Лівонія: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 17:53, 30 сакавіка 2016

Лівонія (лац.: Livonia ням.: Livland) — «Зямля ліваў», гістарычная назва земляў усходняй Прыбалтыкі (сучасных Латвіі і Эстоніі). Назву далі нямецкія рыцары-крыжакі ад наймення фіна-вугорскіх плямёнаў — ліваў, што жылі на ўзбярэжжы Рыжскага заліва ў вусці Дзвіны і Гаўі. Беларускі назвы Ліфлянты, Інфлянты і Ліфлянцкая (Інфлянцкая) зямля паходзяць ад нямецкай — Ліфлянд^[1].

Азначэнне

На мяжы XII і XIII стст. пад Лівоніяй разумеецца выключна вобласць рассялення ліваў: землі па паўночным баку Дзвіны, прыбярэжныя тэрыторыі Рыжскага заліва, на поўдні — землі куршаў (Курляндыя); з 2-й чвэрці XIII ст. па 1461 маецца на ўвазе ўжо ўся тэрыторыя сучасных Латвіі і Эстоніі, заваяваная нямецкімі рыцарамі-крыжакамі. У сучаснай Латвіі ўжываецца для абазначэння часткі выключна яе ўласнай тэрыторыі^[1].

Мінуўшчына

X-XIII стст.

У выніку нямецкага каланізавання ў 13-ым стагоддзі ў Лівоніі ўтварылася канфедэрацыя 5 духоўна-феадальных дзяржаў (Інфлянцкі ордэн, Рыжскае архібіскупства, Дэрпцкае, Эзель-Вікскае і Курляндскае біскупствы), якія ўмоўна знаходзіліся пад уладаю рымскага папы і Свяшчэннай Рымскай імперыі^[1].

Вялікае Княства Літоўскае і Рэч Паспалітая (1558—1772)

Інфлянцкая вайна (1558-1582) і захоп Швецыяй поўначы Эстоніі схілілі вялікага магістра Інфлянцкага ордэна Готвальда Кетлера да падпісання 5 сакавіка 1562 года Дамовы аб падпарадкаванні Вялікаму Княству Літоўскаму. У выніку Готвальд Кетлер стаў ленным курляндскім і земгальскім князем, а таксама часовым кіраўніком правабярэжнага Задзвінскага княства. 26 снежня 1566 года Гарадзенскі сойм ВКЛ улучыў у склад дзяржавы землі былога ордэна пад назвай Інфлянцкае княства з наданнем яму герба. Люблінскі сойм абвясціў княства сумесным уладаннем з Польскім каралеўствам. У 1582 годзе Сцяпан Батура выдаў «Інфлянцкую канстытуцыю», якою падзяліў княства на Вендэнскі, Дорпацкі і Парнаўскі прэзідыяты. У 1589 годзе Жыгімонт IV Ваза перайменаваў «ардынацыяй» прэзідыяты ў ваяводствы. У выніку вайны 1600-1629 гадоў Швецыя захапіла поўдзень Эстоніі і захад Латвіі (Відземе). Рэч Паспалітая прызнала заваёву паводле Аліўскага міру 1660 года. Варшаўскі сойм 1667 года ператварыў астатнюю частку Інфлянцкага княства ў ваяводства з цэнтрам у Дынабургу без падзелу на паветы^[1].

Расійская імперыя (1721-1918)

Па Ніштадскай мірнай дамове 1721 былая шведская Ліфляндыя ўвайшла ў склад Расійскай імперыі як Ліфляндская губерня. У 1772 годзе Расійская імперыя захапіла Інфлянцкае ваяводства Рэчы Паспалітай^[1]. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі паўднёвая частка Ліфляндскай губерні была аб'яднаная з Латвіяй, а паўночная частка — з Эстоніяй. Насельніцтва — латышы, эстонцы.

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Інфлянты // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя / Рэдкал. : Г.П Пашкоў, (гал. рэд.) і інш.; Маст. З.Э. Герасімовіч. — 2-ое выд. — Мінск : БелЭн, 2007. — 688с. : іл. ISBN 978-985-11-0393-1 - Старонка 669.

Спасылкі

Arbusov, Leonid. Grundriss der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands. — Riga: Jonck und Poliewsky, 1918.
Bunge, Friedrich Georg von. Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten. — Reval: Kluge und Ströhm, 1853–1862.
Rutenberg, Otto von. Geschichte der Ostseeprovinzen Liv-, Esth- und Kurland von der ältesten Zeit bis zum Untergange ihrer Selbständigkeit. — Leipzig: Engelmann 1859-1860.
Stewart Oakley. War and Peace in the Baltic, 1560-1790. London, New York 1992. ISBN 0-415-02472-2
Pistohlkors, Gert von. Deutsche Geschichte im Osten Europas: Baltische Länder Siedler Verlag, Berlin 2002. ISBN 3-88680-774-6.
Andres Adamson. Prelude to the birth of the Kingdom of Livonia. Acta Historica Tallinnensia 14/2009

Plakans, Andrejs. A Concise History of the Baltic States. Cambridge University Press, 2011. ISBN 0-521-54155-7.

[Шэлюта-1] а ^б ^в ^г ^д Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Інфлянты // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя / Рэдкал. : Г.П Пашкоў, (гал. рэд.) і інш.; Маст. З.Э. Герасімовіч. — 2-ое выд. — Мінск : БелЭн, 2007. — 688с. : іл. ISBN 978-985-11-0393-1 - Старонка 669.

[1]

@@ Радок 9: / Радок 9: @@
 У выніку нямецкага каланізавання ў [[13 стагоддзе|13-ым стагоддзі]] ў Лівоніі ўтварылася [[канфедэрацыя]] 5 духоўна-феадальных дзяржаў ([[Інфлянцкі ордэн]], Рыжскае архібіскупства, Дэрпцкае, Эзель-Вікскае і Курляндскае біскупствы), якія ўмоўна знаходзіліся пад уладаю рымскага [[Папская вобласць|папы]] і [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]<ref name="Шэлюта"/>.
-===Вялікае Княства Літоўскае і Рэч Паспалітая (1558-1772)===
+=== Вялікае Княства Літоўскае і Рэч Паспалітая (1558—1772) ===
-[[Інфлянцкая вайна]] ([[1558]]-1582)  і захоп [[Швецыя]]й поўначы Эстоніі схілілі вялікага магістра Інфлянцкага ордэна [[Готвальд Кетлер|Готвальда Кетлера]] да падпісання [[5 сакавіка]] [[1562]] года Дамовы аб падпарадкаванні [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікаму Княству Літоўскаму]]. У выніку Готвальд Кетлер стаў ленным [[Курляндыя|курляндскім]] і [[Земгалія|земгальскім]] князем, а таксама часовым кіраўніком правабярэжнага Задзвінскага княства. [[26 снежня]] [[1566]] года [[Горад Гродна|Гарадзенскі]] [[сойм]] ВКЛ улучыў у склад дзяржавы землі былога ордэна пад назвай [[Інфлянцкае княства]] з наданнем яму герба. [[Люблінскі сойм, 1569|Люблінскі сойм]] абвясціў княства сумесным уладаннем з Польскім каралеўствам. У [[1582]] годзе [[Сцяпан Батура]] выдаў "Інфлянцкую канстытуцыю", якою падзяліў княства на Вендэнскі, Дорпацкі і Парнаўскі прэзідыяты. У [[1589]] годзе [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонт IV Ваза]] перайменаваў "ардынацыяй" прэзідыяты ў [[ваяводства|ваяводствы]]. У выніку [[Вайна Рэчы Паспалітай са Швецыяй, 1600-1629|вайны]] 1600-[[1629]] гадоў Швецыя захапіла поўдзень Эстоніі і захад Латвіі (Відземе). Рэч Паспалітая прызнала заваёву паводле [[Аліўскі мір, 1660|Аліўскага міру]] [[1660]] года. [[Варшава|Варшаўскі]] сойм [[1667]] года ператварыў астатнюю частку Інфлянцкага княства ў [[Інфлянцкае ваяводства|ваяводства]] з цэнтрам у [[Дзвінск|Дынабургу]] без падзелу на [[павет]]ы<ref name="Шэлюта"/>.
+[[Інфлянцкая вайна]] ([[1558]]-1582) і захоп [[Швецыя]]й поўначы Эстоніі схілілі вялікага магістра Інфлянцкага ордэна [[Готвальд Кетлер|Готвальда Кетлера]] да падпісання [[5 сакавіка]] [[1562]] года Дамовы аб падпарадкаванні [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікаму Княству Літоўскаму]]. У выніку Готвальд Кетлер стаў ленным [[Курляндыя|курляндскім]] і [[Земгалія|земгальскім]] князем, а таксама часовым кіраўніком правабярэжнага Задзвінскага княства. [[26 снежня]] [[1566]] года [[Горад Гродна|Гарадзенскі]] [[сойм]] ВКЛ улучыў у склад дзяржавы землі былога ордэна пад назвай [[Інфлянцкае княства]] з наданнем яму герба. [[Люблінскі сойм, 1569|Люблінскі сойм]] абвясціў княства сумесным уладаннем з Польскім каралеўствам. У [[1582]] годзе [[Сцяпан Батура]] выдаў «Інфлянцкую канстытуцыю», якою падзяліў княства на [[Вендэнскае ваяводства|Вендэнскі]], [[Дорпацкае ваяводства|Дорпацкі]] і [[Парнаўскае ваяводства|Парнаўскі]] прэзідыяты. У [[1589]] годзе [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонт IV Ваза]] перайменаваў «ардынацыяй» прэзідыяты ў [[ваяводства|ваяводствы]]. У выніку [[Вайна Рэчы Паспалітай са Швецыяй, 1600-1629|вайны]] 1600-[[1629]] гадоў Швецыя захапіла поўдзень Эстоніі і захад Латвіі (Відземе). Рэч Паспалітая прызнала заваёву паводле [[Аліўскі мір, 1660|Аліўскага міру]] [[1660]] года. [[Варшава|Варшаўскі]] сойм [[1667]] года ператварыў астатнюю частку Інфлянцкага княства ў [[Інфлянцкае ваяводства|ваяводства]] з цэнтрам у [[Дзвінск|Дынабургу]] без падзелу на [[павет]]ы<ref name="Шэлюта"/>.
 ===Расійская імперыя (1721-1918)===
 Па [[Ніштадскі мір|Ніштадскай мірнай дамове]] [[1721]] былая шведская Ліфляндыя ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] як [[Ліфляндская губерня]]. У [[1772]] годзе Расійская імперыя захапіла Інфлянцкае ваяводства [[Рэч Паспалітая#Першы падзел|Рэчы Паспалітай]]<ref name="Шэлюта"/>. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі паўднёвая частка Ліфляндскай губерні была аб'яднаная з Латвіяй, а паўночная частка — з Эстоніяй. Насельніцтва — латышы, эстонцы.