Амандус Генрых Адамсан

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Амандус Генрых Адамсан
эст.: Amandus Heinrich Adamson
Фатаграфія
У 1914 годзе, фота атэлье Булы
Дата нараджэння 12 лістапада 1855(1855-11-12)
Месца нараджэння
Дата смерці 26 чэрвеня 1929(1929-06-26) (73 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці скульптар, мастак
Месца працы
Жанр скульптура
Вучоба
Уплыў Alexander Friedrich von Bock[d]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ама́ндус Ге́нрых А́дамсан (эст.: Amandus Heinrich Adamson), у Расіі Ама́нд Іва́навіч (таксама Аман Іва́навіч[1]; 12 лістапада 1855, хутар Уўга-Ратсепа, каля горада Балтыйскі Порт, Расійская імперыя — 26 чэрвеня 1929, Палдыскі) — расійскі і эстонскі скульптар і жывапісец, акадэмік, адзін з заснавальнікаў эстонскага нацыянальнага мастацтва.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Амандус Адамсан нарадзіўся ў 1855 годзе і быў другім дзіцем у сям’і марака і хутаранкі. У 1860 годзе бацька Амандуса сплыў у Амерыку і не вярнуўся, сям’я лічыла яго загінулым. Быў аддадзены ў Рэвельскую Вышгарадскую школу для дзяцей з бедных сем’яў, дзе праявіў схільнасць да мастацтва, выразаючы фігуры з дрэва.

У 1875 годзе перабраўся ў Санкт-Пецярбург і ў 1876 годзе паступіў у Імператарскую Акадэмію мастацтваў. Вучыўся ў класе прафесара Аляксандра фон Бока. Пасля заканчэння Акадэміі застаўся ў Санкт-Пецярбургу, выкладаў у школе Таварыства заахвочвання мастацтваў.

З 1877 па 1881 жыў і працаваў у Парыжы, дзе стварыў працы «Каханне, якое вечна перамагае» і «Лірычная музыка».

У 1881 годзе вярнуўся ў Санкт-Пецярбург, дзе выкладаў у Мастацкім вучылішчы Штыгліца. У гэты перыяд ён удзельнічаў у рэканструкцыі Міхайлаўскага палаца, стварыў твор «Апошні ўздых карабля».

У 1902 годзе ў Рэвелі, у парку Кадрыёрг паставілі яго самую вядомую працу — помнік маракам, якія загінулі на браняносцы «Русалка».

27 верасня (10 кастрычніка па новым стылі) 1905 года ў Севастопалі быў адкрыты помнік «ВЪ ПАМЯТЬ КОРАБЛЕЙ ЗАТОПЛЕННЫХЪ въ 1854 и 1855 г.г. ДЛЯ ЗАГРАЖДЕНIЯ ВХОДА НА РЕЙДЪ», у якім скульптурныя працы былі выкананы Амандусам Адамсанам (суаўтары — архітэктар В. А. Фельдман, ваенны інжынер О. І. Энберг).

А. Адамсан за працай над фігурай Івана Сусаніна для помніка ў гонар 300-годдзя дому Раманавых

У 1907 годзе па рэкамендацыях вядомага жывапісца Архіпа Іванавіча Куінджы, скульптара Аляксандра Міхайлавіча Апякушына і архітэктара Суслава ён атрымаў званне акадэміка.

У 1911 годзе Адамсан удзельнічае ў конкурсе Акадэміі мастацтваў праектаў помніка ў гонар 300-годдзя дому Раманавых. Ён прапанаваў пабудаваць у Кастраме грандыёзнае збудаванне вышынёй 36 м з 26 скульптурамі гістарычных асоб і барэльефамі навокал пастамента, якія б ілюстравалі найважнейшыя падзеі расійскай гісторыі. Камітэт па ўзвядзенні манумента выбраў яго працу, якая заняла другое месца. Закладка помніка адбылася 20 мая 1913 года, падчас святкавання 300-годдзя дому Раманавых у прысутнасці Мікалая II і яго сям’і. Да 1917 года быў пабудаваны пастамент і пастаўлена частка бронзавых фігур. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі гатовыя скульптуры былі адпраўлены на пераплаўку, а на пустым пастаменце быў пастаўлены помнік Леніну.

Дом скульптара ў Палдыскі

У 1918 годзе пераехаў у мястэчка свайго дзяцінства — горад Палдыскі, дзе жыў і працаваў да сваёй смерці 26 чэрвеня 1929 года. Паводле свайго перадсмяротнага пажадання пахаваны ў горадзе Пярну. У Палдыскі захаваўся дом, у якім Адамсан жыў пасля пераезду ў горад.

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Помнік браняносцу «Русалка»
Помнік затопленым караблям у Севастопалі
Асноўныя скульптурныя працы

Адамсан таксама працаваў як мастак; яго палотны захоўваюцца ў Дзяржаўным мастацкім музеі Эстоніі.

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы
Каментарыі
  1. Былі адзначаны залатым медалём Парыжскага салона
  2. Быў адкрыты 7 верасня 1902 года, для фігуры анёла пазіравала 17-гадовая пакаёўка скульптара Юўлі Роатс.
  3. Усе чыгунныя дэталі былі выраблены на Рэвельскім заводзе Ф. Віганда
  4. Першая прэмія на сусветнай выстаўцы 1904 года, натуршчыкам для скульптуры паслужыў Георг Лурых
  5. Натуршчыкам для фігуры героя паслужыў Георг Лурых
  6. Быў адкрыты 9 чэрвеня 1929 года.
  7. Гіпсавая мадэль помніка была падорана ўрадам Эстонскай Рэспублікі Лізе нацый, яе далейшы лёс невядомы
  8. Скульптура тыражавалася ў бісквіце Імператарскім фарфоравым заводам, асобнікі знаходзяцца ў Мастацкім музеі Рыгі (паступленне ў 1907 ад ІФЗ), Днепрапятроўскам мастацкім музеі (паступленне 1913 года, дар ІФЗ), Траццякоўскай галерэі (са старых паступленняў. Інв. №27370); памер — 94×52×74 см.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]