Перайсці да зместу

Арнашт Барт

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Арнашт Барт
в.-луж.: Arnošt Bart
Род дзейнасці палітык, купец, будзіцелі
Дата нараджэння 29 жніўня 1870(1870-08-29)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 15 лютага 1956(1956-02-15)[1] (85 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Член у
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Арнашт Барт, псеўданім — Брэзічанскі (в.-луж.: Arnošt Bart, Brězynčanski, 29 жніўня 1870, вёска Летонь, камуна Кубшыцы, Саксонія, Германія15 лютага 1956, вёска Брызінг, Саксонія, Германія) — лужыцкі палітык і грамадскі дзеяч. Адзін з заснавальнікаў лужыцкага культурна-грамадскага таварыства «Домавіна»[2][3] і яе першы старшыня (1912-1927).

Нарадзіўся 29 жніўня 1870 года ў сербскай сялянскай сям'і ў лужыцкай вёсцы Летань, камуна Кубшуц. З 1885 па 1888 год навучаўся ў рамесным вучылішчы ў Баўтцэне. Затым здзейсніў падарожжа па Еўропе, сярод іншага наведаў Францыю, Расію і Аўстра-Венгрыю. У 1890 годзе вярнуўся на радзіму і ў гэтым жа годзе ўступіў у лужыцкую асветніцкую арганізацыю «Маціца сербская». Удзельнічаў у культурных і сацыяльных мерапрыемствах сярод сербскага сялянства. У гэты ж час прымаў удзел у палітычнай дзейнасці, падтрымліваючы погляды саксонскіх кансерватараў.

У 1912 годзе быў адным з заснавальнікаў лужыцкай грамадскай арганізацыі «Домавіна». Падчас лістападаўскай рэвалюцыі ў Саксоніі 1918 года стаў заснавальнікам Нацыянальнага сербалужыцкага камітэта. Спасылаючыся на праект мірнага праекта «Чатырнаццаць пунктаў» амерыканскага прэзідэнта Вудра Вільсана, заклікаў надаць лужычанам больш правоў на нацыянальнае самавызначэнне і палітычную аўтаномію. Заклікаў стварыць лужыцкую аўтаномію ў рамках Германскай імперыі або ў створанай Чэхаславацкай Рэспублікі. У снежні 1918 года вёў перамовы з чэхаславацкім урадам аб падтрымцы лужыцкіх інтарэсаў. У сваёй палітычнай барацьбе за лужыцкую аўтаномнасць яму ўдалося прыцягнуць на свой бок некалькіх членаў Нацыянальнага сербскага камітэта. Разам з Янам Брылем выступаў на мірнай канферэнцыі ў Версалі, дзе заклікаў даць незалежнасць Лужыцы[4].

У студзені 1919 года адправіўся праз Прагу на Парыжскую мірную канферэнцыю. У Празе спрабаваў увайсці ў склад чэхаславацкай дэлегацыі, аднак яму гэта не ўдалося ажыццявіць, пасля чаго ў красавіку 1920 года вярнуўся ў Германію, дзе ён быў арыштаваны за сваю дзейнасць і асуджаны Вярхоўным судом у Лейпцыгу на тры гады пазбаўлення волі. Пасля свайго вызвалення ўдзельнічаў у дзейнасці Народнай лужыцкай партыі.

У 1933 годзе пасля прыходу да ўлады нацыстаў быў арыштаваны і асуджаны на кароткі час. У 1935 годзе быў высланы з Верхняй Лужыцы. З 1944 года па 1945 год знаходзіўся ў зняволенні.

Пасля Другой сусветнай вайны прымаў ва ўдзеле ў аднаўленні лужыцкіх арганізацый. Прытрымліваючыся кансерватыўных поглядаў, удзельнічаў у палітычнай дзейнасці сярод лужычанаў.

У пасляваенныя гады пражываў у вёсцы Брэзінка, ад якой узяў сабе псеўданім «Брэзічанскі». Памёр 15 лютага 1956 года ў вёсцы Брэзінка.

Зноскі

  • Хартмут Zwahr: Arnost Bart-Brězynčanski. Z dokumentaciju wo cesćenju. 2. Aufl. Bautzen 1981.
  • Edmund Pech: Ernst Bart (1870-1956), Sächsische Biografie. Herausgegeben vom Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde, bearb. von Martina Schattkowsky.
  • Хартмут Zwahr: Bart, Arnošt. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, s. 37ff.