Перайсці да зместу

Велікамучанік

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Мучаніцтва Святога Георгія Пераможца

Велікаму́чанік (грэч. μεγαλόμαρτυρ, лац.: magnus martyr — даслоўна можна перакласці як «знатныя сведкі») — адзін з найбольш старажытных лікаў святых (нароўні з мучанікамі), якія шануюцца Царквой.

Вылучэнне падчас фарміравання агульнацаркоўнага шанавання мучанікаў асобнай катэгорыі велікамучанікаў адбылося ў выніку ўсталявання ім як асобам знатнага паходжання асабліва ўрачыстых службаў[1]. Культ асаблівага шанавання велікамучанікаў спарадзіў узнікненне звязаных з імі народных павер'яў і шматлікіх легенд, якія ўвайшлі ў іх агіяграфію. Так, напрыклад, існуюць шматлікія версіі жыція і цудаў Георгія Пераможца[2], што ўжо ў канцы V стагоддзя прывяло да таго, што Рымскі Папа Геласій у сваім дэкрэце забараняе апакрыфічныя «Акты мучаніцтва святога Георгія» як ератычную фальсіфікацыю і адносіць Георгія да святых, якія больш вядомыя Богу, чым людзям.

Канчаткова падзел святых па ліках святасці сфарміраваўся толькі ў VII—VIII стст. К таму часу разуменне эпітэта «велікамучанік» на праваслаўным Усходзе трансфарміравалася: ён стаў успрымацца як знак асабліва цяжкіх мук (напр., Іаан Сачаўскі, які пацярпеў у XIV стагоддзі[3].). Аднак некаторыя памесныя цэрквы (у прыватнасці, Грузінская, Сербская) захавалі эпітэт «велікамучанікі» менавіта за знатнымі асобамі.

«Рудыменты» першапачатковага разумення тэрміна захаваліся ў раннехрысціянскай літаратуры (напрыклад, свяціцель Іаан Залатавуст у пахвальным слове называе велікамучаніцай антыяхійскую святую Драсіду, дачку імператара Траяна[4]), якая ў сучасным праваслаўным царкоўным календары называецца мучаніцай[5].

У сучаснай праваслаўнай свядомасці паняцце «велікамучанік» звязваецца з асабліва цяжкімі і працяглымі (у параўнанні з «проста» мучанікамі) мукамі, якія святы пацярпеў за веру[6][4].

Мучаніцтва Святой Варвары
I стагоддзе
II стагоддзе
III стагоддзе
III—IV стагоддзе
IV стагоддзе
Мукі Святой Параскевы агнём
V стагоддзе
XIV стагоддзе
XVII стагоддзе
XVIII стагоддзе

Зноскі

  1. Великомученик(недаступная спасылка)
  2. Георгий, святой // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
  3. Официальный календарь Русской Православной Церкви. Святой великомученик Иоанн Новый, Сочавский Архівавана 4 сакавіка 2016.
  4. а б Игум. Андроник (Трубачёв). Великомученики // Православная энциклопедия. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2004. — Т. VII. — С. 515-516. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-010-2.
  5. Официальный календарь Русской Православной Церкви. Святая мученица Дросида Архівавана 4 сакавіка 2016.
  6. Великомученик и великомученица // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.