Забойства на вяселлі ў Сараеве
| Асноўны канфлікт: Баснійская вайна | |
| Дата | 1 сакавіка 1992 |
|---|---|
| Час | 14:30 (CET) |
| Месца | Сараева, СР Боснія і Герцагавіна, Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія |
| Смерці | 1 (Нікола Гардовіч) |
| Траўмы | 1 (Радэнка Мітровіч) |
| Падазраваны (я) | Раміз Дэлаліч |
Забойства на вяселлі ў Сараеве (серб. Убиство старог свата испред Старе цркве на Башчаршији) была здзейснена 1 сакавіка 1992 года у горадзе Сараеве баснійскімі мусульманамі на чале з Рамізам «Чэла» Дэлалічам. Гэта падзея стала пачаткам міжэтнічнай вайны ў Босніі і Герцагавіне[1][2].
У нядзелю, 1 сакавіка, каля 14:30, на вясельную працэсію баснійскіх сербаў у старым мусульманскім квартале Башчаршыя ў Сараеве быў здзейснены напад, у выніку якога загінуў бацька жаніха, Нікола Гардовіч, і быў паранены сербскі праваслаўны святар. Напад адбыўся ў апошні дзень спрэчнага рэферэндуму аб незалежнасці Босніі і Герцагавіны ад Югаславіі, на ранніх этапах распаду Югаславіі і югаслаўскіх войнаў.
У адказ на страляніну нерэгулярныя баявікі Сербскай дэмакратычнай партыі (СДС) усталявалі барыкады і блокпасты па ўсім Сараеве, абвінаваціўшы Партыю дэмакратычнага дзеяння (SDA) баснійскіх мусульман у арганізацыі нападу. СДС запатрабавала, каб населеныя сербамі раёны Босніі і Герцагавіны патруляваліся сербамі, а не паліцыянтамі іншых этнічных груп, а таксама заклікала да размяшчэння ў краіне міратворцаў ААН. 3 сакавіка СДС пагадзілася разабраць узведзеныя ім барыкады. У той жа дзень Народны сход Босніі і Герцагавіны, дзе дамінуюць мусульмане, абвяшчае незалежнасць краіны.
Гардовіча часта разглядаюць як першую ахвяру баснійскай вайны. Раміз Дэлаліч, кар'ерны злачынец, які нібыта знаходзіўся пад абаронай SDA, быў хутка ідэнтыфікаваны ў якасці падазраванага, але баснійскія мусульманскія ўлады прыклалі мала намаганняў, каб знайсці яго месцазнаходжанне адразу пасля стральбы. Падчас вайны Дэлаліч кіраваў апалчэннем, якое пераследавала сербскае насельніцтва Сараева. Пазней ён прызнаўся ў здзяйсненні нападу ў тэлеінтэрв'ю. У 2004 годзе Дэлаліч быў абвінавачаны па адным пункце забойства першай ступені ў сувязі са смерцю Гардовіча, але быў застрэлены ў 2007 годзе, да таго, як суд над ім мог быць завершаны. У Федэрацыі Босніі і Герцагавіны, паўаўтаномнай баснійска-харвацкай тэрытарыяльнай адзінцы краіны, 1 сакавіка адзначаецца як Дзень незалежнасці. Свята не адзначаецца ў паўаўтаномнай баснійска-сербскай адзінцы Рэспубліка Сербская, і большасць баснійскіх сербаў звязваюць дату з тэрактам на вяселле, а не з рэферэндумам аб незалежнасці. Здымкі былі тэатралізаваныя ў брытанскім ваенным фільме 1998 года «Сардэчна запрашаем у Сараева».
.jpg)
Кантэкст[правіць | правіць зыходнік]
 |
Атака[правіць | правіць зыходнік]
|
Наступствы[правіць | правіць зыходнік]
|
Спадчына[правіць | правіць зыходнік]
Ніколу Гардавіча часта лічаць першай ахвярай баснійскай вайны.[3][4] Сярод баснійскіх сербаў гэты напад звычайна называюць «Крывавым вяселлем».[5] Палітолаг Кіт Кроўфард апісвае напад і масавыя забойствы баснійскіх сербаў у Басанскім Бродзе 27 сакавіка як два інцыдэнты, якія павялічылі канфлікт.[6] Індыйскі акадэмік Радха Кумар параўнаў напад на вяселлі з гвалтоўнымі інцыдэнтамі, якія папярэднічалі міжабшчыннаму гвалту ў Індыі.[7] 6 красавіка ЕЭС і ЗША прызналі Боснію і Герцагавіну незалежнай дзяржавай. У той жа дзень кіраўніцтва баснійскіх сербаў абвясціла незалежнасць Сербскай Рэспублікі Босніі і Герцагавіны, пазней перайменаванай у Рэспубліку Сербскую. Боснія і Герцагавіна была прынятая ў ААН 22 мая.[8] У наступнай баснійскай вайне загінула каля 100 000 чалавек; дадатковыя два мільёны былі перамешчаныя.[9] Вайна скончылася падпісаннем Дэйтанскага пагаднення ў снежні 1995 года, у якім ваяўнічыя бакі пагадзіліся падзяліць краіну на два паўаўтаномныя ўтварэнні: Федэрацыю Босніі і Герцагавіны і Рэспубліку Сербскую.[10] Пасля вайны большасць ваеннага кіраўніцтва Рэспублікі Сербскай былі абвінавачаны Міжнародным трыбуналам па былой Югаславіі. Сярод іх быў Караджыч, які быў прызнаны вінаватым у ваенных злачынствах і злачынствах супраць чалавечнасці, а таксама ў генацыдзе за сваю ролю ў масавых забойствах у Срэбраніцы ў 1995 годзе і асуджаны да пажыццёвага зняволення ў сакавіку 2019 года.[11]
Ратуючыся ад вайны, Мілан і Дзіяна Гардовіч эмігравалі ў Швецыю, дзе Мілан стаў служыць сербскім праваслаўным святарам.[12] У Федэрацыі Босніі і Герцагавіны 1 сакавіка адзначаецца як Дзень незалежнасці, непрацоўнае свята. Дзень незалежнасці не адзначаецца ў Рэспубліцы Сербскай, і большасць баснійскіх сербаў звязваюць гэтую дату хутчэй з нападам на вяселлі, чым з рэферэндумам аб незалежнасці.[13][14] Тэракт быў драматызаваны ў брытанскім ваенным фільме 1997 года «Сардэчна запрашаем у Сараева» з ваенізаванымі фарміраваннямі баснійскіх сербаў у якасці выканаўцаў і цывільных баснійскіх харватаў у якасці ахвяр.[15][16] «Гэтыя змены былі ўведзены, відавочна, па палітычных прычынах», — лічыць кіназнаўца Горан Гоцыч.[15] Антраполаг Стывен Харпер згодны. Ён піша: «Змена этнічнай ідэнтычнасці ў пастаноўцы вясельнай разні ў „Сардэчна запрашаем у Сараева“... паказвае яшчэ адзін прыклад таго, як кінематаграфічныя вобразы могуць выкарыстоўвацца для ідэалагічнага перапісвання гісторыі»[16].
Зноскі
- ↑ Ивановский С.. Вооружённый конфликт в Боснии и Герцеговине. coldwar.ru. Праверана 20 жніўня 2015.
- ↑ Чубарьян, 2001, с. 473
- ↑ J., T.. Behind bars at last?(англ.), The Economist . Праверана 14.05.2013.
- ↑ Carmichael, 2015
- ↑ Schindler, 2007
- ↑ Crawford, 1996
- ↑ Kumar, 1999
- ↑ Nettelfield, 2010
- ↑ Calic, 2019
- ↑ Burg, Shoup
- ↑ Radovan Karadzic sentence increased to life at UN tribunal(англ.), BBC News . Праверана 20 сакавіка 2019.
- ↑ Lopušina, Marko. Molio se za laku smrt(серб.), Večernje novosti . Праверана 26 студзеня 2009.
- ↑ Latal, Srecko. Disputes Simmer Over Bosnian Independence Day(англ.), Balkan Insight . Праверана 2 сакавіка 2015.
- ↑ Kovacevic, Danijel. Independence Day Events Expose Bosnia's Deep Divide(англ.), Balkan Insight . Праверана 1 сакавіка 2017.
- ↑ а б Gocić, 2001
- ↑ а б Harper, 2016
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Мартынова, М. Ю. Балканский кризис: народы и политика (руск.). — Масква: Старый сад, 1998.
- Гуськова, Елена Юрьевна. История югославского кризиса (1990-2000) (руск.). — Масква: Русское право/Русский Национальный Фонд, 2001. — 233 с. — ISBN 5941910037.
- Чубарьян А. О. XX век: Краткая историческая энциклопедия (руск.). — Масква: Наука, 2001.
- Югославия в XX веке: очерки политической истории (руск.) / К. В. Никифоров (адк. рэд.), А. И. Филимонова, А. Л. Шемякин і інш. — Масква: Индрик, 2011. — ISBN 978-5-916-74121-6.
- Carmichael, Cathie (2015) (in en). A Concise History of Bosnia. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-1-10701-615-6. https://books.google.com/books?id=rMfSCQAAQBAJ.
- Schindler, John R. (2007) (in en). Unholy Terror: Bosnia, al-Qa'ida, and the Rise of Global Jihad. Saint Paul, Minnesota: Zenith Press. ISBN 978-0-76033-003-6. https://books.google.com/books?id=c8Xb6x2XYvIC.
- Crawford, Keith (1996) (in en). East Central European Politics Today: From Chaos to Stability?. Manchester, England: Manchester University Press. ISBN 978-0-71904-622-3. https://books.google.com/books?id=hHa7AAAAIAAJ.
- Kumar, Radha (1999) (in en). Divide and Fall? Bosnia in the Annals of Partition. London, England: Verso. ISBN 978-1-8-5984-183-9. https://books.google.com/books?id=wHEXb81jRMcC.
- Nettelfield, Lara J. (2010) (in en). Courting Democracy in Bosnia and Herzegovina. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76380-6. https://books.google.com/books?id=7Bl9KT9NME0C.
- Calic, Marie-Janine (2019) (in en). A History of Yugoslavia. West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. ISBN 978-1-5575-3838-3.
- Burg, Steven L.; Shoup, Paul S. (1999) (in en). The War in Bosnia-Herzegovina: Ethnic Conflict and International Intervention. Armonk, New York: M. E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-3189-3. https://books.google.com/books?id=-4eKmp_qu_QC.
- Gocić, Goran (2001) (in en). Notes from the Underground: The Cinema of Emir Kusturica. London, England: Wallflower Press. ISBN 978-1-9033-6414-7. https://books.google.com/books?id=IDktuer8qcAC.
- Harper, Stephen (2016) (in en). Screening Bosnia: Geopolitics, Gender and Nationalism in Film and Television Images of the 1992–95 War. London, England: Bloomsbury. ISBN 978-1-6235-6592-3. https://books.google.com/books?id=TezUDQAAQBAJ.