Кандрацій Іванавіч Навумаў

Кандрацій Іванавіч Навумаў
Кандрацій Іванавіч Навумаў
	Кондратий Иванович Наумов
Дата нараджэння	4 кастрычніка 1918
Месца нараджэння	в. Казачынскае, Кірэнскі павет, Іркуцкая губерня, РСФСР
Дата смерці	12 верасня 1944 (25 гадоў)
Месца смерці	Рэчыца, Гомельская вобласць
Месца пахавання	Рэчыца;
Грамадзянства	СССР;
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	бранятанкавыя і механізаваныя войскі
Гады службы	1939—1944
Званне	Капітан
Часць	183-я танкавая брыгада; 15-я гвардзейская танкавая брыгада;
Бітвы/войны	Вялікая Айчынная вайна

Кандрацій Іванавіч Навумаў (1918—1944) — савецкі ваенны. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Герой Савецкага Саюза (1944). Гвардыі капітан.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Кандрацій Іванавіч Навумаў нарадзіўся 4 кастрычніка 1918 года ў вёсцы Казачынскае Кірэнскага павета Іркуцкай губерні РСФСР (цяпер пасёлак Казачынска-Ленскага раёна Іркуцкай вобласці) у сям'і селяніна Івана Тарасавіча Навумава. Рускі.

Па заканчэнні сямі класаў сельскай школы, Кандрацій Іванавіч з'ехаў у Кірэнск і паступіў у педагагічнае вучылішча^[1], два курсы якога скончыў у 1936 годзе. Затым ён уладкаваўся стралком пазаведамаснай аховы воднага транспарту. Ахоўваў аб'екты Чырвонаармейскага суднарамонтнага завода Ленскага рачнога параходства. Неўзабаве стаў памочнікам па палітычнай частцы начальніка ваенізаванай аховы Кірэнскага порта.

У канцы 1930-х гадоў па краіне пракацілася хваля рэпрэсій. Пацярпеў і К. І. Навумаў. 4 лістапада 1938 года ён быў арыштаваны па абвінавачванні ў контррэвалюцыйнай дзейнасці. Больш за паўгода Кандраці Іванавіч правёў у турме, але следчыя не дамагліся ад яго прызнальных паказанняў. 23 чэрвеня 1939 года К. І. Навумаў быў асуджаны, але тут жа справа была спынена па рэабілітуючых абставінах^[2].

У верасні 1939 годзе К. І. Навумаў быў прызваны Кірэнскім раённым ваенкаматам у шэрагі Рабоча-сялянскай Чырвонай Арміі і накіраваны ў Сызранское танкавае вучылішча, якое ён скончыў у верасні 1941 года^[3]. Спачатку Кандрацій Іванавіч служыў у вучылішчы, камандзірам вучэбнага танкавага ўзвода, затым праходзіў паўгадавую стажыроўку ў запасным танкавым палку. У маі 1942 года лейтэнант К. І. Навумаў быў накіраваны ў горад Горкі, дзе завяршалася фарміраванне 10-га танкавага корпуса і быў прызначаны камандзірам узвода 399-га танкавага батальёна 183-й танкавай брыгады.

У баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі лейтэнант К. І. Навумаў з чэрвеня 1942 года. Ваяваў на танку Мацільда на Заходнім фронце. З жніўня 1942 года 10-й танкавы корпус дзейнічаў у складзе 16-й арміі і займаў абарону на жыздрынскім кірунку. У разлютаваных баях Кандрацій Іванавіч знішчыў два танкі праціўніка. З 14 па 20 жніўня 1942 года танк Навумава ў складзе групы капітана І. І. Мішукова стойка абараняў пераправу праз раку Жыздра ля пасёлка Восты. Група з чатырох «Мацільд», узмоцненая адной процітанкавай гарматай на працягу тыдня адбівала да дзесяці нападаў танкаў і пяхоты ворага, знішчыўшы пры гэтым 6 цяжкіх нямецкіх танкаў, 15 сярэдніх танкаў, 2 аўтамашыны з грузамі, станковы кулямёт і да 2-х рот пяхоты. За адзнаку ў баі Кандраці Іванавіч быў узнагароджаны медалём «За адвагу». Тут жа ў баях пад Сухінічамі праявіўся яго арганізатарскі талент. Ён стаў камандзірам танкавай роты, а неўзабаве пасля прысваення звання старшага лейтэнанта быў прызначаны намеснікам камандзіра батальёна. У цэлым жа дзеянні 10-га танкавага корпуса былі не надта паспяховыя. Корпус панёс вялікія страты, і ў канцы верасня 1942 года, яго вывелі ў рэзерв для даукамплектавання і пераўзбраення.

У студзені 1943 года танкавы корпус, у якім служыў старшы лейтэнант К. І. Навумаў, быў перакінуты на Заходні фронт і ўвайшоў у склад 1-й гвардзейскай арміі. У студзені 1943 года Кандрацій Іванавіч удзельнічаў у Астрагожска-Расашанскай аперацыі, у складзе свайго падраздзялення вызваляў Старабельск. Затым корпус быў падпарадкаваны 40-й арміі Варонежскага фронту і ўдзельнічаў у аперацыі «Скачок». У баях корпус зноў панёс цяжкія страты і быў выведзены ў тыл. Да лета 1943 года К. І. Навумаў быў выраблены ў капітаны і прызначаны на пасаду намесніка камандзіра танкавага батальёна. Пасля даўкамплектавання ён вярнуўся ў склад 40-й арміі і летам 1943 года прымаў удзел у Курскай стратэгічнай абарончай аперацыі, а затым у аперацыі «Румянцаў». У ходзе баёў на Курскай дузе капітан К. І. Навумаў камандаваў групамі танкаў брыгады, якія кідаліся ў бой на самых цяжкіх участках фронту. Дзейнічаючы тактычна правільна і ўмела манеўруючы, капітан Навумаў неаднаразова пераламываў ход бою і наносіў ворагу вялікія страты. 14 ліпеня 1943 года са строю выйшаў камандзір батальёна, і Кандрацій Іванавіч прыняў камандаванне батальёнам на сябе. У перыяд з 14 ліпеня па 10 жніўня батальён пад яго кіраўніцтвам вызваліў дзясяткі населеных пунктаў, знішчыўшы пры гэтым 4 нямецкіх танка, 7 самаходных артылерыйскіх ўстаноўкі, 14 аўтамашын з ваеннымі грузамі, 11 артылерыйскіх гармат рознага калібра, 19 мінамётаў, 2 склада з боепрыпасамі і да 460 салдат і афіцэраў праціўніка. У выніку імклівых манеўраў танкісты Навумава захапілі ў якасці трафеяў 15 бронемашын і бронетранспарцёраў, 11 грузавых, 3 легкавых і 2 штабных машыны, 17 матацыклаў, а таксама адбілі захоплены і пераабсталяваны немцамі танк Т-70. 18 жніўня 1943 года капітан Навумаў быў паранены, але хутка вярнуўся ў строй. Калі 27 жніўня ў ходзе распачатага наступлення ў Левабярэжнай Украіне са строю выйшаў камандзір танкавай роты, Кандраці Іванавіч, не лічачыся са сваёй пасадай, узяў камандаванне ёю на сябе. Асабіста ведучы роту ў бой, ён сваім прыкладам натхняў танкістаў на выкананне пастаўленых баявых задач. Падчас Сумска-Прылуцкай аперацыі ён асабіста знішчыў 2 танкі, 1 САУ, 3 гарматы, 4 мінамёты і да 70 салдат і афіцэраў вермахта. За подвігі ў баях Кандрацій Іванавіч быў удастоены Ордэна Айчыннай вайны 2 ступені. У лістападзе 1943 года 10-й танкавы корпус удзельнічаў у Кіеўскай наступальнай аперацыі, пасля завяршэння якой быў выведзены ў рэзерв Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандавання. У снежні 1943 года К. І. Навумава накіравалі на трохмесячныя курсы ў Ленінградскую ордэна Леніна Чырванасцяжную вышэйшую афіцэрскую школу бранятанкавых і механізаваных войскаў.

Паспяхова скончыўшы праграму навучання камандзіраў танкавых батальёнаў, капітан К. І. Навумаў у красавіку 1944 года атрымаў прызначэнне ў 1-й гвардзейскі танкавы корпус 1-га Беларускага фронту, дзе прыняў пад камандаванне 2-й батальён 15-й гвардзейскай танкавай брыгады. 23 чэрвеня 1944 года пачалася Беларуская стратэгічная наступальная аперацыя, якая завяршылася вызваленнем Беларусі. У рамках аперацыі «Баграціён» батальён гвардыі капітана К. І. Навумава асабліва вызначыўся ў Бабруйскай франтавой наступальнай аперацыі.

24 чэрвеня 1944 года пасля магутнай артылерыйскай падрыхтоўкі танкі 15-й гвардзейскай танкавай брыгады з аўтаматчыкамі на брані пераадолелі па загадзя выкладзеным гацям забалочаныя ўчасткі, і разгарнуўшыся ў баявыя парадкі, пачалі наступ на апорны пункт нямецкай абароны Чорныя Броды^[4]. Вораг аказваў жорсткае супраціўленне, абараняючы сваю базу забеспячэння^[5], але 25 чэрвеня 1944 года 5 танкаў 2-га батальёна брыгады, кіраваныя гвардыі капітанам Навумавым, уварваліся на станцыю Чорныя Броды, і знішчыўшы 2 процітанкавыя прылады, 1 самаходную гармату і да 30 нямецкіх салдат, якія ўступілі ў перастрэлку з варожым бранецягніком. У ходзе артылерыйскай дуэлі праціўніку ўдалося падпаліць танк гвардыі . Д. Я. Камарова і тады танкіст вогненным таранам перакуліў нямецкі бронецягнік, вырашыўшы такім чынам зыход бою. На станцыі танкісты захапілі эшалон з харчаваннем і некалькі буйных складоў з боепрыпасамі. На досвітку 27 чэрвеня 1944 года гвардыі капітан К. І. Навумаў, камандуючы групай танкаў, ўварваўся ў населены пункт Яловікі^[6] у прыгарадзе Бабруйска і вызваліў яго ад праціўніка, знішчыўшы пры гэтым склад з боепрыпасамі, адзін варожы танк і 7 салдатаў праціўніка. Умела манеўруючы пад агнём ворага, ён вывеў свае танкі на вышыню 170,2, і адкрыўшы ураганны агонь па пазіцыях немцаў, расчысціў брыгадзе шлях на Бабруйск. Ранняй раніцай батальён гвардыі капітана К. І. Навумава першым уварваўся на паўночна-заходнюю ўскраіну Бабруйска. Немцы, ведучы ўраганны агонь, здолелі адсекчы аўтаматчыкаў ад танкаў, але Кандрацій Іванавіч, пакінуўшы танк, прымусіў пяхоту падняцца. Дзейнічаючы сумесна, аўтаматчыкі і танкісты рушылі да цэнтра горада, знішчаючы жывую сілу і тэхніку праціўніка. У цэнтральных раёнах горада ім удалося дагнаць і расстраляць аўтакалону праціўніка, які адступаў, знішчыўшы пры гэтым да 30 машын. У баях за Бабруйск гвардыі капітан К. І. Навумаў асабіста знішчыў 3 САУ, 3 машыны з пяхотай, зенітную буйнакаліберную пушку і трох фаўстнікаў. 1 ліпеня 1944 года, ужо ў ходзе Мінскай франтавой наступальнай аперацыі, К. І. Навумаў з двума танкамі, абышоўшы праціўніка з тылу, уварваўся на станцыю Талька і знішчыў 2 САУ і 2 самаходкі захапіў у якасці трафеяў. У баі за станцыю Кандраці Іванавіч быў цяжка паранены, але працягваў камандаваць батальёнам да канца бою.

За ўзорнае выкананне баявых заданняў камандавання на фронце барацьбы з нямецкімі захопнікамі і праяўленыя пры гэтым адвагу і геройства указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 22 жніўня 1944 года гвардыі капітану Навумаву Кандрацію Іванавічу было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

Наступленне Чырвонай Арміі працягвалася, і Кандрацій Іванавіч не мог доўга заставацца на бальнічнай койцы. Яшчэ да канца не акрыяўшы ад ранення, ён вярнуўся ў частку. Завяршыўшы разгром нямецкай групоўкі да канца жніўня 1944 года, савецкія войскі выйшлі да дзяржаўнай мяжы СССР. У пачатку верасня яны ўступілі на тэрыторыю Польшчы. 5 верасня 1944 года 1-ы гвардзейскі танкавы корпус генерал-маёра М. Ф. Панава фарсіраваў раку Нараў у раёне горада Пултуска. Пачаліся жорсткія баі за Пултускі плацдарм, у ходзе якіх танк гвардыі капітана К. І. Навумава быў падбіты. Цяжка параненага камбата тэрмінова эвакуіравалі ў шпіталь у Рэчыцы, але выратаваць яго не ўдалося. 12 верасня 1944 года Кандрацій Іванавіч ад атрыманых раненняў памер. Пахавалі яго ў брацкай магіле прама ў двары бальніцы. Пасля парэшткі воінаў былі перанесены на Андрэеўскія могілкі.

Узнагароды і званні[правіць | правіць зыходнік]

Званне Герой Савецкага Саюза (указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 22 жніўня 1944 года):
- медаль «Залатая Зорка»,
- Ордэн Леніна.
Ордэн Айчыннай вайны II ступені (загад Ваеннага савета 40-й арміі № 018/н ад 8 снежня 1943 года).
Медалі, у тым ліку:
медаль «За адвагу» (загад Ваеннага савета 16-й арміі № 0669 ад 6 верасня 1942 года).

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

Імем Героя Савецкага Саюза К. І. Навумава названы вуліцы ў гарадах Бабруйск і Рэчыца, а таксама сухагрузны цеплаход рака-мора Ленскага аб'яднанага рачнога параходства. Стэла з барэльефам К. І. Навумава ўсталяваная на Алеі Герояў у горадзе Рэчыца.

Зноскі

↑ Цяпер Кірэнскі прафесійна-педагагічны каледж.
↑ Канчаткова рэабілітаваны Пракуратурай Рэспублікі Саха (Якуція) 25.02.2000
↑ В. П. Куницын, В. М. Толкачев. Военный городок: от Усть-Двинского пехотного полка до вертолетного училища. — Сызрань: Ваш Взгляд, 2013. — 256 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-904048-35-8.
↑ Чыгуначная станцыя на накірунку Бабруйск-Акцябрскі.
↑ На станцыі і ў яе наваколлях размяшчаліся буйныя склады з боезапасам і харчам для рэгулярных частак вермахта
↑ Цяпер у межах горада Бабруйска.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988. — Т. 2 /Любов — Ящук/. — 863 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00536-2.
Кузнецов И. И. Золотые Звёзды иркутян. — Иркутск: Восточно-Сибирское книжное издательство, 1982. — С. 119-122. — 352 с.
Ягодинский Е. А. Золотые звёзды речников: очерки о речниках, удостоенных звания Героя Советского Союза: в 4 вып. Выпуск 2. — М. ДОСААФб 1976. — С. 75-78. — 133 с.
Мруг Василий Пантелеевич. Огненный таран // От солдата до генерала. Воспоминания о войне. — М: Академия исторических наук, 2006. — Т. 7. — С. 306. — 533 с. — ISBN 5-903076-03-3.(недаступная спасылка)