Капенгагенскія крытэрыі

Капенгагенскія крытэры (англ.: Copenhagen criteria)

У чэрвені 1993 г. Еўрапейскі савет на сваім пасяджэнні ў Капенгагене прызнала права кожнай еўрапейскай краіны, якая прызнае палажэнні артыкула 6 пункт 1 Пагаднення аб стварэнні Еўрапейскага Саюза ^[1] ўступаць у Еўрапейскі Саюз пасля выканання імі шэрагу патрабаванняў па трох крытэрыях:

Палітычнага: стабільнасць устаноў, якія гарантуюць дэмакратыю, вяршэнства права, выкананне правоў чалавека і абарону правоў меншасцяў;
Эканамічнага: дзеючае рынкавая эканоміка;
«Членскага»: абавязацельствы, якія вынікаюць з факту ўступлення ў ЕС, у прыватнасці прызнанне яго палітычных, эканамічных і манетарных мэтаў.

Так званыя «Капенгагенскія крытэрыі» або крытэрыі ўступлення былі пацверджаны ў снежні 1995 г. на мадрыдскім пасяджэнні Еўрапейскага Савета, якое падкрэсліла, акрамя таго, значэнне перабудовы адміністрацыйных структур краіны-заяўніка і стварэння ўмоў паступовай гарманічнай інтэграцыі ў ЕС.

Зрэшты ЕС пакідае за сабой права вызначаць момант, калі ён будзе гатовы прыняць новых чальцоў.

Крытэрыі сяброўства ў Еўрапейскім Саюзе

Падчас перамоваў аб далучэнні з краінамі-кандыдатамі, адбываецца рэгулярны маніторынг выканання Капенгагенскіх крытэраў. На аснове дадзеных маніторынгу прымаюцца рашэнні аб далучэнні краіны, і дзеянні, якія неабходна перад тым ажыццявіць.

Крытэрыі сяброўства ў Еўрапейскім Саюзе (англ.: European Union Membership criteria) вызначаны ў трох дакументах:

Маастрыхцкі дагавор 1992 (Артыкул 49) - геаграфічныя і агульныя палітычныя крытэрыі
Дэкларацыя Еўрапейскага Савета 1993 года ў Капенгагене, гэта значыць, Капенгагенскія крытэры , у якіх падрабязна апісаны агульныя крытэрыі:
- Палітычныя
- Эканамічныя
- Заканадаўчыя
Схема перамоваў з асобнай краінай-кандыдатам
- Асобныя і падрабязныя ўмовы
- Сцвярджэнне, якое адзначае, што далучэнне новай краіны не можа адбыцца, пакуль не будзе вырашана, што Саюз «здольны да далучэння» новага чальца.

Пры прыняцці ў 1993 годзе не існавала механізму, які б гарантаваў, што існуючыя краіны-сябры ЕС адпавядаюць гэтым крытэрам. Аднак, было прынята рашэнне сачыць за выкананнем гэтых крытэрыяў, услед за «санкцыямі», накладзенымі на ўрад Аўстрыі Вольфганга Шуселя (ням.: Wolfgang Schüssel) у пачатку 2000 года ўрадамі іншых 14 краін-членаў Саюза. Гэтыя дамоўленасці ўступілі ў дзеянне 1 лютага 2003 г. у рамках Ніцкага дагавора.

Геаграфічныя крытэрыі

Артыкул 49 (былы артыкул O) Дамовы аб стварэнні Еўрапейскага Саюза (TEU) ^[2] або Маастрыхцкі дагавор вызначае, што любая Еўрапейская краіна, якая паважае прынцыпы ЕС, можа падаць заяўку на далучэнне. Аб далучэнні да ЕС ніяк Еўрапейскіх краін не згадваецца, але па вядомых прэцэдэнтаў адмовы Марока і перамоваў пра цесную інтэграцыю Ізраіля сведчаць аб немагчымасці далучэння ніяк не-Еўрапейскіх краін. Аднак, існуюць розныя вызначэнні "еўрапейскасці", і пытанне аб прыналежнасці краіны да Еўропы з'яўляецца «прадметам палітычных дыскусій» ^[3] Еўрапейскай Камісіі, і, што важней Савета.

Існуюць прэцэдэнты, калі часткі краін-членаў ЕС размешчаны за межамі Еўропы, напрыклад, Французская Гвіяна знаходзіцца ў Паўднёвай Амерыцы і з'яўляецца часткай Францыі. Грэнландыя, якая з'яўляецца часткай кантынента Паўночнай Амерыкі, далучылася да Еўрапейскай эканамічнай супольнасці ў 1973 як залежная ад Даніі тэрыторыя, але вырашыла пакінуць ЕС у 1983 годзе, праз 4 гады пасля атрымання права на ўнутранае самакіраванне.

Грузія адносіцца да транскантынентальных краін, якая мае намер далучыцца да ЕС.^[4] Яна знаходзіцца на мяжы паміж Еўропай і Азіяй, пры гэтым прыкладна 65% яе тэрыторыі знаходзіцца ў Еўропе. Яна з'яўляецца членам Савета Еўропы ^[5], а Еўрапейская Камісія прызнала яе Еўрапейскай дзяржавай ^[6] праз культурную і рэлігійную прыналежнасць да кантынета.

Палітычныя крытэрыі

Дэмакратычнасць

Эфектыўнае дэмакратычнае кіраванне павінна забяспечваць роўнае права для ўсіх грамадзян краіны ўдзельнічаць у палітычных працэсах прыняцця рашэнняў на ўсіх узроўнях улады, ад мясцовага самакіравання да нацыянальнага. Неабходна наяўнасць свабодных выбараў пры ўмове захавання тайнага галасавання, правы на стварэнне палітычных партый без перашкодаў з боку дзяржавы, справядлівага і роўнага доступу да свабоднай прэсы; свабодных прафсаюзных арганізацый, свабоды думкі, а выканаўчая ўлада павінна быць абмежаваная законамі і дазваляць роўны доступ у суды незалежна ад яе.

Вяршэнства права

Вяршэнства права прадугледжвае, што орган дзяржаўнай улады можа дзейнічаць толькі ў рамках справядлівых законаў, прынятых ва ўстаноўленым парадку. Прызначэнне гэтага прынцыпу заключаецца ў абароне ад самавольства ўлады.

Правы чалавека

Правы чалавека «неад'емныя» і належаць усім людзям, г.зн. імі нельга надзяліць, іх немагчыма даць, абмежаваць, абмяняць, або прадаць (напрыклад, чалавек не можа прадаць сябе ў рабства). Да іх адносяцца права на жыццё, права быць прыцягнуты да судовай адказнасці толькі ў адпаведнасці з законамі, якія існавалі на момант здзяйснення злачынства, права быць свабодным ад рабства і права на свабоду ад катаванняў.

Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека лічыцца аўтарытэтным нарматыўным дакументам у галіне правоў чалавека, хоць у яе няма такога эфектыўнага механізму забеспячэння выканання палажэнняў, як у Еўрапейскай канвенцыі па правах чалавека. Выконваць патрабаванні гэтай канвенцыі абавязаны і некалькі краін, якія нядаўна далучыліся да ЕС з мэтай ажыццяўлення сур'ёзнага рэфармавання заканадаўства, дзяржаўных службаў і судовай сістэмы. Шматлікія змены, маюць дачыненне да свабод і правоў этнічных і рэлігійных меншасцяў, або ліквідацыі няроўнасці ў дачыненні розных палітычных груп.

Павага і абарона правоў меншасцяў

Члены нацыянальных меншасцяў павінны мець магчымасць захаваць сваю культуру і мець права на сваю родную мову (наколькі гэта не супярэчыць захаванню правоў іншых людзей, а таксама дэмакратычных працэдураў і агульнай законнасці), яны таксама не павінны пакутаваць ад якой-небудзь дыскрымінацыі.

Адпаведная канвенцыя Савета Еўропы па гэтым пытанні была вялікім прарывам у гэтай галіне. Аднак, канвенцыя да гэтага часу не ўключае дакладнае вызначэнне такіх меншасцяў. Як следства, многія з яе падпісантаў, дадалі афіцыйныя тлумачэнні, якія апісваюць, хто ў іх краіне прылічаецца да меншасці. Некаторыя прыклады прадстаўлены ніжэй. Заявы, зробленыя ў сувязі з дамовай № 157. Рамачная канвенцыя аб абароне нацыянальных меншасцяў, уключаючы:

У Даніі: «нямецкае меншасць у Паўднёвай Ютландыі»;
У Германіі: «Датчане з нямецкім грамадзянствам і сербалужычане з нямецкім грамадзянствам, этнічныя групы, якія традыцыйна пражываюць у Германіі, цыганы з нямецкім грамадзянствам»;
У Славеніі: «італьянскія і венгерскія нацыянальныя меншасці»
У Вялікабрытаніі меншасці корніш ў Корнуолл і ірландскія нацыяналісты і рэспубліканцы ў Паўночнай Ірландыі.
У Аўстрыі - сербскія, харвацкія, славенскія, венгерскія, чэшскія, славацкія, цыганскія групы.
У Румыніі каля 20 нацыянальных меншасцяў.

Многія іншыя падпісантаў заявілі, што не маюць якіх-небудзь нацыянальных меншасцяў.

Быў дасягнуты кансэнсус (сярод экспертаў-юрыстаў, так званых Венецыянскіх груп), што гэтая канвенцыя адносіцца да любой этнічнай, моўнай ці рэлігійнай групы, якая вызначае сябе як адметную, якая фармуе гістарычную частку насельніцтва і цяперашняй меншасці ў выразна пэўнай вобласці, і якая падтрымлівае стабільныя і дружалюбныя адносіны з дзяржавай, у якой яна жыве. Некаторыя эксперты і краіны хацелі рушыць наперад яшчэ далей. Тым не менш, некаторыя новыя групы меншасцяў, як, напрыклад, імігранты, якія нідзе не згадваюцца, занепакоеныя гэтай канвенцыяй.

Эканамічныя крытэрыі

Эканамічныя крытэрыі, у шырокім сэнсе, патрабуюць наяўнасць рынкавай эканомікі і здольнасць вытворцаў вытрымаць канкурэнцыю ў рамках Саюза. Еўрапейская сістэма абменных курсаў выкарыстоўвалася для падрыхтоўкі як новых краін так і сапраўдных чальцоў для далучэння да еўразоны.

Юрыдычная гарманізацыя

Апошнім крытэрыем, які не адносіцца да Капенгагенскай, з'яўляецца патрабаванне, каб усе будучыя члены ўзгаднялі сваё заканадаўства з Еўрапейскімі актамі, таксама вядомымі як acquis communautaire. Пры падрыхтоўцы да кожнага далучэння, acquis разбіваецца на асобныя раздзелы, кожны з якіх адносіцца да асобнай галіны. Падчас пятай хвалі павелічэння Еўрапейскага Саюза, якой было далучана Балгарыя і Румынія ў 2007 годзе, acquis была падзелена на 31 раздзел. Для перамоваў з Харватыяй і Турцыяй, яна была падзелена на 35 раздзелаў.

Заўвагі

↑ http://europa.eu/eur-lex/en/treaties/dat/EU_consol.pdf Архівавана 22 лістапада 2006. Тэкст Маастрыхцкім пагаднення
↑ The Maastricht Treaty (нявызн.) (PDF)(недаступная спасылка). Treaty on the European Union. eurotreaties.com (7 лютага 1992). Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2013. Праверана 9 ліпеня 2008.
↑ Legal questions of enlargement (нявызн.). Enlargement of the European Union. The European Parliament (19 мая 1998). Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2013. Праверана 9 ліпеня 2008.
↑ Georgia's EU accession hopes http://www.networkeurope.org/feature/georgias-eu-accession-hopes Архівавана 3 верасня 2012. Retrieved 16.03.2010
↑ Coe member states https://archive.today/20120723005454/www.coe.int/aboutCoe/index.asp?page=47pays1europe&l=en Retrieved 16.03.2010
↑ Other European Countries according to the EU http://europa.eu/abc/european_countries/others/index_en.htm Retrieved 16.03.2010

Спасылкі

[1] ttp://europa.eu/eur-lex/en/treaties/dat/EU_consol.pdf Архівавана 22 лістапада 2006. Тэкст Маастрыхцкім пагаднення

[Maastricht-2] The Maastricht Treaty (нявызн.) (PDF)(недаступная спасылка). Treaty on the European Union. eurotreaties.com (7 лютага 1992). Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2013. Праверана 9 ліпеня 2008.

[briefing23-3] Legal questions of enlargement (нявызн.). Enlargement of the European Union. The European Parliament (19 мая 1998). Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2013. Праверана 9 ліпеня 2008.

[4] Georgia's EU accession hopes http://www.networkeurope.org/feature/georgias-eu-accession-hopes Архівавана 3 верасня 2012. Retrieved 16.03.2010

[5] Coe member states https://archive.today/20120723005454/www.coe.int/aboutCoe/index.asp?page=47pays1europe&l=en Retrieved 16.03.2010

[6] Other European Countries according to the EU http://europa.eu/abc/european_countries/others/index_en.htm Retrieved 16.03.2010

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]