Мікалай Уладзіміравіч Рузскі

Мікалай Уладзіміравіч Рузскі
руск.: Николай Владимирович Рузский
Дата нараджэння	18 сакавіка 1854(1854-03-18)
Месца нараджэння	Расійская імперыя
Дата смерці	1 лістапада 1918(1918-11-01) (64 гады)
Месца смерці	Пяцігорск, Пяцігорскі павет[d], Церская вобласць[d], РСФСР
Бацька	Vladimir Ruzsky[d]
Альма-матар	Першы кадэцкі корпус[d] Акадэмія Генеральнага штаба[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя
Прыналежнасць	Расійская імперыя
Род войскаў	пяхота
Званне	Генерал ад інфантэрыі
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна Руска-турэцкая вайна Руска-японская вайна Мазурская бітва Праснышская аперацыя Варшаўска-Івангарадская аперацыя Галіцыйская бітва Battle of Rawa[d] Лодзінская аперацыя Лютаўская рэвалюцыя, Расія
Узнагароды і званні	Ордэн Святога Георгія II ступені 2-й ст. Ордэн Святога Георгія III ступені 3-й ст. Ордэн Святога Георгія IV ступені 4-й ст. Ордэн Святога Аляксандра Неўскага Ордэн Белага арла Ордэн Святога Уладзіміра II ступені 2-й ст. Ордэн Святой Ганны I ступені 1-й ст. Ордэн Святога Станіслава I ступені 1-й ст. Ордэн Святога Уладзіміра III ступені 3-ці ст. Ордэн Святога Уладзіміра IV ступені 4-й ст. Ордэн Святой Ганны II ступені 2-й ст. Ордэн Святой Ганны III ступені 3-ці ст. Ордэн Святой Ганны IV ступені 4-й ст. Ордэн Святога Станіслава III ступені 3-й ст. Ордэн Льва і Сонца 1 ступені
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Генерал-ад’ютант М. У. Рузскі. Герой Львова». Паштовая паштоўка часоў Першай сусветнай вайны

Мікала́й Уладзі́міравіч Ру́зскі (18 сакавіка 1854 — 1 лістапада 1918, Пяцігорск) — генерал-ад’ютант (з 22 верасня 1914 года), генерал ад інфантэрыі (з 29 сакавіка 1909 года), член Ваеннага (з 31 студзеня 1909 года) і Дзяржаўнага (з 17 сакавіка 1915 года) саветаў. Удзельнік руска-турэцкай 1877—1878 гадоў, руска-японскай 1904—1905 гадоў і Першай сусветнай войнаў. Загаворшчык, гуляў важную ролю ў падзеях Лютаўскага перавароту.

Біяграфія

З дваран Калужскай губерні. Род Рузскіх бярэ свой пачатак ад гараднічага павятовага падмаскоўнага горада Руза у канцы XVIII стагоддзя Аляксея Міхайлавіча Лермантава (Астрожнікаўская лінія роду Лермантавых). Бацька — Уладзімір Дзмітрыевіч Рузскі (1829—1855), чыноўнік XII класа. У раннім узросце страціў бацьку і быў узяты пад апеку Маскоўскай апякунскай рады.

У 1865 годзе паступіў у першую пецярбургскую ваенную гімназію, якую скончыў па першым разрадзе ў 1870 годзе. Скончыў Канстанцінаўскае ваеннае вучылішча ў 1872 годзе па першаму разраду. Падчас вучобы ў вучылішчы быў выраблены ў партупей-юнкеры.

Служыў у лейб-гвардыі Грэнадзёрскім палку. Разам з ім служылі будучы ваенны міністр А. А. Паліванаў (1915—1916) і генерал В. В. Сахараў (памочнік Найвяльможнага Галоўнакамандуючага арміямі Румынскага фронту ў Першую сусветную вайну). Удзельнічаў у руска-турэцкай вайне 1877—1878 гадоў, камандуючы ротай. Пры ўзяцці крэпасці Горны Дубняк быў паранены. За адвагу і мужнасць быў узнагароджаны ордэнам Святой Ганны 4-й ступені з надпісам «За адвагу». У ліпені 1878 года прыкамандзіраваны да запаснога батальёна для падрыхтоўкі да паступлення ў Мікалаеўскую Акадэмію Генеральнага Штаба.

У 1881 годзе скончыў Мікалаеўскую Акадэмію Генеральнага Штаба па першаму разраду. Падчас навучання яго выкладчыкамі ў Акадэміі былі будучыя генералы А. Ф. Рэдзігер, А. М. Курапаткін, В. А. Сухамлінаў пад кіраўніцтвам генерала М. І. Драгамірава. З 5 снежня 1881 года памочнік старэйшага ад'ютанта штаба Казанскай ваеннай акругі.

У 1884 годзе ажаніўся з дачкой адстаўнога капітана Зіновіяй Аляксандраўнай Баржэзоўскай. Меў трох дачок.

З 11 сакавіка 1882 па 26 лістапада 1887 года — старшы ад’ютант штаба Кіеўскай ваеннай акругі. У маі — кастрычніку 1881 года камандаваў батальёнам 131-га пяхотнага Ціраспальскага палка. З 26 лістапада 1887 года начальнік штаба 11-й кавалерыйскай дывізіі. З 19 сакавіка 1891 года — начальнік штаба 32-й пяхотнай дывізіі. З 23 ліпеня 1896 года камандзір 151-га пяхотнага Пяцігорскага палка. З 13 снежня 1896 года акруговы генерал-кватэрмайстар штаба Кіеўскай ваеннай акругі. Падчас службы ў Кіеўскай ваеннай акрузе карыстаўся вялікім аўтарытэтам і павагай сярод калег і начальства. З 10 красавіка 1904 года начальнік штаба Віленскай ваеннай акругі.

Падчас руска-японскай вайны 1904—1905 гадоў быў начальнікам штаба 2-й Маньчжурскай арміі. Удзельнічаў у бітвах пры Сандэпу і Мукдэнскай бітве. Адзначаўся афіцэрамі Генеральнага штаба як адзін з лепшых генералаў і каштоўных работнікаў. Пры адступленні ад Мукдэна, знаходзячыся ў ар’ергардзе арміі, з прычыны падзення з каня атрымаў траўму, але застаўся ў дзеючай арміі.

У 1906 годзе ўдзельнічае ў распрацоўцы «Палажэння аб палявым кіраванні войскамі ў ваенны час». З мая 1907 года — член Вярхоўнага ваенна-крымінальнага суда па расследаванні справы аб здачы Порт-Артура. З 6 кастрычніка 1909 года — камандзір 21-га армейскага корпуса. Звольнены ад камандавання з прычыны слабога здароўя.

З снежня 1909 (студзень 1910 года па новаму стылю) член Ваеннага савета пры ваенным міністры, займаўся распрацоўкай статутаў і настаўленняў, быў адным з аўтараў Палявога статута 1912 года. 7 лютага 1912 года зноў прызначаны на важны пост у арміі: памочніка камандуючага войскамі Кіеўскай ваеннай акругі — паводле ранейшага плану ў выпадку вайны з Германіяй і Аўстра-Венгрыяй камандуючы войскамі КВА генерал М. І. Іваноў прызначаўся галоўнакамандуючым войскамі Паўднёва-Заходняга фронту, а Рузскі — камандуючым арміяй, сфарміраванай на базе Кіеўскай ваеннай акругі.

Першая сусветная вайна

М. У. Рузскі, 1914

З 19 ліпеня па 3 верасня 1914 года камандаваў 3-й арміяй. У пачатку вайны нягледзячы на паступаючыя звесткі пра аўстрыйскае наступленні ў напрамку Люблін — Холм упарта працягваў наступленне на Львоў. За баі з аўстрыйцамі і ў першую чаргу за ўзяцце Львова двойчы ўзнагароджаны ордэнам Святога Георгія 4-й і 3-й ступені (ВП 23 жніўня 1914 года). За Галіцыйскую бітву ўзнагароджаны ордэнам Святога Георгія 2-й ступені (ВП 22 кастрычніка 1914 года), стаўшы адным з трох узнагароджаных вышэйшых ваеначальнікаў гэтай вельмі высокай узнагародай. Здабыў славу «заваёўніка Галіцыі» і гучную славу ў грамадскіх, у тым ліку апазіцыйных колах.

З 3 верасня 1914 года — Галоўнакамандуючы арміямі Паўночна-Заходняга Фронту. Пад яго камандаваннем войскі фронту ваявалі ў Варшаўска-Івангарадскай, Лодзінскай (падчас якой, нягледзячы на дасягнуты поспех 1-й і 10-й армій Рузскі аддаў загад аб адступленні, з-за чаго патрапіўшая ў акружэнне група германскіх войскаў генерала Р.  Шэфер-Боядэля змагла выйсці з акружэння) і Аўгустоўскай аперацыях, (у апошняй менавіта яго дзеянні сталі прычынай катастрофы 10-й арміі). Як военачальнік меў звычку вінаваціць падначаленых у сваіх няўдачах, у прыватнасці дамогся адхілення камандуючых арміямі — П. К. Рэненкампфа і С. М. Шэйдэмана на Седлецкай нарадзе Стаўкі, тым самым апраўдваючы свой загад аб згортванні наступу войскаў яго фронту. Аднак дзейнасцю гэтых генералаў не беспадстаўна выказвала незадаволенасць ваеннае камандаванне Стаўкі і ваенны міністр. 13 сакавіка 1915 года Рузскі захварэў і пакінуў фронт, здаўшы камандаванне генералу М. В. Аляксееву.

17 сакавіка 1915 года прызначаны членам Дзяржаўнага, а 20 мая 1915 года таксама Ваеннага саветаў. Вярнуўся на вышэйшы камандны пост дзякуючы асабістаму рашэнню імператара Мікалая II, нягледзячы на раней выяўленыя яго недахопы як военачальніка.

З 30 чэрвеня — камандуючы 6-й арміяй. З 18 жніўня 1915 года — Галоўнакамандуючы арміямі Паўночнага фронту. У снежні 1915 года Рузскі захварэў і 6 снежня здаў камандаванне фронтам.

Пазней вярнуўся на пасаду Галоўнакамандуючага арміямі Паўночнага фронту 1 жніўня 1916 года. На пасадзе галоўнакамандуючага войскамі фронту адрозніваўся асцярожнасцю і пазбягаў рашучых дзеянняў і буйных вайсковых аперацый.

Удзел у Лютаўскай рэвалюцыі

Адзін з актыўных удзельнікаў ваеннай змовы. Знаходзіўся ў змове з кіраўніком Дзяржаўнай Думы М. У. Родзянка. Адыграў выдатную ролю ў адрачэнні Мікалая II. Па ўспамінах барона Фрэдэрыкса, які прысутнічаў пры адрачэнні Мікалая II, вядомым у пераказе графіні М. Э. Клейнміхель, М. У. Рузскі грубым гвалтам прымусіў вагаючагася цара падпісаць нарыхтаванае адрачэнне ад прастолу. Рузскі трымаў Мікалая II за руку, іншай рукой прыціснуўшы да стала перад ім падрыхтаваны маніфест аб адрачэнні і груба паўтараў: «Падпішыце, падпішыце жа. Хіба Вы не бачыце, што Вам нічога іншага не застаецца. Калі Вы не падпішаце — я не адказваю за Ваша жыццё». Мікалай II падчас гэтай сцэны збянтэжана і прыгнечана глядзеў вакол.

Адвакат Н. П. Карабчэўскі пакінуў успаміны, запісаныя са слоў жонкі Вялікага князя Іаана Канстанцінавіча Алены Пятроўны, што калі яна знаходзілася ў екацярынбургскай турме, то яе наведваў лекар цэсарэвіча У. М. Дзеравенка, які расказаў ёй аб адкліканні Мікалая II аб М. У. Рузскім, зробленым ўжо ў спасылцы: «Бог не пакідае мяне, Ён дае мне сілы дараваць усіх маіх ворагаў і катаў, але я не магу перамагчы сябе яшчэ ў адным: генерал-ад’ютанта Рузскага я дараваць не магу!»

У гутарцы з генералам С. Н. Вільчкоўскім у 1918 годзе генерал М. У. Рузскі падрабязна распавядаў аб ўстойлівым супраціве Імператара Мікалая II аказваемаму на яго ціску па ўвядзенні «Адказнага міністэрства» (Па задумцы апазіцыі гэта міністэрства павінна было не падпарадкоўвацца Імператару, а главе кабінета, у сваю чаргу, адказнага перад Думай. Гэта значыць, змоўшчыкі імкнуліся да ўвядзення парламенцкага ладу ў Расеі, што ішло насуперак з існуючым заканадаўствам Імперыі). На гарачыя довады Рузскага аб неабходнасці неадкладнага ўвядзення Адказнага міністэрства"Гасудар пярэчыў спакойна, стрымана і з пачуццём глыбока перакананні. Асноўная думка Гасудара была, што ён для сябе ў сваіх інтарэсах нічога не жадае, ні за што не трымаецца, але лічыць сябе не ў праве перадаць усю справу кіравання Расіяй у рукі людзей, якія сёння, будучы ва ўладзе, могуць нанесці найбольшы шкоду Радзіме, а заўтра памыюць рукі, «падаўшы з кабінетам ў адстаўку». «Я адказны перад Богам і Расіяй за ўсё, што здарыцца і здарылася», сказаў Гаспадар, «ці будуць міністры адказныя перад Думай і Дзяржаўным саветам — абыякава. Я ніколі не буду ў стане, бачачы, што робіцца міністрамі не да дабра Расіі, з імі пагаджацца, цешачыся думкай, што гэта не мая справа, не мая адказнасць». Рузскі стараўся даказаць Гасудару, што яго думка памылковая, што варта прыняць формулу: «валадарыць гасудар, а ўрад кіруе». Гасудар казаў, што гэтая формула яму незразумелая, што трэба было інакш быць выхаваным, перарадзіцца. Генерал Рузскі спрачаўся, пярэчыў, даказваў, і, нарэшце, пасля паўтары гадзіны атрымаў ад Гасудара рашэнне, што ён згодны на адказнае міністэрства. Застаецца цалкам незразумелым, чаму цар раптам здрадзіў сваім перакананням і пагадзіўся. Аналіз дакументаў прыводзіць да высновы, што гэта рашэнне прымалася ад імя Гасудара, але не самім Гасударам.

Дзелячыся сваімі ўспамінамі ўжо пасля звяржэння манархіі і бальшавіцкага перавароту, незадоўга да сваёй пакутлівай смерці, генерал Рузскі імкнуўся апраўдацца перад нашчадкамі. Ён разумеў, што такая раптоўная змена погляду Імператара на карысць Адказнага міністэрства будзе выглядаць падазронай. Таму Рузскі спрабаваў запэўніць, што перад тым, як Імператар даў сваю згоду, ён, Рузскі, заўважыў, што ў Гасудары адбылася «нейкая перамена». Гасудар «выяўляў штосьці падобнае да абыякавасці». Для Рузскага важна было, каб у памяці нашчадкаў склалася перакананне, што ўсё адбывалася з поўнай згоды Цара. Рузскі хацеў выглядаць не змоўшчыкам, а вернападданым, які дзейнічаў у згодзе са сваім Гасударам.

Пасля лютаўскай рэвалюцыі акытўна выступаў за падтрыманне дысцыпліны ў арміі, у выніку чаго меў рознагалоссі з ваенным міністрам А. І. Гучковым і генералам М. В. Аляксеевым. 25 сакавіка 1917 года М. У. Рузскі страціў пост галоўнакамандучага фронтам. З’ехаў у Кіславодск.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі

Быў арыштаваны 11 верасня 1918 года ў Есентуках чырвонымі. Адмовіўся ўзначаліць часці Чырвонай арміі, спасылаясь на непрыманне вайны «рускіх з рускімі». У выніку сарокінскай авантуры 1 лістапада 1918 года быў выведен на Пяцігорскія могілкі ў складзе групы заложнікаў і забіты кінжалам асабіста Г. А. Атарбековым.

Воінскія званні

У службу ўступіў (05.08.1870)

• Падпрапаршчык (17.07.1872)
• Прапаршчык (11.08.1873)
• Падпаручнік (30.08.1875)
• Паручнік (27.03.1877)
• Штабс-капітан (16.04.1878)
• Капітан (05.12.1881)
• Падпалкоўнік (28.03.1882)
• Палкоўнік (24.03.1885)
• Генерал-маёр (13.12.1896)
• Генерал-лейтэнант (06.04.1903)
• Генерал ад інфантэрыі (29.03.1909)

Узнагароды

• Ордэн Святой Ганны 4 ст. (1877)
• Ордэн Святой Ганны 3 ст. з мячамі і бантам (1878)
• Ордэн Святога Станіслава 2 ст. (1883)
• Ордэн Святой Ганны 2 ст. (1888)
• Ордэн Святого Уладзіміра 4 ст. (1891)
• Ордэн Святого Уладзіміра 3 ст. (1894)
• Ордэн Святого Станіслава 1 ст. (1899)
• Ордэн Святой Ганны 1 ст. з мячамі (1905)
• Ордэн Святого Уладзіміра 2 ст. з мячамі (1905)
• Ордэн Белага Арла (06.12.1911)
• Ордэн Святого Аляксандра Невского (06.12.1913)
• Ордэн Святого Георгія 4 ст. (23.08.1914)
• Ордэн Святого Георгія 3 ст. (23.08.1914)
• Ордэн Святого Георгія 2 ст. (22.10.1914)

замежныя:

• Румынскі Жалезны Крыж (1878)
• Румынскі Ордэн Зоркі Румыніі вялікі афіцэрскі крыж (1899)
• Персідскі Ордэн Льва і Сонца 1 ст. (1902)
• Вялікабрытанскі Ордэн Святого Міхаіла і Святого Георгія вялікі крыж (1915)

Ва ўспамінах сучаснікаў

• Протапрэсвіцер ай. Георгій Шавельскі: «Ад яго веяла спакоем і ўпэўненасцю. Гаварыў ён параўнальна няшмат, але заўжды ясна і коратка, разумна і арыгінальна; трымаў сябе з вялікай годнасцю, без цені падладжвання і рабалепства».

Літаратура

• Залесский К.А. Кто был кто в Первой мировой войне. — М.: АСТ, 2003. — 896 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-271-06895-1.
• Отречение Николая II. Воспоминания очевидцев(воспоминания ген. Н. В. Рузского)
• Рузский, Николай Владимирович. Проект «Русская армия в Великой войне».
• Оськин М. В. Николай Владимирович Рузский. // Вопросы истории. 2012. № 4. С. 53—72.
• Багдасарян А. О. Военно-государственная и общественно-политическая деятельность Н. В. Рузского (1854—1918). Монография. — Омск: Издательский дом «Наука», 2013. — 290 с.

Спасылкі

• Акт расследования по делу об аресте и убийстве заложников в Пятигорске в октябре 1918 года
• Пребывание государя Императора в Пскове 1 и 2 марта 1917 года, по рассказу генерал-адъютанта Н. В. Рузского. // *
• Русская летопись. Кн. 3. 1922. Стр. 161.
• Мікалай Уладзіміравіч Рузскі (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
• Біяграфія на сайце ХРОНОС