Платон Аляксеевіч Аюнскі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Платон Аюнскі
якуцк.: Былатыан Ойуунускай
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні Платон Аляксеевіч Сляпцоў
Дата нараджэння 10 лістапада 1893(1893-11-10)
Месца нараджэння
Дата смерці 31 кастрычніка 1939(1939-10-31) (45 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Дзеці Sardana Oyunskaya[d]
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці паэт, перакладчык, драматург, грамадскі дзеяч, філолаг, палітык
Мова твораў якуцкая мова
Грамадская дзейнасць
Партыя
Член у
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Платон Аляксеевіч Сляпцоў (11 лістапада 1893, 3-ці Жулейскі наслег, Батурускі (цяпер Татцінскі) улус, Якуцкая акруга, Якуцкая вобласць, Расійская імперыя — 31 кастрычніка 1939, турма, Якуцк, ЯАССР; Псеўданімы: Аюнскі (Шаманскі) ад якуцк. айуун — шаман) — якуцкі савецкі празаік, паэт, перакладчык, драматург і грамадскі дзеяч, адзін з заснавальнікаў якуцкай савецкай літаратуры.

У 19281931 гадах наркам асветы і аховы здароўя Якуціі, з 1935 года дырэктар НДІ мовы і культуры. Рэпрэсіраваны.

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Адзін з пачынальнікаў якуцкай літаратуры; прадстаўнік рамантычнага кірунку. Аўтар драматычнай паэмы «Чырвоны шаман» (1918), п’ес «Бальшавік» (ласт. 1926), «Туйаарыма-Куо» (паст. 1928), аповесці «Выхад з твані» (1936), вершаў, апавяданняў; навуковых прац «Якуцкая казка (аланхо), яе сюжэт і змест» (1927), «Пра тэорыю якуцкага вершаскладання» (1928), «Якуцкая мова і шляхі яе развіцця» (1935) і інш.

Памяць аб Аюнскім[правіць | правіць зыходнік]

У 1966 годзе заснавана Дзяржаўная прэмія імя П. А. Аюнскага, якая прысуджаецца за лепшыя творы літаратуры, мастацтва і архітэктуры.

Беларускія пераклады[правіць | правіць зыходнік]

На беларускую мову вершы Аюнскага (Бацькава блаславенне; Жаваранак апяяў; Песьня сініцы) перакладаў Артур Вольскі[1].

Бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]

  • Айымньылар: 7 томнаах. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1958—1962.
    • Т. 1. Ырыа-хоһоон. — 224 с.
    • Т. 2. Кэпсээннэр. — 211 с.
    • Т. 3. Пьесалар. — 280 с.
    • Т. 4. Дьулуруйар Ньургун Боотур: Олоҥхо. 1, 2, 3-с ырыалара. −315 с.
    • Т. 5. Эмиэ. 4, 5 ырыалара. — 288 с.
    • Т. 6. Эмиэ. 7, 9 ырыалара. — 312 с.
    • Т. 7. Ахтыылар, этиилэр, ыстатыйалар, кэпсээннэр. — 224 с.
  • Талыллыбыт айымньылар: Икки томнаах. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1975.
    • Т. 1. Хоһооннор. Поэмалар. Тылбаастар. Драматическай айымньылар. — 440 с.
    • Т. 2. Кэпсээннэр, сэһэннэр, ахтыылар. Ыстатыйалар. Этиилэр. −432 с.
  • Талыллыбыт айымньылар: 3 томнаах. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота. — 1992. — 1993.
    • Т. 1. Хоһооннор, тылбаастар, драмалар, поэмалар. — 335 с.
    • Т. 2. Кэпсээннэр, сэһэннэр, пьесалар. Ахтыы. — 448 с
    • Т. 3. Якутский язык и пути его развития. — 480 с.
  • Ырыа-хоһоон. — Дьокуускай: НКП изд-вота, 1923. — 26 с
  • Кыһыл ойуун: 4 оонньуулаах олоҥхо-тойук. — Дьокуускай: Саха кэскилэ, 1925. — 45 с
  • Ырыа-хоһоон, кэпсээн. — Дьокуускай: Ленинец, 1925. — 56 с
  • Ырыа-хоһоон. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1927. — 65 с.
  • Бассабыык: Драма. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1928. — 96 с
  • Дьулуруйар Ньургун Боотур: Олоҥхо. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1930. — 84 с
  • Религия үөскээбитэ: Айыы-таҥара, иччи-айыы, удаҕан-ойуун. -Дьокуускай: Саха Гос кинигэтин бэчээтэ, 1930. — 27 с.
  • Туналҕаннаах ньуурдаах Туйаарыма Куо: Үс оонньуулаах олоҥхо. (Норуот олоҥхотуттан). — Дьокуус-кай: Саха Гос. кинигэтин бэчээтэ, 1930. — 92 с.
  • Ырыа-хоһоон. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1930. — 25 с.
  • Ньургун Боотур: Олоҥхо. 2, 3-с ырыалара. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1931. — 286 с.
  • Ырыа, хоһоон кинигэтэ. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1934. −72 с.
  • Дьэбэрэттэн тахсыы: Кэпсээн -М.: Учпедгиз, 1936. — 43 с.
  • Хоһооннор. — М.: Учпедгиз, 1936. — 56 с.
  • Көҥүл ырыата / Хомуйан оҥордо С. Ойунская. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1968. — 440 с.
  • Өрүөл кэриэһэ: (Кыра саастаах оҕолорго хоһооннор). — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1972. — 16 с.
  • Дьэбэрэттэн тахсыы: Сэһэн. Улахан уонна орто саастаах оскуола оҕолоругар. — Дьокуускай: Кини-гэ изд-вота, 1978. — 40 с.
  • Харачаас: Кыра саастаах оҕолорго. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1978. — 16 с.
  • Кэлэр кэскил ырыата: Хоһооннор / Хомуйан оҥордо Н. Е. Виноку-рова. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1983. — 128 с. — Сахалыы уонна нууччалыы тылынан.
  • Көҥүл ырыата: Ырыалар, хоһооннор, кэпсээннэр, ахтыылар: Орто уонна улахан саастаах оскуола оҕолоругар / Хомуйан оҥордо А. Е. За-харова. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1988. — 136 с.
  • Уруйа улааттын: Ырыанньык / Муз. ред. З. К. Степанов. Нотатын оҥордо Н. П. Стручков. — Дьокуускай: Ситим, 1993. — 47 с.
  • Дьулуруйар Ньургун Боотур: П. А. Ойуунускай олоҥхотун оҕолор-го ааьар кинигэ / Саха Респ. үөрэ-5ин мин-вота. Н. В. Антонов оҥордо. — Дьокуускай, 1993. — 92 с; Пер. на эвен. мову. Д. В. Крывашапкін. — Якуцк, Бічык, 1996. — 296 с. — эвен. мова.

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. Братэрства 84. — Мн. 1984. С. 214—217.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Айунскі Платон Аляксеевіч. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
  • Абрамов О. К. Молох ГУЛАГа: сходство судеб трёх лидеров сибирских национальных республик. (Платон Ойунский, Элбек-Доржи Ринчино, Михей Ербанов) // Философский факультет, Томский государственный университет. Томск, 16 мая 2015 года. / Под ред. В. С. Шутова. — Томск, 2015. — С. 106—120. ISBN 5-87307-083-0. — Электронный ресурс: vital.lib.tsu.ru
  • Нюргун Боотур Стремительный. Якутский героический эпос олонхо. Воссоздал на основе народных сказаний Платон Ойунский. Перевел на русский язык Владимир Державин. Якутское книжное издательство. Якутск. 1975. 432 с. [Под общей редакцией С. В. Михалкова. Наблюдал за выпуском И. А. Ласков.]
  • Вольский А. Москва породнила нас. // Слово о Платоне Ойунском. Якутск. 1985. С. 50-52.
  • Ласков И. Драма поэта. // Молодежь Якутии. Якутск. № 26. 9 июля (С. 10); № 27. 16 июля (С 10); № 28. 23 июля (С. 10). 1993.
  • Алексеев Е. Е. Обреченные. (По поводу статей И. Ласкова о М. К. Аммосове и П. А. Ойунском). Намцы. [РС(Я)] 1993.
  • Айунскі (сапр. Сляпцоў) Платон Аляксеевіч // Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах. Т. 1. Мн. 1996. С. 177.
  • Алексеев Е. Е., Ксенофонтов И. И., Кустуров Д. В.  В. Скрипин — идейный преемник И. Ласкова. О очередном наступлении на П. А. Ойунского, М. К. Аммосова, И. Н. Барахова. Якутск. 2003.
  • Лецка Я. Вяртаньне з-за небакраю // Іван Ласкоў. Летапісная літва: сваяцтва і лёс (кніга-пошук). Вільня. 2011. С.12. [У Лецкі Аюнскі пішацца як Аюпаў]
  • Скрипин, Виктор. Ложные кумиры. Ч. 2. Платон Ойунский (1893—1938). Вып. 1. Койданава. — Дзяржынск: «Кальвіна», 2015. — Электронный ресурс: acaraj-kut.blogspot.ru Архівавана 18 лістапада 2015.