Ступені параўнання

Ступе́ні параўна́ння — граматычная катэгорыя якасных прыметнікаў, утвораных ад іх прыслоўяў і безаасабовых слоў (прэдыдактываў), якая выказвае адносную розніцу або перавагу ў якасці, што ўласціва прадметам, дзеянням або станам.

Традыцыйна адрозніваюць 3 ступені параўнання:

• станоўчую (пазітыў), якая пазначае прыкмету без прамога супастаўлення з іншымі яго праявамі;
• параўнальную (кампаратыў), якая паказвае на тое, што якая-небудзь прыкмета ўласціва гэтаму прадмету або дзеянню ў большай меры, чым іншаму;
• найвышэйшую (суперлатыў), якая паказвае, што прадмет або дзеянне валодае названымі прыкметамі ў большай ступені, чым усе астатнія.

Часам разглядаюць тоесную ступень (экватыў) — параўнальныя абароты са значэннем аднолькавай ступені якасці (напрыклад, руск.: «та­кой же ум­ный, как…», фр.: «aussi grand que…).

У беларускай мове

У беларускай мове адрозніваюць 3 ступені параўнання.

• Звычайная — абазначае якасць прадмета без параўнання з іншымі праяўленнямі той жа якасці (напрыклад, «зялёны», «стары»).
• Вышэйшая — паказвае, што якасць уласціва гэтаму прадмету або дзеянню у большай ступені, чым іншаму. Утвараецца ў прыметнікаў з дапамогай суфікса «-эйш-» («-ейш-»), прыслоўяў і безасабова-прэдыдактыўных слоў — з дапамогай суфікса «-эй-» («-ей-»). Прыклады: «старэйшы», «зелянейшы», «старэй», «даўней».
• Найвышэйшая — утвараецца з дапамогай прыстаўкі «най-» ад формы вышэйшай ступені. Напрыклад, «найлепшы», «наймацнейшы», «найбольш», «найлепш».

Адрозненні ў ступені якасці таксама перадаюцца спалучэннямі (напрыклад, «больш моцны», «смялей за ўсіх», «старэйшы за яго»), якія з’яўляюцца складанымі (аналітычнымі) формамі вышэйшай і найвышэйшай форм параўнання.

Літаратура

• Шуба П. П. Ступе́ні параўна́ння // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 223. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Степени сравнения // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
• Степени сравнения // Словарь-справочник лингвистических терминов. Изд. 2-е. / Розенталь Д. Э., Теленкова М. А. — М.: Просвещение, 1976. (руск.)
• Грамматический словарь: Грамматические и лингвистические термины. — М. : Флинта, Наука, 2001. — 180, [3] с. — ISBN 5-89349-377-X; 5-02-002756-1.

Спасылкі

• Грамматический словарь: (Грамматические и лингвистические термины) / Проф. Н. Н. Дурново. — Москва ; Петроград: Л. Д. Френкель, 1924. — 154 стб. (руск.) (Праверана 27 чэрвеня 2023)
• Зіманскі, В. Э. Параўнальная граматыка ўсходнеславянскіх моў: курс лекцый: у 2 ч. / В. Э. Зіманскі. — Віцебск: ВДУ імя П. М. Машэрава, 2014. — Ч. 2: Марфеміка і словаўтварэнне. Марфалогія. Сінтаксіс. — 60 с. (Праверана 27 чэрвеня 2023)
• Валатоўская Н. А. Прыметнік: утварэнне форм ступеняў параўнання (матэрыялы для факультатыўных заняткаў па беларускай мове) (Праверана 27 чэрвеня 2023)
• Вучэбны матэрыял па тэме «Прыметнік. Ступені параўнання якасных прыметнікаў. Складанне прыметнікаў» па дысцыпліне «Беларуская мова» для спецыяльнасці: 1-01 01 01 Дашкольная адукацыя (Праверана 27 чэрвеня 2023) // Уклад. Мордас Н. Р. — Мн.: Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка, 2018.