Перайсці да зместу

Таксін

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Таксін
Вывучаецца ў таксікалогія, toxinology[d] і food toxicology[d]
Код WordLift data.wordlift.io/wl01714…
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Таксі́н[1] (стар.-грэч.: τοξικός (toxikos) — атрутны) — яды біялагічнага паходжання.

Выпрацоўваюцца напрыклад пухлінавымі клеткамі, інфекцыйнымі (лац.: inficio — насычаць, заражаць) агентамі — бактэрыямі, вірусамі, грыбамі (мікатаксін), або паразітамі, у прыватнасці гельмінтамі. Шырокая група таксінаў выпрацоўваецца раслінамі і марскімі бесхрыбтовымі. Таксіны маюцца ў ядах пчол, змей, некаторых павукоў і скарпіёнаў. Таксіны расліннага паходжання (фітатаксіны): рыцын з насення клешчавіны, абрын (з абрусу).

Найбольш вядомыя мікробныя таксіны, сярод якіх адрозніваюць экзатаксіны і эндатаксіны.

Экзатаксіны (простыя бялкі) утвараюцца грамстаноўчымі і некаторымі грамамоўнымі патагеннымі бактэрыямі і выдзяляюцца ў навакольнае асяроддзе. Некаторыя з эндатаксінаў выклікаюць слупняк, батулізм, дызентэрыю і іншыя хваробы.

Эндатаксіны (складаныя бялкі — комплексы ліпаполіцукрыдаў з бялкамі) знаходзяцца ў вонкавых слаях клетачных сценак патагенных грамадмоўных бактэрый. Гэтыя таксіны выклікаюць, напрыклад, брушны тыф, дызентэрыю.

Па тыпу ўздзеяння на арганізм адрозніваюць[2]

  • нейратаксіны, якія ўздзейнічаюць на розныя этапы перадачы нервовых імпульсаў;
  • цытатаксіны, якія валодаюць паверхневай актыўнасцю і разбураюць клетачныя мембраны;
  • таксіны-інгібітары, якія прыгнятаюць актыўнасць пэўных ферментаў і парушаюць працэсы абмену рэчываў у арганізме;
  • таксіны-ферменты (пратэазы, нуклеазы, гілауранідазы, фосфаліпазы і іншыя), якія разбураюць у арганізме бялкі, ліпіды, нуклеінавыя кіслоты, полісахарыды і інш.

З таксінаў атрымліваюць неатрутныя анатаксіны і антыбіётыкі.