Беспазваночныя

Парафілетычная група жывёл
Парафілетычная група жывёл
	; Saperda carcharias
Назва
	Беспазваночныя
Статус назвы
	не вызначаны
Лацінская назва
	Invertebrata
Бацькоўскі таксон
	Царства Жывёлы (Animalia)
Прадстаўнікі
	Тып Губкі (Porifera); Тып Placozoa; Тып Грабневікі (Ctenophora); Тып Cnidaria; Тып Myxozoa; Тып Acoelomorpha; Тып Kinorhyncha; Тып Priapulida; Тып Loricifera; Тып Круглыя чэрві (Nematoda); Тып Валасні (Nematomorpha); Тып Ціхаходкі (Tardigrada); Тып Аніхафоры (Onychophora); Тып Членістаногія (Arthropoda); Тып Plathelminthes; Тып Gastrotricha; Тып Малюскі (Mollusca); Тып Немертыны (Nemertea); Тып Кольчатыя чэрві (Annelida); Тып Эхіўры (Echiura); Тып Сіпункуліды (Sipuncula); Тып Rotatoria; Тып Скрэбні (Acanthocephala); Тып Gnathostomulida; Тып Micrognathozoa; Тып Фараніды (Phoronida); Тып Плечаногія (Brachiopoda); Тып Імшанкі (Bryozoa); Тып Cycliophora; Тып Entoprocta; Тып Orthonectida; Тып Rhombozoa; Тып Chaetognatha; Тып Xenoturbellida; Тып Ігласкурыя (Echinodermata); Тып Паўхордавыя (Hemichordata); Падтып Cephalochordata; Падтып Абалоннікі (Tunicata);
	Выявы на Вікісховішчы
	Беспазваночныя у Вікіслоўніку

Беспазваночныя

Беспазваночныя (Invertebrata) — пазасістэматычная група, што аб’ядноўвае жывёл, якія не маюць унутранага восевага шкілета (хорды або хрыбта).

Назву ў пачатку XIX стагоддзя прапанаваў французскі заолаг Жан-Батыст Ламарк.

Падзяляюцца на два падцарствы:

прасцейшыя, або аднаклетачныя
шматклетачныя, у якіх адпаведна 5-9 і да 26 тыпаў жывёл.

Узніклі беспазваночныя яшчэ ў дакембрыі (1,5-2 млрд гадоў назад, магчыма, і раней). Каля 1 млрд гадоў назад ад аднаклетачных (прасцейшых) развіліся шматклетачныя жывёлы. Прамежкавая ступень паміж імі — каланіяльныя прасцейшыя. У кембрыі ўжо існавалі прадстаўнікі многіх тыпаў беспазваночных.

Да беспазваночных належаць тыпы інфузорый, губак, кішачнаполасцевых, ігласкурых, малюскаў, некаторых ніжэйшых чарвей, членістаногіх і шэраг іншых, усяго да 1-2 млн відаў.

Сярод сучасных беспазваночных найбольшай колькасцю відаў вызначаюцца членістаногія — да 1 млн і малюскі — 250 тыс.

Беспазваночныя пашыраны ва ўсіх біятопах Зямлі. Сярод іх па колькасці відаў пераважаюць насякомыя. На Беларусі каля 11 тыпаў беспазваночных, больш за 30 тысяч відаў, найбольш насякомых.

Важны момант у эвалюцыі беспазваночных — пераход ад радыяльнай (кішачнаполасцевыя) да двухбаковай (білатэральнай) сіметрыі, якая ўласціва больш высокаарганізаваным беспазваночным. Вышэйшыя беспазваночныя маюць другасную поласць цела (цэлом); лічыцца, што яны далі пачатак першым хордавым жывёлам.

Беспазваночныя ўдзельнічаюць у біялагічным кругавароце рэчываў і энергіі ў біясферы. Доля іх складае да 95 % біямасы наземных жывёл. Многія беспазваночныя — корм для звяроў, птушак і рыб, носьбіты ўзбуджальнікаў розных хвароб, шкоднікі сельска-гаспадарчых раслін; выкарыстоўваюцца таксама на харчовыя, лекавыя, гаспадарча-тэхнічныя мэты, для барацьбы са шкоднымі жывёламі. Некаторыя ахоўваюцца: 85 відаў беспазваночных занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).