Тыпы пытанняў англійскай мовы
Для паляпшэння артыкула пажадана |
Тыпы пытанняў англійскай мовы - класіфікацыя пытанняў англійскай мовы адпаведна пэўным прызнакам на некалькі ўмоўных груп. Традыцыйна на занятках па вывучэнню англійскай мовы як замежнай выдзяляюць наступныя тыпы пытанняў: агульныя, альтэрнатыўныя, раздзяляльныя, спецыяльныя. Асобкам стаяць спецыяльныя пытанні з займеннікам who (хто), які выступае ў ролі дзейніка ў пытальным сказе. Таксама як асобны від разглядаюцца пытанні ўскоснай гаворкі[заўв 1].
Агульныя пытанні
[правіць | правіць зыходнік]Агульныя пытанні (англ. "General questions") - гэта пытанні, якія даюць адказ "так" ці "не". Умоўна можна вылучыць дзве падгрупы такіх пытанняў: 1) пытанні з дзеясловам be (быць) і мадальнымі дзеясловамі, якія не патрабуюць выкарыстання дапаможных дзеясловаў, такіх як do i have. У такіх выпадках сам дзеяслоў-выказнік ставіцца ў пачатку сказа для сінтаксічнага выражэння агульнага пытання. Дзеяслоў-выказнік можа пры гэтым суправаджацца часціцай not (у такім выпадку перадаецца ідэя "хіба...не").
Are you still here? - Ты яшчэ тут?
Couldn't he walk faster? - Хіба ён не мог ісці шпарчэй?
Was not it impolite? - Хіба гэта не было няветліва?
May I smoke here? - Ці магу я тут пакурыць?
2) падгрупа ахоплівае ўсе астатнія дзеясловы, якія выражаюць свае палажэнне ў агульным пытальным сказе праз адпаведны пэўнай форме часу дапаможны дзеяслоў (які не перакладаецца на беларускую) у пачатку сказа :
Do you know her name? - Ты ведаеш яе імя?
Were not you doing your research at 5 yesterday? - Хіба ты не займаўся сваім даследаваннем учора ў 5?
Has Mr. Smith arrived? - Містэр Сміт ужо прыехаў?
Will I meet you there? - Ці сустрэну я цябе / Вас там?
Won't she have finished her work by that time? - Хіба яна не скончыць сваю работу да гэтага часу?
Магчыма захаванне сінтаксісу сцвярджальнага сказа:
She is your wife (замест Is she your wife)? - Яна твая / Ваша жонка?
John likes it (замест Does John like it)? - Джону гэта падабаецца?
Альтэрнатыўныя пытанні
[правіць | правіць зыходнік]Гэты від пытанняў (alternative questions) адрозніваецца ад агульных выбарам з некалькіх варыянтаў адказу, але па форме сінтаксічнай структуры яны падобны на агульныя пытанні - Сказ пачынаецца з выказніка (для мадальных дзеясловаў і be) ці з дапаможнага дзеяслова (для ўсіх астатніх варыянтаў выказніка). Выбар варыянтаў магчымы праз аб'яднанне адным выказнікам двух ці больш дапаўненняў (Was it a big rat or a little mouse? - Гэта быў вялікі пацук ці маленькае мышанё?) або праз аб'яднанне злучнікам or ("ці, або, альбо") двух ці больш сказаў у адзін складаназлучаны (Shall I call him or do you want me to go there? - Ці павінен я патэлефанаваць яму ці ты хочаш, каб я пайшоў туды?). У паўсядзённых сітуацыях можна сустрэць і такую камбінацыю: спачатку спецыяльнае пытанне, потым скарочаны варыянт (без выказнікаў) альтэрнатыўнага (What do you want? Tea or coffee? - Што вы жадаеце? Чай ці каву?).
На альтэрнатыўныя пытанні не магчыма адказаць "так" ці "не", звычайна адказ разумее пад сабой выбар аднаго ці некалькіх з прапанаваных варыянтаў, адмову ад усіх прапановаў ці сустрэчнае прапанаванне яшчэ адной альтэрнатывы. Але бываюць пытанні, якія з'яўляюцца альтэрнатыўнымі толькі па форме і агульнымі па сутнасці. Напрыклад на пытанне Wouldn't you have some soup or roastbeef with us? (Ці не жадаеце паесці з намі суп ці ростбіф?) у першую чаргу чакаецца адказ "так" ці "не", а выбар паміж супам і ростбіфам мае ўжо другарадны характар.
Раздзяляльныя пытанні
[правіць | правіць зыходнік]Гэта група пытанняў (па англ. tag questions), якія можна аднесці да катэгорыі рытарычных (г.зн. такіх, якія не патрабуюць адказу). Назва "раздзяляльны" замацавалася за гэтымі пытаннямі таму, што кожны з іх уяўляе сабой дзве часткі аднаго сказа. Першая частка - гэта само пытанне ў сінтаксічнай форме сцвярджальнага ці адмоўнага сказа, другая - камбінацыя з процілеглай формай дапаможнага дзеяслова (ці самога выказніка) і асабовым займеннікам, які адпавядае роду, асобе і ліку дзейніка. Гэта камбінацыя перакладаецца на беларускую фразай "ці не так" незалежна ад асобнага значэння кожнага з складнікаў.
Mr. Andrews was angry, wasn't he? - Містэр Эндрус быў раззлаваны, ці не так?
You aren't watching TV, are you? - Ты не глядзіш тэлевізар, ці не так?
The children have finished playing, have they? - Дзеці скончылі гуляць, ці не так?
Mommy can't lie, can she? - Мама не ўмее маніць, ці не так?
I shall be always polite with them, shan't I? - Я мушу быць заўсёды ветлівым з імі, ці не так?
We will have been married for 10 years next year, won't we? - Мы будзем жанаты ўжо 10 гадоў у наступным годзе, ці не так?
Пры гэтым інтанацыя можа перадаць ступень рытарычнасці раздзяляльнага пытання. Калі адказ на пытанне - відавочнае "так", якое можна і не агучыць, інтанацыя будзе сыходнай у абедзвюх частках пытальнага сказа. Калі адказ ("так" ці "не") чакаецца інтанацыя будзе сыходнай да раздзяляльнай коскі (як у сцвярджальных і адмоўных сказах) і ўзыходнай пасля яе (як у агульных пытаннях).
Спецыяльныя пытанні
[правіць | правіць зыходнік]Спецыяльныя пытанні англійскай мовы (special questions) сінтаксічна падобны на агульныя. Ад апошніх яны адрозніваюцца пытальнымі займеннікамі[1], з якіх пачынаецца сказ. Гэтыя пытальныя займеннікі перадаюць асноўны сэнс усяго сказа, таму у некаторых сітуацыях усё пытанне можна звесці да аднаго такога займенніка.
What are you talking about? - Пра што вы гаворыце?
Which is you umbrella? - Які з парасонаў твой?
How much money has he earned? - Сколькі грошай ён зарабіў
How many students can answer this question? - Сколькі[заўв 2] навучэнцаў могуць адказаць на гэта пытанне?
Whom will you give this book? - Каму вы дасце гэту кнігу?
Whose turn is that? - Чыя падыйшла чарга?
Where have you been? - Дзе ты быў?
When did it happen? - Калі гэта адбылося?
Why should I read this article? - Чаму мне варта прачытаць гэты артыкул?
Звычайна менавіта такі парадак пабудавання сказа характэрны для спецыяльных пытанняў. Таксама не лічыцца парушэннем паставіць прыназоўнік не апошнім словам у сказе а першым (замест "What are you talking about?" паставіць "About what you are talking?"). У навучальнай літаратуры і публіцыстычных творах сустракаецца тэндэнцыя выкарыстання свабоднай сінтаксічнай паслядоўнасці сказа (напрыклад, замест "Why should I read this article?" пішуць "I should read this article why?"). У асноўным, гэта тэндэнцыя характэрна для амерыканскага варыянта англійскай мовы. (Прыклад інфармацыі на амерыканскім варыянце англійскай мовы з спецыяльнымі пытаннямі ў форме сказаў з свабодным сінтаксісам можна прачытаць тут , пытанні 16 і 17).
Займеннік who ў спецыяльных пытаннях
[правіць | правіць зыходнік]Займеннік who (хто) ў спецыяльных пытаннях часта выконвае ролю дзейніка. Таму сінтаксіс і граматыка пытанняў з who ў некаторай ступені адрозніваецца ад іншых спецыяльных пытанняў. Выказнік можа не мяняць формы, характэрнай для сцвярджальнага сказа:
Who threw it on the floor? - Хто кінуў гэта на падлогу? (У іншым спецыяльным пытанні трэба ставіць дапаможны дзеяслоў і пераводзіць выказнік у форму інфінітыва, напр., What did he throw? - Што ён кінуў?)
Але ў сітуацыях, калі who не з'яўляецца дзейнікам, яго граматыка і сінтаксіс індэнтычны іншым спецыяльным пытанням:
Who did you put the question to? - Каму ты задаў гэта пытанне?
Пытанні ўскоснай гаворкі
[правіць | правіць зыходнік]Агульныя, альтэрнатыўныя і спецыяльныя пытанні мяняюць сінтаксіс у сказах ускоснай гаворкі. Дапаможны дзеяслоў do агульных і альтэрнатыўных пытанняў мяняецца словамі if /whether ("ці"), славарны парадак ідзе як у сцвярджальнага ці адмоўнага сказа (спачатку дзейнік, потым выказнік, а не спачатку даможны дзеяслоў, потым дзейнік і ўрэшце выказнік у форме інфінітыва). Пытальнік у такіх сказах не ставіцца.
I wonder if you liked him - Мне цікава, а ці любіў ты яго?
It's interesting whether she was working or having fun - Цікава, яна працавала ці весялілася?
I want to know where he could go - Хацеў б я ведаць, куды ён мог пайсці.
Выражэнне "так" і "не" з дапамогай yes i no
[правіць | правіць зыходнік]У англійскай мове слова yes перадае ідэю, эквівалентную беларускаму "так" толькі калі пытанне не мела часціцы not (не). Каб згадзіцца з пытаннем, у якім ёсць адмаўленне трэба казаць no.
Don't you like sports? - Yes, I do (Хіба ты не любіш спорт? - Не, люблю / Так, люблю)
You aren't hungry, are you? - No, I'm not. (Вы ж не галодны, ці не так? - Так, я не галодны / Не, я не галодны).
Тым не менш, у паўсядзённым жыцці носьбіты англійскай мовы нярэдка парушаюць гэта правіла і ставяць yes i no незалежна ад сцвярджальнасці ці адмоўнасці пытання. Прыкладам можа служыць дыялог у фільме "Тытанік" Дж. Камерона (1997 г.)
Jack: There's no arrangement, isn't there? (Джэк: Няма ніякага пагаднення, ці не так?) Cal: No, there is. (Кэл: Не, яно ёсць.)
У гэтай сітуацыі правільна было б казаць "Yes, there is", але герой фільма выбраў парушэнне правілаў граматыкі, што характэрна для паўсядзённай гаворцы розных моваў свету.
Заўвагі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ У 1990-я гг. у беларускіх школах і вну меў шырокае распаўсюджанне прыём, калі навучэнец павінен быў паставіць да сказа, урыўка ці тэксту па аднаму пытанню ўсіх тыпаў, да якіх адносілі і пытанні ва ўскоснай гаворцы. Але фактычна такія пытанні не ўяўляюць сабой асобны від, а толькі сінтаксічную трансфармацыю агульных, альтэрнатыўных ці спецыяльных пытанняў.
- ↑ Займеннікі much і many перадаюць сэнс "многа, шмат", першы выкарыстоўваецца з назоўнікамі, якія не маюць множнага ліку (назвы рэчываў, абстрактыя ідэі), другі - з тымі які можна падлічыць. У многіх сітуацыях яны замяняюцца ўніверсальным сінонімам a lot of, але ў сувязі з адсутнасцю слова "сколькі" ў англійскай мове ў спецыяльных пытаннях ставяць камбінацыю з слова how ("як") і аднаго з гэтых займеннікаў адпаведна вылічальнасці назоўніка, да якога ставіцца пытанне
Зноскі
- ↑ Hewings 2005, p. 52.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Hewings, Martin (2005). Advanced Grammar in Use (2nd ed.). Cambridge University Press.
Дадатковая інфармацыя
[правіць | правіць зыходнік]- Типы вопросов в английском языке Сайт "Учим английский онлайн"