Уладзімір Фёдаравіч Мінорскі

Уладзімір Фёдаравіч Мінорскі
руск.: Владимир Фёдорович Минорский
Дата нараджэння	6 лютага 1877(1877-02-06) ці 5 лютага 1877(1877-02-05)
Месца нараджэння	Карчава[d], Карчаўскі павет[d], Цвярская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	25 сакавіка 1966(1966-03-25) (89 гадоў)
Месца смерці	Кембрыдж, акруга Кембрыдж[d], Кембрыджшыр, Англія, Вялікабрытанія
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	дыпламат, гісторык, усходазнавец, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	усходазнаўства
Месца працы	Нацыянальны інстытут усходніх моў і цывілізацый[d] Школа ўсходазнаўства і афрыканістыкі Лонданскага ўніверсітэта[d]
Навуковая ступень	доктар гістарычных навук
Альма-матар	МДУ (1900) Лазараўскі інстытут усходніх моў[d] (1903)
Вядомыя вучні	Юрый Мікалаевіч Рэрых[d], Clifford Edmund Bosworth[d], Q97315282? і Roger Savory[d]
Член у	Société Asiatique[d] Акадэмія надпісаў і прыгожай славеснасці[d] (1966)

Уладзімір Фёдаравіч Мінорскі (руск.: Владимир Фёдорович Минорский, англ.: Vladimir Minorsky; 24 студзеня [5 лютага] 1877, Карчава, Цвярская губерня, Расійская імперыя — 25 сакавіка 1966, Кембрыдж, Англія, Вялікабрытанія) — расійскі акадэмік яўрэйскага паходжання, усходазнаўца і дыпламат, даследчык гісторыі, гістарычнай геаграфіі, літаратуры і культуры Персіі і Каўказа, у асаблівасці лазаў, лураў і курдаў. Рускі эмігрант першай хвалі, які жыў і навучаў у Францыі і Англіі.

Жыццяпіс

Нарадзіўся ў 24 студзеня (5 лютага) 1877 года ў яўрэйскай сям’і горада Карчава Цвярской губерні ў Расійскай імперыі. Пляменнік рабіна Шлома Залкінда Мінора.

Скончыў 4-ю Маскоўскую гімназію з залатым медалём (1896), юрыдычны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта (1900) і Лазарэўскі інстытут усходніх моў (1903). Вучань Агатангела Крымскага. Прыняў праваслаўе.

У 1903 годзе паступіў у Азіяцкі дэпартамент МЗС. У 1904 годзе абраны членам Маскоўскага археалагічнага таварыства. Служыў дыпламатам у Іране і Турцыі: драгаман генконсульства ў Таўрызе (1904—1908), другі драгаман місіі (з 1906 года). Палявым спосабам вывучыў курдскую мову, што дапамагло яму стаць адным з найвыдатнейшых курдазнаўцаў свайго часу.

Курдскае пытанне ў Персіі, несумненна, рана ці позна зверне на сябе ўсеагульную ўвагу… З усімі пытаннямі, якія тычацца курдаў, так ці інакш звязана Турцыя, якая пры ўсіх выпадках стараецца атрымаць карысць са слабасці сваёй суседкі Персіі.

 — па-прарочы пісаў У. Ф. Мінорскі ў 1905 годзе.

З чэрвеня 1909 года — чыноўнік па дыпламатычнай частцы пры Туркестанскім генерал-губернатары.

У 1911 годзе выдаў манаграфію пра шыіцкую секту Ахл-э Хакк («Людзі ісціны»), за якую быў удастоены залатога медаля секцыі этнаграфіі Імператарскага таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі. Секта Ахл-э Хакк была заснавана ў канцы XIV стагоддзя. Большасць яе чальцоў паўднёвыя курды захаду Ірана і паўночнага ўсходу Ірака, а таксама прадстаўнікі народа заза. Лік прыхільнікаў Ахл-э Хакк у той час дасягаў 2 мільёнаў чалавек. Іхняе веравучэнне ўтварылася ў рамках ісламскай культуры, у яго аснове ляжаць уяўленні пра паслядоўнае ўвасабленне Бажаства, рэінкарнацыю і дасягненне выратавання праз самаўдасканаленне пад кіраўніцтвам духоўнага настаўніка.

З 1912 года У. Ф. Мінорскі — 2-гі сакратар расійскага пасольства ў Канстанцінопалі. У 1913 годзе ажаніўся на Таццяне Аляксееўне Шабунінай (1894—?), дачцэ сапраўднага стацкага саветніка, генеральнага консула ў Канстанцінопалі Аляксея Фёдаравіча Шабуніна.

4 лістапада 1913 г. Мінорскі быў уключаны ў склад чатырохбаковай камісіі (расійска-брытана-турэцка-персідскай) па Турэцка-персідскім размежаванні. Расійскі камісар Уладзімір Мінорскі ўзначаліў размежавальныя працы ў Паўночна-Заходняй Персіі. Кіруючыся геапалітычнымі інтарэсамі Расіі, Мінорскі ў спрэчных дэмаркацыйных пытаннях стараўся падтрымліваць Персію, дзе расійскі ўплыў тады быў дастаткова моцным. У выніку працы камісіі часова акупаваныя туркамі раёны Курдыстана былі вернуты Ірану.

З 1915 года Мінорскі — 1-шы сакратар расійскай місіі ў Персіі; у лютым 1917 года ўступіў у кіраванне місіяй як павераны ў справах.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі — эмігрант (de jure — невяртанец). Да траўня 1919 гады ён заставаўся ў Тэгеране, затым доўга пражыў у Францыі. Працаваў у пасольстве Расійскай імперыі ў Парыжы (аж да яго закрыцця) экспертам па Блізкім Усходзе і Каўказе.

З 1923 года чытаў лекцыі па персідскай літаратуры і гісторыі ісламу ў Нацыянальнай школе жывых усходніх моў (École nationale des langues orientales vivantes) у Парыжы.

У 1930 г. прызначаны «ўсходнім сакратаром» прызначанай на 1931 год Міжнароднай выставы персідскага мастацтва ў Берлінгтан-Хаўсе (Лондан). У 1932 годзе канчаткова пераехаў у Вялікабрытанію і пачаў выкладаць персідскую мову ў Лонданскім універсітэце. Унёс вялікі ўклад у галіне цюркскіх, мангольскіх, каўказскіх, армянскіх і візантыйскіх гістарычных даследаванняў. Сапраўдны член Брытанскай і Французскай акадэмій навук, Азіяцкіх таварыстваў Францыі і Германіі, ганаровы доктар Кембрыджскага і Брусэльскага ўніверсітэтаў.

У 1934 годзе Мінорскі ўдзельнічаў у святкаванні Тысячагоддзя Фірдаўсі ў Тэгеране.

У 1937 годзе ён атрымаў званне прафесара. У 1944 годзе выйшаў у адстаўку.

У 1946 годзе У. Ф. Мінорскі зрабіў палітычную заяву, якая асудзіла міністра замежных спраў Вялікабрытаніі Эрнэста Бевіна, салідарнага з прэм’ер-міністрам Турцыі Сараджоглу ў тым, што, нібыта, «у рэгіёнах Карса і Ардахана няма армян». Мінорскі нагадаў вядомыя словы Гітлера: «Хто сёння памятае аб разні армян?!» і ўказаў, што памяць чалавецтва не такая ўжо кароткая і яно памятае, што зрабілі младатуркі з армянамі.

У 1948—1949 гадах Мінорскі выкладаў ва Універсітэце Фуада (Каір).

У 1960 годзе быў запрошаны Акадэміяй навук СССР для ўдзелу ў XXIII Міжнародным кангрэсе ўсходазнаўцаў у Маскве.

Калі ў 1962 годзе Інстытут усходазнаўства АН СССР правёў навуковую сесію, прысвечаную 60-годдзю з дня нараджэння дачасна памерлага Юрыя Мікалаевіча Рэрыха, Мінорскі адгукнуўся невялікім нарысам пра свайго сябра і вучня, дзе, у прыватнасці, успамінаў:

У пачатку 1920-х гадоў я вёў у Парыжскай школе ўсходніх моў семінар па «Шах-намэ»… Раптам нашае супрацоўніцтва папоўнілася новым госцем з далёкага захаду. Юрый Мікалаевіч толькі што скончыў у Гарвардзе аддзяленне далёкаўсходніх моў і санскрыту і прыехаў папоўніць свае веды пад кіраўніцтвам Поля Пеліо і іншых французскіх свяціл… Я думаў, што ён зазірнуў у маю аўдыторыю проста пацікавіцца, што там робіцца, але аказалася, што ён вельмі нядрэнна ведаў па-персідску, і адразу прыняў актыўны ўдзел у нашых занятках… Юрый Мікалаевіч свабодна размаўляў на еўрапейскіх мовах і хутка наладжваў адносіны. Я быў вельмі шчаслівы даведацца, што такі буйны знаўца глыбінь Азіі — вучоны не толькі па кнігах, але і па непасрэдных кантактах з народамі і землямі, якім ён прысвяціў сваё жыццё, — знайшоў сваё месца ў Маскве… Я думаў з радасцю, што Юрый Мікалаевіч, ад якога можна было чакаць яшчэ шмат гадоў навуковай дзейнасці, уступіць у строй, каб прадоўжыць нашу навуковую традыцыю, што вакол яго збярэцца моладзь, што ён стане жаданым «каталізатарам» новых сіл і імкненняў. Лёс судзіў інакш. Ён усміхнуўся нам нечаканай магчымасцю пабываць на Радзіме, але не дазволіў заспець Юрыя Мікалаевіча ў жывых. Арыгінальны тэкст (руск.)   В начале 1920-х годов я вёл в Парижской школе восточных языков семинар по «Шах-наме»… Внезапно наше сотрудничество пополнилось новым гостем с дальнего запада. Юрий Николаевич только что закончил в Гарварде отделение дальневосточных языков и санскрита и приехал пополнить свои знания под руководством Поля Пеллио и других французских светил… Я думал, что он заглянул в мою аудиторию просто полюбопытствовать, что там делается, но оказалось, что он очень недурно знал по-персидски, и тотчас принял активное участие в наших занятиях… Юрий Николаевич свободно говорил на европейских языках и быстро устанавливал отношения. Я был крайне счастлив узнать, что такой крупный знаток глубин Азии — учёный не только по книгам, но и по непосредственным контактам с народами и землями, которым он посвятил свою жизнь, — нашёл своё место в Москве… Я думал с радостью, что Юрий Николаевич, от которого можно было ждать ещё много лет научной деятельности, вступит в строй, чтобы продолжить нашу научную традицию, что вокруг него соберётся молодёжь, что он станет желанным «катализатором» новых сил и стремлений. Судьба судила иначе. Она улыбнулась нам неожиданной возможностью побывать на Родине, но не позволила застать Юрия Николаевича в живых.

Памёр Уладзімір Фёдаравіч 25 сакавіка 1966 года ў Англіі, у Кембрыджы. Згодна з завяшчаннем, урна з яго прахам была перавезена ў Маскву і пахавана на Новадзявочых могілках.

Бібліяграфія

на рускай мове

• У русских подданных султана. — М.: Т-во скоропеч. А. А. Левенсон, 1902.
• Константинопольские увеселения : Из летних впечатлений / В. О. М-ский. — Тифлис: Г. Мелик-Каракозов, 1903.
• Материалы для изучения персидской секты «Люди истины», или Али-илахи. Ч. 1. — М.: тип. «Крестного календаря», 1911.
• Курды. Заметки и впечатления. — Петроград: Типография В. Ф. Киршбаума, 1915.
• Турецко-персидское разграничение // Известия ИРГО. — Т. LII, вып. V. — Петроград, 1916.
• Древности Маку. Путевые заметки. — Петроград, 1916.
• Келяшин, стела у Топузова и древнейшие памятники Урмийского озера. — 1919.
• История Ширвана и Дербента. — Кембридж, 1958; М., 1963.

на англійскай мове

• Studies in Caucasian history. — London, 1953; Cambridge University Press, 1957.
• Ahl-I Hakk. — The Encyclopaedia of Islam.
• Iranica. — London, 1964.
• Medieval Iran and its neighbours / Pref. by C. E. Bosworth. — London: Variorum Reprints, 1982. — II, 336 p. — (Collected Studies; No Cs166). — ISBN 978-0-86078-114-1.
• Mongol Place-Names in Mukri Kurdistan (Mongolica).
• The Khazars and the Turks in the Äkäm al-Marjän.
• The Clan of the Qaraqoyunlu Rulers.
• Tamim ibn Baor’s Journey to the Uighurs.
• TADHKIRAT AL-MULUK. A manual of Safavid Administration. London:1943, 356 p.

на французскай мове

• Notes sur la secte des Ahl-I Haqq. — Revue du Monde Musulman, Volumes XL, 1920; XLIV-XLV, 1921.
• Etudes sur les Ahl-I Haqq. — Revue de L’Histoire des Religions, Volume XCVII, № 1, Janvier 1928.
• Les tsiganes luli et les lurs persans. — Paris, 1931.

Літаратура

• Базиянц А. П. На страницах словаря (В. Ф. Минорский) // Над архивом Лазаревых: (Очерки) / А. П. Базиянц; Отв. ред. акад. Б. Б. Пиотровский. — М.: Наука (ГРВЛ), 1982. — С. 156—159. — 160 с. — 30 000 экз.
• Биобиблиографический словарь отечественных тюркологов: Дооктябрьский период / Подг. А. Н. Кононов. — 2-е изд., перераб. — М.: Наука (ГРВЛ), 1989. — С. 164.
• Минорский Владимир Федорович — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі.
• Минорский В. Ф. Турецко-персидское разграничение // Известия ИРГО. — Т. LII, вып. V. — Петроград, 1916.
• Счётчиков К. Этнограф из Корчевы // Заря. — 1970. — 24 февр.
• Кузнецова Н. А. Владимир Федорович Минорский (Памяти учёного) // Народы Азии и Африки. — 1966. — № 6.
• Петропавловский Б. И. Конаково и Конаковский район: Исторический очерк. — Тверь, 2002. — 43 с.
• Bosworth C. E. Minorsky, Vladimir Fyodorovich (1877—1966). — Oxford Dictionary of National Bibliography, Oxford 2004.
• Eren, H. Türklük Bilimi Sözlügü, I: Yabanci Türkologlar. — Ankara 1998: 226—227.
• Lang D. M. Obituary: Vladimir Fedorovich Minorsky. — Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 29 (1966): 694—699.

Спасылкі

• Уладзімір Фёдаравіч Мінорскі на «Некропаль расійскага навуковага замежжа» (руск.)