Ціха Браге

Ціха Браге
Ціха Браге
	дацк.: Tyge Ottesen Brahe
Дата нараджэння	14 снежня 1546[…] ці 1546
Месца нараджэння	Замак Кнудструп[d], камуна Свалеў, лен Мальмёхус[d], Швецыя;
Дата смерці	24 кастрычніка 1601[…]
Месца смерці	Прага, Багемія, Свяшчэнная Рымская імперыя ці Прага, Каралеўства Багемія, Землі багемскай кароны;
Месца пахавання	Тынскі храм;
Грамадзянства	Данія;
Бацька	Otte Brahe[d]
Маці	Beate Clausdatter Bille[d]
Жонка	Kirsten Barbara Jørgensdatter[d]
Дзеці	Sidsel Brahe[d]
Род дзейнасці	астраном, аўтабіёграф, паэт, астролаг, алхімік, пісьменнік
Навуковая сфера	астраномія
Месца працы	Ураніборг;
Альма-матар	Капенгагенскі ўніверсітэт (1562); Лейпцыгскі ўніверсітэт (1565); Ростакскі ўніверсітэт;
Вядомыя вучні	Сімон Марый, Ambrosius Rhode[d], Ёган Кеплер і Metius[d]
Подпіс
	Ціха Браге на Вікісховішчы

Ціха Браге^[11] (Tycho Brahe; 14 снежня 1546 — 24 кастрычніка 1601) — дацкі шляхціч, паходзіў з правінцыі Сконэ (цяпер — тэрыторыя Швецыі), найбольш вядомы як адзін з першых астраномаў у Еўропе. Быў таксама астролагам і алхімікам. Ціха Браге — латынізаванае імя. Сапраўднае дацкае імя — Tyge Ottesen Brahe.

Ціха Браге валодаў маёнткам на востраве Гвен, дзе пабудаваў адзін з самых ранніх даследчых інстытутаў — Уранібург (у перакладзе — «Нябесны палац»). Там ён пабудаваў некалькі буйных астранамічных інструментаў і правёў шэраг дакладных вымярэнняў. Успрыняў геаметрычныя ідэі сістэмы Каперніка і філасофію сістэмы Пталамея і сфармуляваў сваю ўласную мадэль Сусвету — Ціханічную мадэль.

У сваёй абсерваторыі Ціха Браге назіраў зоркі i планеты з найвялікшай па тых часах дакладнасцю: 2-3 хвіліны дугі. Часцей за іншыя свяцілы ў кожным супрацьстаянні з 1580 г. Ціха назіраў Марс менавіта таму, што яго рух відавочна не адпавядаў ні сістэме Пталамея, ні сістэме Каперніка. У 1583 г. Ціха адзначыў, што каля супрацьстаяння Марс рухаецца ў другі бок з найвышэйшай хуткасцю — амаль палова градуса ў суткі, а гэта даказвала, што Марс у супрацьстаянні значна бліжэй да Зямлі, чым да Сонца, што было праўдзіва толькі ў сістэме Сусвету Каперніка, але не Пталамея. Аднак Ціха бачыў неадпаведнасць i сістэмы Каперніка сваім назіранням. Ён стварыў сваю адмысловую сістэму, дзе Зямля засталася ў цэнтры, а планеты рухаюцца вакол Сонца, якое, у сваю чаргу, рухаецца вакол Зямлі.

Ад 1600 і да смерці Ціха ў 1601 годзе яму дапамагаў Іаган Кеплер. Гэты не менш выдатны навуковец у далейшым з дапамогай вынікаў назіранняў Браге распрацаваў сваю ўласную астранамічную тэорыю.

Ціха Браге лічыцца адным з самых уважлівых і акуратных астраномаў-практыкаў свайго часу. Яго назіранні былі настолькі дакладнымі, што Кеплер здолеў з дапамогай вынікаў гэтых назіранняў сфармуляваць законы руху планет. Ціха склаў адзін з першых зорных каталогаў. І ўрэшце з дапамогай назіранняў Ціха Браге было выяўлена, якая ж тэорыя мае права лічыцца праўдзівай — Капернікаўская ці тэорыя Пталамея.

Зноскі

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 MacTutor History of Mathematics archive Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Czech National Authority Database Праверана 23 лістапада 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ Library of the World's Best Literature / пад рэд. C. D. Warner
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q952614"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19098835"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19939115"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19025604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1232629"></a>
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118514237 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118514237 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10855166"></a>
↑ ^9,0 ^9,1 (unspecified title) Праверана 10 ліпеня 2019.
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Напісанне Браге (Brahe) Ціха паводле БЭ у 18 т. -- Т.3. -- С. 227.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Лаўрэш Л. «I зорнае неба над галавой…»: Нарысы з гісторыі астраноміі / Леанід Лаўрэш. — Мн., 2013.
Белый Ю. Тихо Брагэ // на pawet.net

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ціха Браге
Brahe, Tycho(англ.) (недаступная спасылка). — Біяграфія ў архіве MacTutor. Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2011. Праверана 30 красавіка 2009.

[_268ed6f465e37d65-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[_b3cc733bc8e1f161-2] 2,0 ^2,1 MacTutor History of Mathematics archive Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[_fe7621847440c6a5-3] 3,0 ^3,1 Czech National Authority Database Праверана 23 лістапада 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[_b4c4e7bd3895009c-4] Library of the World's Best Literature / пад рэд. C. D. Warner
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q952614"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19098835"></a>

[_ccde0425d995f02e-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19939115"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19025604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1232629"></a>

[_800d657f38095358-6] Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118514237 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[_551d55dd6ada2d27-7] Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118514237 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[_8de0eb60fbbce60e-8] The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10855166"></a>

[_6a2d39260be454c6-9] 9,0 ^9,1 (unspecified title) Праверана 10 ліпеня 2019.

[_b0aea1fa5ff5bc2f-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[11] Напісанне Браге (Brahe) Ціха паводле БЭ у 18 т. -- Т.3. -- С. 227.

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]

Ціха Браге
дацк.: Tyge Ottesen Brahe

Дата нараджэння	14 снежня 1546^[1]^[2]^[…] ці 1546^[4]
Месца нараджэння	Замак Кнудструп^[d], камуна Свалеў, лен Мальмёхус^[d], Швецыя^[5]
Дата смерці	24 кастрычніка 1601(1601-10-24)^[6]^[1]^[…]
Месца смерці	Прага, Багемія, Свяшчэнная Рымская імперыя^[7]^[3] ці Прага, Каралеўства Багемія, Землі багемскай кароны^[8]
Месца пахавання	Тынскі храм
Грамадзянства	Данія
Бацька	Otte Brahe^[d]
Маці	Beate Clausdatter Bille^[d]
Жонка	Kirsten Barbara Jørgensdatter^[d]
Дзеці	Sidsel Brahe^[d]
Род дзейнасці	астраном, аўтабіёграф, паэт, астролаг, алхімік, пісьменнік
Навуковая сфера	астраномія
Месца працы	Ураніборг
Альма-матар	Капенгагенскі ўніверсітэт (1562)^[5] Лейпцыгскі ўніверсітэт (1565)^[5] Ростакскі ўніверсітэт^[9]
Вядомыя вучні	Сімон Марый, Ambrosius Rhode^[d]^[10], Ёган Кеплер^[10] і Metius^[d]^[10]
Подпіс
Ціха Браге на Вікісховішчы

Ціха Браге

Зноскі

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Навігацыя

Знайсці