Шарпілаўка (Гомельскі раён)

Вёска Шарпілаўка Краіна Беларусь Вобласць Гомельская Раён Гомельскі Сельсавет Шарпілаўскі Каардынаты 52°07′01″ пн. ш. 30°55′52″ у. д. Першая згадка XVIII стагоддзе Насельніцтва ▼479 чал. (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 232 Паштовы індэкс 247037 Аўтамабільны код 3 СААТА 3210898036 Шарпілаўка на карце Беларусі ±

Шарпілаўка на Вікісховішчы

Шарпі́лаўка (трансліт.: Šarpilaŭka, руск.: Шарпиловка) — вёска ў Гомельскім раёне Гомельскай вобласці, на рацэ Сож. Уваходзіць у склад Шарпілаўскага сельсавета.

Гісторыя

Ранняя гісторыя

Шарпілаўка, дарога цераз азярцо. Фота Вячаслава Косткі, 1903—1904 гг.

Паводле пісьмовых крыніц вёска вядома з канца XVIII стагоддзя, уваходзіла ў склад Рэчыцкага павета Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага, належала да маёнтка Гомель, дзяржаўная ўласнасць.

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай землі апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Беліцкім павеце. Расійская імператрыца Кацярына II падарыла Гомель і Гомельскае староства ў вечнае спадчыннае валоданне расійскаму палкаводцу Пятру Румянцаву-Задунайскаму «для забавы».

У 1834 годзе ўласнасць графа Івана Паскевіча, у Хомінскай эканоміі Гомельскага маёнтка. Пасля 1861 года ў Дзятлавіцкай воласці Гомельскага павета. З 1880 года дзейнічаў хлебазапасны магазін. Паводле перапісу 1897 года ў вёсцы была школа граматы, хлебазапасны магазін, 3 ветракі, 2 крупарушкі, кузня, карчма. Дзейнічала народнае вучылішча, на 1907 год было 60 вучняў.

У 1908 годзе было 1108 дзесяцін зямлі, уласнасць шарпілаўскай сельскай грамады, была царква.

• Шарпілаўка на здымках Вячаслава Косткі, 1903—1904 гг.
• 
  Дзяўчынка ў штодзённым строі.
• 
  Брама.
• 
  Жыхары Шарпілаўкі, паднашэнне хлеба.
• 
  Перавоз жыта.

Найноўшы час

У 1918 годзе землі былі ахоплены антыбальшавіцкімі выступленнямі. У пачатку сакавіка 1918 года тэрыторыя тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Таксама на тэрыторыю прэтэндавала Украінская Народная Рэспубліка, з дазволу немцаў на Гомельшчыне быў утвораны штаб украінскіх вайсковых фармаванняў Украінскай дзяржавы. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі тэрыторыя ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, занята Чырвонай Арміяй у пачатку студзеня. 16 студзеня 1919 года бальшавіцкія ўлады забралі тэрыторыі ў склад Савецкай Расіі. У 1920 годзе на землях працягваліся антыбальшавіцкія выступленні.

У 1926 годзе ў Шарпілаўцы былі паштовы пункт, школа, лаўка. 6 снежня 1926 года тэрыторыя была перададзена з складу Расійскай СФСР у склад Беларускай ССР (другое ўзбуйненне БССР). З 8 снежня 1926 года цэнтр Шарпілаўскага сельсавета Дзятлавіцкага, з 4 жніўня 1927 года Гомельскага, з 10 лютага 1931 года Лоеўскага раёна Гомельскай акругі (да 26 ліпеня 1930). З 20 лютага 1938 года ў Гомельскай вобласці.

У 1930 годзе праведзена прымусовая калектывізацыя, створаны калгас «Абарона краіны», былі 2 кузні, 2 ветракі, 2 конныя крупарушкі.

У Другую сусветную вайну з 25 жніўня 1941 года пад акупацыяй Германіі. У часе акупацыі вёска была часткова спалена, забіта 29 чалавек. Вызвалена ў канцы верасня — пачатку кастрычніка 1943 года.

• Шарпілаўка на здымках Вячаслава Косткі, 1903—1904 гг.
• 
  Унутры гумна.
• 
  Красны кут і бажніца.
• 
  Хата.
• 
  Агульны выгляд уладанняў селяніна.

Спіс вуліц

• 40 год Кастрычніка
• 50 год Кастрычніка
• Маладзёжная
• Савецкая
• Цэнтральная

Насельніцтва

• 1788 год — 62 жыхары
• 1798 год — 73 жыхары
• 1811 год — 28 двароў, 95 жыхароў мужчынскага полу
• 1833 год — 97 рэвізскіх душ
• 1885 год — 109 двароў, 492 жыхары
• 1897 год — 147 двароў, 1021 жыхар
• 1908 год — 169 двароў, 1340 жыхароў
• 1926 год — 246 двароў
• 1959 год — 961 жыхар
• 2004 год — 280 двароў, 749 жыхароў
• 2009 год — 581 жыхар
• 2019 год — 479 жыхароў

Памятныя мясціны

• Брацкая магіла савецкіх вайскоўцаў, якія загінулі ў Другую сусветную вайну —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000230.

Этнаграфія і археалогія

У 1903—1904 гадах Шарпілаўку наведаў этнограф Вячаслаў Костка, які зрабіў фотаздымкі паселішча і жыхароў. Мова жыхароў Шарпілаўкі зафіксавана ў «Матэрыялах для дыялектнага слоўніка Гомельшчыны» (1975—1982).

У пачатку XX стагоддзя было запісана гарадзішча паміж Шарпілаўкай і Хамінкай.

Вядомыя асобы

• Анатоль Сямёнавіч Грачанікаў (1938—1991) — беларускі паэт і перакладчык.
• Іван Фёдаравіч Харламаў (1920—2003) — беларускі вучоны ў галіне педагогікі

Літаратура

• Шарпілаўка // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004. — С. 342—325. — 4 000 экз. — ISBN 985-11-0303-9.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17). — С. 381.
• Чарняк, А. Дз., Яшчанка, А. Р. Вёска Шарпілаўка ў другой палове 20 – пачатку 21 ст.: этнаграфічная характарыстыка. — 2013.
• Szarpiłówka, pow. homelski // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890. — S. 805.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Шарпілаўка (Гомельскі раён)