Перайсці да зместу

Юрай Якубіска

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Юрай Якубіска
славацк.: Juraj Jakubisko
Дата нараджэння 30 красавіка 1938(1938-04-30)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 24 лютага 2023(2023-02-24)[4][5] (84 гады)
Месца смерці
Грамадзянства
Жонка Deana Horváthová[d][7] і Ľudmila Vašová[d][8]
Дзеці Jorik Jakubisko[d]
Адукацыя
Прафесія кінарэжысёр, сцэнарыст, кінааператар, рэжысёр, кінасцэнарыст, аператар-пастаноўшчык, дзеяч выяўленчага мастацтва, мастак, графік, ілюстратар
Узнагароды
IMDb ID 0416036
jakubiskofilm.com (англ.)(чэшск.)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ю́рай Я́кубіска (славацк.: Juraj Jakubisko; 30 красавіка 1938, Койшава, Славакія — 24 лютага 2023) — славацкі кінарэжысёр, сцэнарыст, аператар; адзін з прадстаўнікоў чэхаславацкай «новай хвалі».

Нарадзіўся ў русінскай сям’і на ўсходзе Славакіі. Скончыў мастацка-прамысловую школу па спецыяльнасці «мастацкая фатаграфія» ў Браціславе, у 1966 годзе рэжысёрскае і аператарскае аддзяленні факультэта кіно і тэлебачання Акадэміі музычнага мастацтва ў Празе. Быў асістэнтам у Веры Хіцілавай і Яраміла Іраша.

Першыя фільмы Якубіска зрабілі яго адным з вядучых рэжысёраў «чэхаславацкай новай хвалі»[9].

Карціна «Птушкі, сіроты і блажэнныя»[10] 1969 года была адпраўлена «на паліцу», дзе праляжала да 1991 года. Сам рэжысёр быў практычна пазбаўлены магчымасці здымаць на працягу наступных пятнаццаці гадоў. Выключэннем былі некалькі кароткаметражных дакументальных стужак і фільм «Тры мяшкі цэменту і жывы певень» (1976), але і ён быў паказаны толькі праз два гады пасля таго, як быў скончаны. Канчаткова вярнуўся ў кіно з карцінай «Пабудуй дом, пасадзі дрэва» (1979).

У 2000 годзе па выніках апытання кінакрытыкаў і журналістаў быў прызнаны лепшым славацкім рэжысёрам XX стагоддзя[11].

Выкладае ў Пражскай кінаакадэміі. У 2005 годзе ўзначаліў журы конкурсу «Перспектывы» на XXVII Маскоўскім кінафестывалі. Заснаваў студыю «Якубіска Філм», на якой зняў шэраг сваіх карцін.

Займаецца жывапісю, яго працы былі прадстаўлены на некалькіх выстаўках.

Жанаты з актрысай Дэанай Хорватавай, якую шмат здымаў у сваіх фільмах. Жыве ў Празе.

Першы паўнаметражны фільм — «Узрост Хрыста» (1967, прэмія Міжнароднага кінафестывалю ў Мангейме). У фільмах «Дэзерціры і вандроўнікі» (1968), «Птушкі, сіроты і блажэнныя» (1969, з Францыяй), «Да сустрэчы ў пекле, сябры!» (1970, забаронены цэнзурай, выйшаў на экран праз 20 гадоў) экзістэнцыяльныя праблемы пошуку уласнага «я» ўвасабляў у складаных шматстылявых мастацкіх канструкцыях, імкнуўся да спалучэння мовы заходняга кінаавангарда з разнастайнай культурнай мовай Усходняй Славакіі.

У 1970-я гг. зняў шэраг дакументальных стужак, у т.л. «Будоўля веку» (прэмія Міжнароднага кінафестывалю кароткаметражных фільмаў у Будапешце), «Барабаншчык Чырвонага Крыжа» (Залаты медаль Міжнароднага кінафестывалю ў Варне) і інш., якім уласцівы асацыятыўнасць апавядання, ужыванне элементаў сюррэалізму.

Лепшая работа — гістарычная сага «Тысячагадовая пчала» (1983, прэмія Міжнароднага кінафестывалю ў Венецыі) — арганічна спалучае трагедыю, паэзію, фальклор, вытанчаную візуальную стыхію і філасофскае асэнсаванне гістарычных падзей.

Сярод іншых фільмаў: «Пабудуй дом, пасадзі дрэва» (1979), «Цётка Франкенштэйна» (1985), «Я сяджу на галіне, і мне добра» (1989), «Лепш быць багатым і здаровым, чым бедным і хворым» (1992), «Няясная вестка пра канец свету» (1997) і інш.

Зноскі

  1. Juraj Jakubisko // filmportal.de — 2005. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. Juraj Jakubisko // The Fine Art Archive — 2003.
  3. а б Evidence zájmových osob StB
  4. Juraj Jakubisko odišiel do večnosti, zostali nám nesmrteľné filmy — 2023. Праверана 25 лютага 2023.
  5. https://www.cas.sk/clanok/2773661/juraj-jakubisko-84-po-sebe-zanechava-obrovske-kulturne-dedicstvo-v-podobe-veldiel-premiery-perinbaby-2-sa-nedozil
  6. Divadelní novinySpolečnost pro Divadelní noviny, 2023. — ISSN 1210-471X; 2570-8414 Праверана 6 сакавіка 2023.
  7. iDNES.cz — 2020. Праверана 10 лістапада 2020.
  8. https://www.cas.sk/clanok/682755/juraj-jakubisko-spomina-na-svoj-zivot-necakany-podraz-od-komunistov//
  9. Ханс-Йоахим Шлегель. Проблемы культурной аутентичности в постсоциалистическую эпоху(недаступная спасылка). Киноведческие записки, № 71 (24 студзеня 2006). Архівавана з першакрыніцы 19 чэрвеня 2009. Праверана 24 чэрвеня 2009.
  10. Birds, Orphans, and Fools(недаступная спасылка). Праграма па славакістыцы. Універсітэт Пітсбурга. Архівавана з першакрыніцы 5 чэрвеня 2010. Праверана 17 чэрвеня 2010.
  11. Старонка фільма «Батары» на сайце Чэшскага тэлебачання (англ.)