Юрый Матулевіч

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Юрый Матулевіч

Біскуп віленскі
23 кастрычніка 1918 — 14 ліпеня 1925
Папярэднік Казімір Мікалай Міхалькевіч (як адміністратар)
Пераемнік Ян Цепляк (намінальна[1])

Адукацыя
Дзейнасць каталіцкі святар, каталіцкі святар, каталіцкі біскуп
Месца працы
Нараджэнне 13 красавіка 1871(1871-04-13)[2][3]
Смерць 27 студзеня 1927(1927-01-27)[2][3] (55 гадоў)
Пахаванне
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Юрый Баляслаў Матулевіч-Матулайціс (сапраўднае Юргіс Матулайціс; польск.: Jerzy Bolesław Matulewicz-Matulaitis, літ.: Jurgis Matulevičius-Matulaitis; 13 красавіка 1871, вёска Лугіне, цяпер Літва — 27 студзеня 1927, Каўнас) — рымска-каталіцкі дзеяч Беларусі, Літвы і Польшчы, блаславёны.

Ранняе жыццё[правіць | правіць зыходнік]

Паходзіў з літоўскай сям’і, быў малодшым з васьмі дзяцей. Вельмі рана страціў бацькоў, сіратой апекаваўся старэйшы брат. У 1878—1881 гадах наведваў пачатковую школу ў Мар’ямпалі, там жа скончыў гімназію. У 1889 пераехаў да свайго дзядзькі Яна Матулайціса ў Кельцы (Польшча), дзе той працаваў выкладчыкам замежных моў у Духоўнай семінарыі. 1 кастрычніка 1891 года паступіў у Келецкую семінарыю[ru]. У 1893 царскія ўлады зачынілі семінарыю і Матулевіч вымушаны быў пераехаць вучыцца ў Варшаву. Быў накіраваны ў Пецярбургскую духоўную акадэмію, у якой 20 лістапада 1898 атрымаў святарскае пасвячэнне. Пасля гадавой працы ў Келецкай дыяцэзіі Матулевіч распачаў навуку ў Каталіцкім універсітэце[en] ў Фрыбуры (Швейцарыя). Атрымаўшы доктарскую ступень, айцец Матулевіч працаваў спачатку выкладчыкам у семінарыі ў Кельцах.

Разам са святаром Міхалам Гадлеўскім прыняў удзел у стварэнні Таварыства каталіцкіх работнікаў, для студэнтаў жа ён заснаваў таварыства «Адраджэнне» (польская філіял міжнароднага руху «Каталіцкае дзеянне»). У 1907 быў пераведзены ў Пецярбургу для таго, каб узначаліць кафедру сацыялогіі ў Духоўнай акадэміі. У 1909 узначаліў кафедру дагматычнага багаслаўя. У 1909 уступіў у Ордэн айцоў марыянаў, стаўшы адным з яго рэфарматараў. 14 ліпеня 1911 быў генералам ордэна марыянаў. Да канца свайго жыцця айцец Матулевіч выконваў функцыю генерала гэтага ордэна.

Віленскі біскуп[правіць | правіць зыходнік]

23 кастрычніка 1918 Матулевіч стаў віленскім біскупам. Асабістым дэвізам свайго кіравання абраў словы апостала Паўла — «Vince malum in bono» (з лаціны: «Перамагай ліха дабром»). Адразу пасля прызначэння спаткаўся з непрыязным прыёмам з боку польскага грамадства, якое ўспрыняло папскае прызначэнне як вынік ціску нямецкіх акупацыйных улад, што падтрымлівалі літоўцаў. Віленскі капітул разам з польскім духавенствам дыяцэзіі выказваў занепакоенасць з прычыны прызначэння біскупа літоўскай нацыянальнасці. Сам біскуп Матулевіч разлічваў пазбягаць палітычных канфліктаў. Аднак гэта аказалася немагчымым, паколькі з моманту яго прыезду ў Вільню як палякі, так і літоўцы моцна націскалі на біскупа, які прыняў праграмны прынцып пазбягання адназначных выказванняў на тэіу будучыні Віленшчыны[4][5]. Дынамічныя змены рэчаіснасці Віленшчыны ў 1918—1919 гадах (адступленне немцаў, прыход бальшавікоў, захоп палякамі, паўторнае заняцце войскамі РСЧА) вымусілі каталіцкае грамадства абвінавачваць біскупа ў прыхаваных літоўска-беларускіх сімпатыях з-за імкнення Матулевіча да змякчэння найбольш крайніх выступленняў. Пасля заняцця Вільні ў жніўні 1920 года літоўскімі войскамі публічныя выступленні Матулевіча, а таксама яго кантакты з прадстаўнікамі новых улад былі ўспрынятыя як адназначна пралітоўскія і выклікалі шматлікія пратэсты польскіх жыхароў горада[4]. Падчас адной імшы ў Вострай Браме біскуп Матулевіч заклікаў «да спакою і любові, раячы памятаць, што выгнанне польскіх войскаў з’яўляецца актам Божай справядлівасці ў адказ на разбоі і злоўжыванні палякаў»[6].

Біскуп ацэньваў дзеянні ўлад Літвы як перыяд «поўнай свабоды і спакою», а таксама з задавальненнм успрымаў стаўленне літоўцаў, якія не ўмешваліся ў справы касцёла і не чакалі ад яго аніякіх дэкларацый. У кастрычніку 1920 года Вільню занялі польскія часці генерала Л. Жалігоўскага. Пра настроі, якія панавалі ў той час на тэрыторыі Віленскай дыяцэзіі, біскуп Матулевіч пісаў біскупу Пшаздзецкаму.

У 1923 годзе ён заснаваў новы жаночы ордэн Сёстраў Служэбніц Ісуса ў Еўхарыстыі (Сёстры Еўхарысткі), і кляштар марыянаў у Друі. Новаму ордэну айцец Матулевіч вызначыў наступныя заданні: асноўная мэта — праца паміж беларусаў-каталікоў, шляхам заснавання школаў, майстэрняў, інтэрнатаў, дзіцячых садкоў, праз навучанне катэхізісу, распаўсюджанне добрых кніг і апеку над хворымі. На пасадзе архібіскупа Юрый Матулевіч змагаўся з паланізацыяй касцёла, уводзіў беларускую і літоўскую мовы, гэтак штонядзелю ў кафедры адбываліся казанні па-беларуску. Ён быў асабіста знаёмы з Адамам Станкевічам, якога шмат разоў абараняў ад нападак улад, і Браніславам Тарашкевічам. Айцец Юрый лічыў беларускую мову мостам, «які можа лучыць каталіцтва і праваслаўе». Апроч таго архібіскуп апекаваўся рускай дыяспарай: з дапамогай айца рускія дзеці-сіроты неаднойчы атрымлівалі дапамогу з-за мяжы, ён таксама спрычыніўся да заснавання дзіцячага дома для расійскіх эмігрантаў. За сваю дзейнасць архібіскуп неаднаразова падвяргаўся нападкам польскіх і літоўскіх нацыяналістаў. У 1925 годзе пасля шматлікіх просьбаў айца Матулевіча ён быў вызвалены ад пасады віленскага архібіскупа.

Далейшае жыццё[правіць | правіць зыходнік]

З 1925 года Матулевіч выконваў функцыю апостальскага візітатара ў Літве. У ліпені 1926 года Матулевіч удзельнічаў у Еўхарыстычным кангрэсе ў Чыкага, дзе прачытаў даклад пра апостальскае служэнне сярод праваслаўных. Пры жыцці айцец Матулевіч спаў на дошках і толькі тры гадзіны ў суткі, не здымаў з цела валасяніцы, бічаваўся, у яго цела ўпіваўся пас з дроту.

Памёр 27 студзеня 1927 года ў бальніцы Каўнаса пасля няўдалай аперацыі па выдаленні апендыцыту. Пахаваны быў у кафедральным саборы ў Каўнасе, у 1934 годзе рэшткі былі перанесены ў капліцу Марыямпальскай базілікі[lt].

Бюст у Кафедральным саборы ў Вільнюсе

28 чэрвеня 1987 года Папа Ян Павел II беатыфікаваў Юрыя Матулевіча.

Зноскі

  1. памёр да ўступлення на пасаду
  2. а б Jurgis Matulaitis-Matulevicius // GCatholic.org — 1997.
  3. а б Jerzy Bolesław Matulewicz // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
  4. а б Мруз, М. Каталіцызм на паграніччы: адносіны каталіцкай царквы да ўкраінскага і беларускага пытання ў Польшчы ў 1918―1925 г. / Мацей Мруз; [пераклад з польскай мовы Яна Зеліньскага; навук. рэд. Генадзь Сагановіч]. — Мінск: Медысонт, 2009. — 300 с. — С. 40. — (Бібліятэка часопіса «Беларускі Гістарычны Агляд»). — ISBN 978-985-6887-41-6
  5. Senn, A. E. Great Powers, Lithuania and the Vilna question 1920—1928. — Leiden, 1966. — P. 15. — (Studien zur Geschichte Osteuropas, Vol. 11). — ISBN 978-90-04-02164-8.
  6. Archiwum Akt Nowych[pl], Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Sygn. 422. — S. 123.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]