1-я беларуская брыгада
| Беларуская брыгада | |
|---|---|
| Гады існавання | 1919 |
| Войны | Грамадзянская вайна ў Расіі |
| Камандзіры | |
| Вядомыя камандзіры | Павел Вент |
1-я беларуская брыгада — беларускае ўзброенае фарміраванне, створанае ў лютым 1919 года.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
У канцы лютага 1919 года консул БНР у Адэсе Сцяпан Некрашэвіч звярнуўся да галоўнакамундуючага сіламі саюзнікаў на Балканах і Поўдні Расіі, французскага генерала Анры Бертло, у справе стварэння беларускіх ўзброенных фарміраванняў. Бертло прыняў Некрашэвіча і палкоўніка(!) Паўла Вента, яны асвятлілі галоўнакамандуючаму беларускае пытанне і падарылі карту Беларусі, за што той быў удзячны і, нягледзячы на нязгоду Дзянікіна, дазволіў фарміраваць беларускую дывізію. Галоўным інспектарам фарміравання быў прызначаны генерал Сакіра-Яхантаў, непасрэдна фарміраваннем займаўся Павел Вент, ён 11.3.1919 года атрымаў званне генерал-маёра (паводле яго анкеты 1921 года[1]).[2]
Да канца сакавіка 1919 годзе ў фарміраванай Вентам дывізіі налічвалася каля 1000 чалавек. З канца сакавіка 1919 года сілы саюзнікаў адступалі перад бальшавікамі і 4-6 красавіка 1919 года саюзніцкія войскі эвакуіраваліся з Адэсы. Вент застаўся ў Адэсе, з дапамогай беларускіх камуністаў перайшоў на бок бальшавікоў і працягваў фарміраванне ўжо 1-й беларускай брыгады. Паводле С. Некрашэвіча, Вент перастаў лічыцца з беларусамі і супрацоўнічаў менавіта з бальшавікамі.[2]
1-я беларуская брыгада загадам ад 15.4.1914 года ўвайшла ў склад фарміраванай 3-й арміі Украінскага фронта, сама адзначана ў стане фарміравання, яе колькасныя паказчыкі не паведамляюцца[3]. У планах ад 20.4.1919 года было сфарміраваць у складзе Украінскага фронта, апроч іншых, беларускія і інтэрнацыянальныя часці, якія мусілі налічваць каманднага складу — 1174 чалавекі, чырвонаармейцаў — 57500, коней — 18000, вінтовак — 45500[4]. Планавыя паказчыкі асобна для беларускіх часцей не вылучаны.
Паводле загада камандуючага 3-й арміяй Худзякова ад 24.4.1919 года, брыгада за выняткам сваіх кавалерыйскія часцей ўваходзіла ў Адэскую групу войскаў, што была ў асабістым распараджэнні камандарма. Кавалерыйскія часці брыгады ўваходзілі ў сілы аховы ўзбярэжжа паміж Лэстдорфам і Мікалаевым.[5]
Брыгада вырасла ў значную сілу, паводле С. Некрашэвіча нават да 10000 чалавек. Нацыянальна арыентаваныя афіцэры выступалі за перадыслакацыю ў Беларусь, з думкай выбіць бальшавікоў, для гэтага ў Мінск быў адпраўлены Антон Баліцкі, але бальшавісцкія ўлады ў Беларусі не ўхвалілі перавод брыгады. Тым часам Павел Вент застраліў чырвонаармейца і прыгавораны рэвалюцыйным ваенным трыбуналам да адпраўкі на фронт. Аднак, 7-9 мая 1919 года пачалося антыбальшывіцкае паўстанне Н. Грыгор’ева і 11 мая 1919 года[6] Павел Вент з 1-й беларускай брыгадай далучыўся да яго.[2]
1-я беларуская брыгада, разам з таксама расквартэраваным у прыгарадах Адэсы 1-м сялянскім палком пад камандаваннем Казакова, захапілі Ананьеў, Кодыму, Акаржу, Іванаўку, Балту і Балцкі павет, разбілі савецкія часці каля Любашаўкі, да паўстанцаў далучаліся сяляне і савецкі гарнізон Балты[6]. Паўстанне аднак задушана бальшавікамі ў асноўным да канца мая 1919 года.
Пасля трыбуналу рэшткі брыгады перафарміраваны, перайменаваны ў брыгаду імя Леніна, пераведзены са складу 3-й арміі Украінскага фронта ў склад Паўднёвага фронту[7] і 2.6.1919 года эшалонам адпраўлены на новае месца дыслакацыі. На гэты час у складзе брыгады 270 інструктараў, 3118 байцоў і 40 коней[8]. Пры разборы ў трыбунале справы брыгады бальшавікі даведаліся пра ролю ў яе фарміраванні і дзейнасці С. Некрашэвіча, яму давялося перайсці ў Адэсе на нелегальнае становішча[7].
На Паўднёвым фронце брыгада ўвайшла ў склад 14-й арміі, перыядычна называлася ранейшым найменнем «беларуская брыгада»[9].
Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Кныревич 2019.
- ↑ а б в Архівы БНР 1998, Т. 1, кн. 1., с. 552.
- ↑ Антонов-Овсеенко 1933, Т. 4, с. 131.
- ↑ Антонов-Овсеенко 1933, Т. 4, с. 132.
- ↑ Антонов-Овсеенко 1933, Т. 4, с. 41.
- ↑ а б Савченко, 2006, с. 353
- ↑ а б Архівы БНР 1998, Т. 1, кн. 1., с. 553.
- ↑ Антонов-Овсеенко 1933, Т. 4, с. 314.
- ↑ РГАСПИ. Фонд 74. Оп. 2., д. 68., л. 11-32.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Антонов-Овсеенко В. А. Записки о гражданской войне: в 4 т.. — М.-Л.: Госвоениздат, 1933. — Т. 4. — 343 с. — 5 000 экз.
- Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі: У 2-х кн. / Склад. С. Шупа. — Вільня — Нью-Ёрк — Менск — Прага: Беларускі інстытут навукі і мастацтва. Таварыства беларускага пісьменства, 1998. — 1721 с.
- Латышонак А. Жаўнеры БНР. — выд. 3-е, перапрацаванае. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 373 с. — ISBN 978-5-00076-003-1.
- Савченко В. А. Двенадцать войн за Украину. — Харьков: Фолио, 2006. — 415 с. — (Время и судьбы).
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Кныревич С. Забытый генерал БНР Павел Вент // Беларусы Чэхіі / Bělorusové v ČR / Belarusians in the Czech Republic : Эл. рэсурс. — 2019.