Авакада

Авакада
Агульны выгляд дарослага дрэва. Востраў Мауі, Гаваі, ЗША
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Лаўракветныя Сямейства:  Лаўровыя Род:  Persea Від:  Авакада
Міжнародная навуковая назва
Persea americana Mill., 1768
Сінонімы
Laurus persea L. Persea edulis Raf. Persea floccosa Mez Persea gigantea L.O.Williams Persea gratissima C.F.Gaertn. Persea leiogyna Blake Persea nubigena L.O.Williams Persea paucitriplinervia Lundell Persea persea (L.) Cockerell Persea steyermarkii C.K.Allen
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   18154 NCBI   3435 EOL   596916 GRIN   t:27393 IPNI   467921 TPL   kew-2529835

Авакада, або Персея амерыканская (Persea americana) — від вечназялёных пладовых раслін з роду Персея сямейства Лаўровыя, тыпавы від гэтага роду; важная пладовая культура. Плады расліны таксама маюць назву авакада; іх мякаць багатая вітамінамі і важнымі мінеральнымі рэчывамі.

Назва

Англійская агульнаўжывальная назва расліны і пладоў — alligator pear («алігатаравая груша»).

Біялагічнае апісанне

Авакада — хуткарослае дрэва, дасягае ў вышыню 18 м;. Ствол звычайна прамы, моцна галінуецца.

Лісце эліптычнае, даўжынёй да 20 см. Ападае круглы год.

Кветкі несамавітыя, дробныя, зеленаватыя, двухполыя, знаходзяцца ў пазухах лісця.

Плод авакада цалкам і ў разрэзе

Плод грушападобны, авальны або шарападобны, даўжынёй 5-10 см, важыць 0,05-1,8 кг. Скурка плоду жорсткая, у няспелых пладоў — цёмна-зялёная, праз некаторы час пасля паспявання чарнее. Мякаць спелага плоду зялёнага ці жоўта-зялёнага колеру, алеістая, утрымлівае шмат тлушчу. У цэнтры плоду знаходзіцца буйное насенне.

Культываванне

Малады праростак авакада

Гісторыя культывавання

Культываванне авакада пачалося на тэрыторыі Мексікі ў 3 тысячагоддзі да н. э. Ацтэкі называлі яго ауакатль («лясны алей»). Доўгі час лічылася, што адтуль авакада ўжо ў якасці акультуранай расліны трапіла ў Паўднёвую Амерыку. Аднак раскопкі кургана Уака-Прыета на поўначы Перу выявілі плод авакада, датаваны 15 тысячагоддзем да н. э. Верагодна, што на захадзе Паўднёвай Амерыкі культываванне пачалося незалежна ад Мексікі.

У 1553 годзе авакада (у форме «агуакатэ») упершыню згадваецца ў літаратуры — у кнізе «Хроніка Перу» Педра Сьеса дэ Леона.

Прамысловае культываванне

Авакада вырошчваюць у многіх трапічных і субтрапічных раёнах (ЗША, Бразілія, Афрыка, Ізраіль). Ураджай: 150—200 кг пладоў з дрэва. Існуе звыш 400 сартоў авакада. У Еўропе авакада можна купіць на працягу ўсяго года, галоўным пастаўшчыком у Еўропу з’яўляецца Ізраіль.

Топ-10 краін па зборы авакада — 2007

Краіна	Тысяч тон авакада	Плод авакада на галінцы
Мексіка	1143
Чылі	250
Інданезія	201
ЗША	188
Дамініканская Рэспубліка	183
Калумбія	157
Бразілія	154
Перу	122
Іспанія	120
Гватэмала	114
крыніца: Харчовая і сельскагаспадарчая арганізацыя ААН (FAO)

Авакада як пакаёвая расліна

Прарошчванне насення авакада «адкрытым» спосабам

Праростак авакада

Двухтыднёвы праростак авакада

Для прарастання насенне авакада ўтыкаюць у зямлю шырокім ніжнім бокам на глыбіню не больш 2-3 см (папярэдне перад пасадкай у зямлю з насення рэкамендуецца выдаліць абалонку).

Можна прарошчваць насенне авакада іншым — «адкрытым» — спосабам. Для гэтага ў вынятага з плоду насення (пры гэтым спосабе прарастання абалонка не выдаляецца) па акружнасці на ўзроўні сярэдзіны акуратна прасвідроўваюць тры маленькія дзірачкі (пад вуглом 120 градусаў), у якія ўстаўляюцца тры запалкі. Гэтыя запалкі служаць апорамі, за якія плод падвешваецца ў шклянку з вадой; узровень вады трэба пастаянна падтрымліваць пад насеннем. Неўзабаве з’явяцца карані, і калі іх будзе дастаткова, насенне можна пасадзіць у гаршчок. Можна таксама пакласці насенне ў вільготную вату і ўвесь час змочваць яе. Калі насенне падзеліцца на дзве часткі — можна саджаць у гаршчок. Праз адзін-два тыдні з’явіцца праростак.

Насенне няспелых пладоў авакада не прарасце.

Агратэхніка

Расліны патрабуюць сонечнага месцазнаходжання, абароны ад моцных вятроў. Глеба для вырошчвання авакада павінна быць урадлівай, вельмі добра дрэнажаванай. Падчас плоданашэння патрабуецца багацце вільгаці. Авакада не пераносіць ні маразоў, ні засухі.

Хоць расліны здольныя да самаапылення, добры ўраджай магчымы толькі пры крыжаваным апыленні.

У пакаёвых умовах авакада круглы год утрымліваюць у светлым месцы (улетку — у цёплым, зімой — у прахалодным), паліваюць умерана.

З дэкаратыўнай пункту гледжання дрэвы авакада нярэдка выглядаюць неахайна з-за таго, што ўвесь час губляюць лісце.

Размнажэнне — насеннем, тронкамі або прышчэпкай.

Выкарыстанне ў кулінарыі

Плады авакада нярэдка паступаюць у продаж шчыльнымі і цвёрдымі. Мякаць недаспелых пладоў даволі шчыльная, па кансістэнцыі і густу падобная на недаспелую грушу або гарбуз.

Мякаць спелых пладоў мае далікатную кансістэнцыю, па гусце аддалена нагадвае сумесь сметанковага масла з пюрэ з зеляніны; часам адчуваецца арэхавы прысмак або прысмак, які нагадвае жывіцу іглічных.

Мякаць спелага авакада выкарыстоўваецца ў кулінарыі ў халодных стравах: салатах, халодных закусках, бутэрбродах. Звычайна дадаецца сок лімона ці лайма — у пазбяганне акіслення, якія псуюць знешні выгляд і смак авакада.

Адна з самых папулярных страў з авакада — мексіканская закуска гуакамоле, якая складаецца, галоўным чынам, з пюрыраванай мякаці авакада з дадаваннем солі, лаймавага соку, часам прыправаў, гародніны.

Авакада выкарыстоўваецца ў вегетарыянскай кухні ў якасці начынкі для вегетарыянскіх сушы, а таксама як замена мяса і яек у некаторых халодных стравах.

Харчовая каштоўнасць пладоў (на 100 г мякаці)

• Каларыйнасць — 118 ккал
• Тлушчы — да 30 %
• Бялок — 1,6 % −2,1 %
• Вітамін К — 14/06 мг
• Калій — 437,27 мг
• Солі фалійнай кіслаты — 45,19 мг
• Вітамін В6 — 0,2 мг
• Вітамін С — 5,77 мг
• Медзь — 0,19 мг

Таксічнасць

Лісце і костачка авакада ўтрымліваюць таксічныя рэчывы, небяспечныя як для жывёл, так і для чалавека; гэтыя таксічныя рэчывы могуць выклікаць праблемы з стрававальнай сістэмай і алергічную рэакцыю.