Ханс Крысціян Андэрсен

Ханс Крысціян Андэрсен
дацк.: Hans Christian Andersen
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	дацк.: Hans Christian Andersen
Дата нараджэння	2 красавіка 1805(1805-04-02)[…]
Месца нараджэння	Одэнсэ, Данія-Нарвегія[…]
Дата смерці	4 жніўня 1875(1875-08-04)[…] (70 гадоў)
Месца смерці	Rolighed (Østerbro)[d], Капенгаген, Copenhagen County[d], Данія, Каралеўства Данія
Пахаванне	могілкі Асістэнс[d]
Грамадзянства	Каралеўства Данія[…]
Бацька	Ганс Андэрсен[d]
Маці	Ана Мары Андэрсдацер[d]
Альма-матар	Слагельская гімназія[d] (1826) Капенгагенскі ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, паэт, раманіст, дзіцячы пісьменнік, аўтабіёграф, драматург, журналіст, падарожнік, papercut artist, аўтар, рэжысёр, Fairy tale teller, лібрэтыст
Гады творчасці	1827 — 1875
Кірунак	рамантызм
Жанр	казка
Мова твораў	дацкая мова
Прэміі	Lektorix[d] (2005)
Узнагароды	Прэмія «Праметэй» — зала славы[d] Залаты пэндзаль[d] (1976) Professor[d] (1851)
Подпіс
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Ханс Крысціян Андэрсен (дацк.: Hans Christian Andersen; 2 красавіка 1805, Одэнсэ — 4 жніўня 1875, Капенгаген) — дацкі пісьменнік і паэт, аўтар сусветна вядомых казак для дзяцей і дарослых: «Брыдкае качаня», «Новая світка караля», «Цень», «Прынцэса на гароху».

Біяграфія

Дзяцінства

Ханс Хрысціян Андэрсен нарадзіўся 2 красавіка 1805 года ў Одэнсэ на востраве Фюн. Бацька Андэрсена, Ханс Андэрсен (1782-1816), быў бедным шаўцом, маці Ганна Мары Андэрсдатэр (1775-1833), была прачкай з беднай сям'і, ёй прыходзілася ў дзяцінстве прасіць міласціну, была пахавана на могілках для бедных. У Даніі існуе легенда аб каралеўскім паходжанні Андэрсена, бо ў ранняй біяграфіі Андэрсен пісаў, што ў дзяцінстве гуляў з прынцам Фрытсам, пасля - каралём Фрэдэрыкам VII, і ў яго не было сяброў сярод вулічных хлопчыкаў - толькі прынц. Дружба Андэрсена з прынцам Фрытсам, згодна з фантазіяй Андэрсена, працягвалася і ў дарослым узросце, да самай смерці апошняга. Пасля смерці Фрытса, за выключэннем сваякоў, адзін толькі Андэрсен быў дапушчаны да труны нябожчыка. Прычынай гэтай фантазіі з'явіліся апавяданні бацькі хлопчыка, што ён сваяк караля. З дзяцінства будучы пісьменнік выяўляў схільнасць да мараў і творчасці, часта ладзіў імправізаваныя хатнія спектаклі, якія выклікалі смех і кепікі дзяцей. У 1816 г. бацька Андэрсена памёр, і хлопчыку прыйшлося працаваць. Ён быў чаляднікам спачатку ў ткача, затым у краўца. Потым Андэрсен працаваў на цыгарэтнай фабрыцы. У раннім дзяцінстве Ханс Хрысціян быў замкнёным дзіцем з вялікімі блакітнымі вачыма, які сядзеў у куце і гуляў у сваю любімую гульню - лялечны тэатр. Лялечным тэатрам Андэрсен захапляўся і пазней.

Ён рос вельмі вытанчаным нервовым дзіцем, эмацыйным і чулліым. У той час фізічныя пакаранні дзяцей у школах былі звычайнай справай, таму хлопчык баяўся хадзіць у школу, і яго маці аддала яго ў яўрэйскую школу, дзе фізічныя пакаранні ў дачыненні да дзяцей былі забаронены. Адсюль назаўсёды захавалася сувязь Андэрсена з яўрэйскім народам і веданне яго традыцый і культуры, ён напісаў некалькі казак і апавяданняў на яўрэйскія тэмы.

Творчасць

У 1829 г. апублікаваны Андэрсенам фантастычнае апавяданне «Пешае падарожжа ад канала Холмен да ўсходняга ўскрайку Амагер» прынёс пісьменніку вядомасць. Мала было напісана да 1833 года, калі Андэрсен атрымаў ад караля грашовую дапамогу, якая дазволіла яму ажыццявіць першае ў жыцці замежнае падарожжа. Пачынаючы з гэтага часу, Андэрсен піша вялікую колькасць літаратурных твораў, у тым ліку ў 1835 годзе - праслаўленыя «Казкі». У 1840-х гадах Андэрсен паспрабаваў вярнуцца на падмосткі, але без асаблівага поспеху. У той жа час ён пацвердзіў свой талент, выдаўшы зборнік «Кніга з малюнкамі без малюнкаў». Слава яго «Казак» расла, 2-і выпуск «Казак» быў пачаты ў 1838 годзе, а 3-і - у 1845 годзе. Да гэтага моманту ён быў ужо вядомым пісьменнікам, шырока вядомым у Еўропе. У чэрвені 1847 ён упершыню прыехаў у Англію і быў удастоены трыўмфальнай сустрэчы. У другой палове 1840-х і ў наступныя гады Андэрсен працягваў публікаваць раманы, п'есы, дарэмна спрабуючы праславіцца як драматург і раманіст. У той жа час ён пагарджаў сваімі казкамі, якія прынеслі яму заслужаную славу. Тым не менш ён працягваў пісаць усё новыя і новыя казкі. Апошняя казка была напісана Андэрсенам на Каляды 1872 года. У 1872 годзе Андэрсен упаў з ложка, моцна ўдарыўся і больш ужо не адышоў ад траўмаў, хоць пражыў яшчэ тры гады. Ён памёр 4 жніўня 1875 года і пахаваны на могілках Асістэнс («Assistens») у Капенгагене.

Памяць

Памяць аб Андэрсене ўвекавечаная шэрагам скульптур і іншых выбітных мясцін: у Капенгагене ў гонар Андэрсена ўсталявана статуя Русалачкі. Статуя казачніка таксама ёсць у Нью-Ёрку і Браціславе. У Любліне існуе лялечны тэатр імя Андэрсена.

У горадзе Сасновы Бор Ленінградскай вобласці існуе дзіцячы забаўляльны комплекс Андэрсенград, названы ў гонар казачніка. Таксама забаўляльны парк, асноўнай тэмай якога з’яўляюцца казкі Андэрсена, ёсць і ў Шанхаі.

А таксама:

• З 1956 года існуе літаратурная прэмія імя Ханса Крысціяна Андэрсена за найлепшыя творы для дзяцей. Прэмію прысуджваюць раз у два гады.
• У 1967 годзе дзень нараджэння Х. К. Андэрсена 2 красавіка быў абвешчаны Міжнародным днём дзіцячай кнігі.
• 2 ліпеня 1985 года ў гонар пісьменніка названы астэроід «2476 Андэрсен», які быў адкрыты астраномам Мікалаем Чарных 2 мая 1976 года.
• У 1935 годзе ў Даніі была выпушчана серыя паштовак да стагоддзя са дня выдання казак пісьменніка.
• У 2005 годзе серыі паштовак былі выпушчаны ў Беларусі і Казахстане да двухсотгоддзя са дня нараджэння Андэрсена.
• У 2015 пры падтрымцы UNICEF быў распрацаваны мабільны дадатак GivingTales для дзяцей. Казкі Андэрсена ў дадатку чытаюць вядомыя акцёры і вядучыя Сцівен Фрай, Юэн Мак-Грэгар і іншыя.

Манументы і скульптуры

• 
  Статуя ў Цэнтральным Парку ў Нью-Ёрку
• 
  Статуя Андэрсена ў Каралеўскім садзе ў Капенгагене
• 
  Статуя ў каліфарнійскім горадзе Салванг

Цікавыя факты

• Міжнародным Ганаровым дыпломам імя Х.-К. Андэрсена (1986) за кнігу вершаў і перакладаў для дзяцей «На двары алімпіяда» атрымала беларуская паэтэса Эдзі Агняцвет.
• У казцы «Два браты» Г. Х. Андэрсэн пісаў пра знакамітых братоў Ханса Крысціяна і Андэрса Эрстэд.
• У Андэрсена ёсць казка пра Ісака Ньютана
• Андэрсен абураўся, калі яго называлі дзіцячым казачнікам і казаў, што піша казкі як для дзяцей, так і для дарослых. Па гэтай жа прычыне ён загадаў, каб на яго помніке, дзе першапачаткова казачніка мусілі атачаць дзеці, не было ніводнага дзіця.
• У Андэрсена быў аўтограф Аляксандра Пушкіна

Спіс вядомых казак

• Буслы (Storkene, 1839)
• Анёл (Engelen, 1843)
• Ганне Лісбет (Anne Lisbeth, 1859)
• Бабуля (Bedstemoder, 1845)
• Бронзавы вяпрук (быль) (Metalsvinet, 1842)
• Бузіна матухна (Hyldemoer, 1844)
• Бутэлькавае рыльца (Flaskehalsen, 1857)
• Вецер распавядае пра Вальдэмары Да і яго дачок (Vinden fortæller om Valdemar Daae og hans Døttre, 1859)
• Чароўны пагорак (1845)
• Каўнерык (Flipperne, 1847)
• Усякі ведай сваё месца! ("Alt paa sin rette Plads", 1852)
• Брыдкае качаня (Den grimme Ælling, 1843)
• Ганс Даўбешка (або Дурань Ганс) (Klods-Hans, 1855)
• Грэчка (Boghveden, 1841)
• Дзве дзяўчыны (1853)
• Дваровы певень і флюгерны (Gaardhanen og Veirhanen, 1859)
• Дзяўчынка з запалкамі (Den lille Pige med Svovlstikkerne, 1845)
• Дзяўчынка, якая наступіла на хлеб (Pigen, som traadte paa Brødet, 1859)
• Дзікія лебедзі (De vilde Svaner, 1838)

Беларускія пераклады

Паштовая марка Беларусі, прысвечаная Х. К. Андэрсену

• «Казкі». Коўна. 1923.
• «Брыдкае качанё. Казка». Менск.1936.
• «Брыдкае качанё. Казка». Пераклаў з расійскай А. Якімовіч. Менск. 1938.
• «Выбраныя казкі». — Мінск, 1946
• «Стойкі алавяны салдацік». — Мінск, 1947
• «Казкі». — Мінск, 1955
• «Дзікія лебедзі». — Мінск, 1971
• «Кветкі маленькай Іды»
• «Русалачка» / Перакл. А. Башарымавай
• «Дзяўчынка з сярнічкамі» / Перакл. А. Башарымавай (2014)

Опера

• Опера-прытча «Брыдкае качаня», сач. 1996, — вольная оперная версія Льва Канова на музыку Сяргея Пракоф'ева (ар.18 і ар.22) для сапрана-сола, дзіцячага хору і фартэпіяна. 1 Акт: 2 Эпіграфа і 38 малюнкаў-мімалётнасцяў, працягласцю — 28 хвілін.
• «The Ugly Duckling» opera-parable by Andersen for Mezzo-Soprano (Soprano), three-part childrens choir and the piano
  • 1 Act: 2 Epigraphs, 38 Theatrical Pictures
  • Length: Approximately 28 minutes
  • The opera version (Free transcription) written by Lev Konov (1996) on music of Sergei Prokofiev: The Ugly Duckling, op. 18 (1914) and Visions Fugitives, op. 22 (1915—1917)
  • (Vocal score language: Russian, English, German, French)
  • Відэа: 1 2 3

Літаратура

На англійскай мове

• Andersen, Hans Christian (2005) [2004]. Jackie Wullschlager. ed. Fairy Tales. Tiina Nunnally. New York: Viking. ISBN 0-670-03377-4.
• Andersen, Jens (2005) [2003]. Hans Christian Andersen: A New Life. Tiina Nunnally. New York, Woodstock, and London: Overlook Duckworth. ISBN 9781-58567-7375.
• Stig Dalager, Journey in Blue, historical, biographical novel about H.C.Andersen, Peter Owen, London 2006, McArthur & Co., Toronto 2006.
• Ruth Manning-Sanders, Swan of Denmark: The Story of Hans Christian Andersen, Heinemann, 1949
• Norton, Rictor (ed.) My Dear Boy: Gay Love Letters through the Centuries. Leyland Publications, San Francisco. 1998 ISBN 0-943595-71-1
• Terry, Walter (1979). The King's Ballet Master. New York: Dodd, Mead & Company. ISBN 0-396-07722-6.
• Wullschlager, Jackie (2002) [2000]. Hans Christian Andersen: The Life of a Storyteller. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-91747-9.
• Zipes, Jack (2005). Hans Christian Andersen: The Misunderstood Storyteller. New York and London: Routledge. ISBN 0-415-97433-X.

Спасылкі

• «Русалачка» і «Кветкі маленькай Іды» ў перакладзе Алесі Башарымавай