Варварскія каралеўствы
Варварскія каралеўствы — дзяржавы, створаныя варварскімі народамі на тэрыторыі Заходняй Рымскай імперыі ва ўмовах яе распаду ў V стагоддзі. Характэрнай рысай, агульнай для ўсіх гэтых раннесярэднявечных палітычных утварэнняў, была ўнутраная нестабільнасць з-за адсутнасці ў той час устоянага правіла пераходу ў спадчыну прастола — сыны караля, у прынцыпе, мелі прыярытэтнае права на прастол, але знаць магла прапанаваць зусім іншую, уласную кандыдатуру. Разлады паміж членамі каралеўскай сям'і, паміж каралём і яго васаламі, спрэчкі паміж прэтэндэнтамі на прастол былі звычайнай справай, многія каралі памерлі гвалтоўнай смерцю. Межы варварскіх каралеўстваў былі таксама нестабільныя, сталіцы часта змянялі свае месцы размяшчэння. Для ўнутранага ладу былі характэрны абшчынна-племянная арганізацыя ў відзе тэрытарыяльнай абшчыны свабодных землеўладальнікаў, народныя сходы і ваенныя апалчэнні.
Дзяржаўнасць варварскіх каралеўстваў развівалася пад уздзеяннем рымскай палітычнай сістэмы, рымскага права і з удзелам службовых асоб, якія атрымалі рымская адукацыя.
Каралеўства вестготаў. Узнікла ў 418 годзе ў выніку саюзнага дагавора, заключанага вестгоцкім каралём Валіям з імператарам Ганорыем, якія вылучылі вестготам на правах федэратаў землі ад перадгор'яў Пірэнеяў на поўдні да ракі Луары на поўначы. Найвышэйшага развіцця дасягнула ў другой палове V стагоддзя. Спыніла сваё існаванне ў 718 годзе, калі было заваявана арабамі. Яно праіснавала даўжэй за ўсе іншыя варварскія каралеўствы і дамаглося найбольшай магутнасці.
Каралеўства вандалаў і аланаў. У 429 годзе вандалы і аланы, якія былі выцесненыя вестготамі, пакінулі Іберыю і праз Гібралтар перабраліся ў Паўночную Афрыку. Да 435 года вандалы ўсталявалі сваё панаванне над значнай часткай рымскай Паўночнай Афрыкі. У 435 годзе з рымлянамі быў заключаны мір, вандалы і аланы атрымалі статус федэратаў. У 439 годзе вандалы парушылі дагавор і захапілі Карфаген, а ў 455 годзе разрабавалі Рым. Каралеўства вандалаў было заваявана Візантыяй у 534 годзе.
Каралеўства бургундаў. У 413 годзе бургунды былі прызнаны імператарам Ганорыем федэратамі і атрымалі месца для пасялення на левым беразе Рэйна ў раёне Вормса. 435 годзе гуны спустошылі іх дзяржаву, бургундскі кароль быў забіты, а рэштка бургундскага народа ў 443 годзе была пераселена імператарам Аэцыем у Савою на берагі Роны. Найбольшага развіцця дзяржава дасягнула да 485 годзе. У 534 годзе Бургундскае каралеўства было заваявана франкамі і стала адной з частак Франкскай дзяржавы.
Каралеўства остготаў. У 488 годзе імператар Флавій Зенон заключыў з остгоцкім каралём Тэадорыхам пагадненне, паводле якога Тэадорых у выпадку перамогі над Адаакрам станавіўся кіраўніком Італіі ў якасці прадстаўніка імператара. У 493 годзе мэты пагаднення былі дасягнуты. У 555 годзе пры імператары Юстыніяне I італьянскае каралеўства остготаў было заваявана Візантыяй.
Каралеўства свеваў. Свевы аселі ў паўночна-заходняй частцы Іберыйскага паўвострава ў 409 годзе. Яго роля ў палітычных працэсах у рэгіёне была мінімальнай у параўнанні з роляй іншых варварскіх каралеўстваў. У 585 годзе іх каралеўства было заваявана вестготамі.
Каралеўства лангабардаў. Апошняе ў гісторыі па часе як узнікнення, так і спынення свайго існавання варварскае каралеўства. У 566 годзе лангабарды ўварваліся ў Паўночную Італію. Да сярэдзіны VIII стагоддзя каралеўства лангабардаў займала амаль увесь Апенінскі паўвостраў, Істрыю, Корсіку. У 774 годзе было заваявана Карлам Вялікім.
Англасаксонскія каралеўствы ў Брытаніі. Да сярэдзіны V ст. Брытанія была заваявана германскімі плямёнамі англаў, саксаў, ютаў і фрызаў. У VI стагоддзі на тэрыторыі Брытаніі ўзнікла сем каралеўстваў, якія паступова аб'ядноўваліся ў адну дзяржаву.
Некаторыя даследчыкі прылічаюць да варварскіх каралеўстваў таксама «каралеўства» Адаакра — дзяржаўна-палітычны рэжым, які ўсталяваўся ў Заходняй Рымскай імперыі пасля перавароту Адаакра ў 476 годзе.