Палын

Палын
Палын звычайны (Artemisia vulgaris)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Астравыя Трыба:  Anthemideae Падтрыба:  Artemisiinae Род:  Палын
Міжнародная навуковая назва
Artemisia L., 1753
Сінонімы
Absinthium Mill. Chamartemisia Rydb. Elachanthemum Y.Ling & Y.R.Ling Oligosporus Cass. Seriphidium (Besser ex Hook.) Fourr.
Тыпавы від
Artemisia absinthium L., Sp. Pl. 2: 848 (1753)
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   35431 NCBI   4219 EOL   37526 GRIN   g:997 IPNI   7739-1

Палы́н (Artemisia) — род кветкавых раслін сямейства Астравыя (Asteraceae).

Батанічнае апісанне

Аднагадовыя, двухгадовыя і шматгадовыя, пераважна апушаныя травяністыя расліны і паўкусты. Вышыня да 1,5 м. Большасць мае характэрны «палынны» пах. Сцёблы прамастойныя, узыходныя ці ляжачыя. Лісце перыстарассечанае, лопасцевае ці суцэльнае. Жоўтыя ці чырванаватыя кветкі ў дробных шматлікіх кошыках, якія сабраны ў агульныя гронкападобныя або мяцёлчатыя суквецці. Плод — сямянка.

Палын звычайны (Artemisia vulgaris). Батанічная ілюстрацыя з кнігі «Köhler’s Medizinal-Pflanzen», 1887

Арэал

Пашыраны ў Еўразіі, Афрыцы, Паўночнай Амерыцы. Некаторыя віды дамінуюць у раслінным покрыве засушлівых, пераважна засоленых абласцей (напрыклад, палынныя пустыні Паўднёвага Казахстана, Сярэдняй Азіі). На тэрыторыі Беларусі найбольш вядомыя палын горкі (Artemisia absinthium), палын звычайны, або чарнобыльнік (Artemisia vulgaris), палын палявы (Artemisia campestris). Растуць на сухіх лугах, пясках, у агародах, садах, каля жылля.

Выкарыстанне

Лекавыя, кармавыя, фарбавальныя, эфіраалейныя, вострапрыпраўныя, інсектыцыдныя і дэкаратыўныя расліны. Як лекавы сродак ужываюць палын цытварны (Artemisia cina), горкі (Artemisia absinthium), мяцёлчаты (Artemisia abrotanum) і інш. Культывуецца палын эстрагонавы, або эстрагон (Artemisia dracunculus).

Некаторыя віды палыну — пустазелле.

Віды

Род налічвае каля 400 (па іншых звестках 250) відаў. Паводле сайта The Plant List — 481 від. Некаторыя з іх:

• Artemisia abrotanum L. — Палын мяцёлчаты, ці Палын лячэбны
• Artemisia absinthium L. — Палын горкі
• Artemisia annua L. — Палын аднагадовы
• Artemisia austriaca Jacq. — Палын аўстрыйскі
• Artemisia campestris L. — Палын палявы
• Artemisia cina Berg ex Poljakov — Палын цытварны
• Artemisia dracunculus L. — Палын эстрагонавы, ці Эстрагон, ці Тархун
• Artemisia latifolia Ledeb. — Палын шыракалісты
• Artemisia siversiana Ehrh. ex Willd. — Палын Сіверса
• Artemisia vulgaris L. — Палын звычайны, ці Чарнобыльнікtypus

Літаратура

• Маўрышчаў В. Палын // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
• Прусакова Б. М. Палын // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз. — С. 96.

Спасылкі

• Полынь — род Artemisia: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.) (Праверана 25 чэрвеня 2023)
• Artemisia Архівавана 5 верасня 2017. (англ.) (Праверана 25 чэрвеня 2023) // The Plant List
• Artemisia (Полынь) у базе біяразнастайнасці на сайце інфармацыйна-аналітычнай сістэмы «ООПТ России». (руск.) (Праверана 25 чэрвеня 2023)
• Полынь // Архив природы России Архівавана 10 сакавіка 2020. (руск.) (Праверана 25 чэрвеня 2023)