Тадэвуш Бой-Жаленскі

Тадэвуш Бой-Жаленскі
Tadeusz Boy-Żeleński
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński
Псеўданімы	Boy (бел.: Бой)
Дата нараджэння	21 снежня 1874(1874-12-21)
Месца нараджэння	Варшава, Царства Польскае, Расійская імперыя
Дата смерці	4 ліпеня 1941(1941-07-04) (66 гадоў) ці 1941
Месца смерці	Львоў, Львоўскі гарадскі савет, Львоўская вобласць, УССР, СССР
Грамадзянства	Польшча
Бацька	Władysław Żeleński[d]
Жонка	Zofia Żeleńska[d]
Альма-матар	Ягелонскі ўніверсітэт Bartłomiej Nowodworski High School[d]
Месца працы	Львоўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Івана Франко
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, празаік, перакладчык
Гады творчасці	1906—1941
Мова твораў	польская мова
Дэбют	«Слоўкі» (Słówka) (1911)
Грамадская дзейнасць
Член у	Polish Academy of Literature[d] Польскі ПЭН-клуб[d]
Узнагароды
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тадэвуш Бой-Жаленскі (польск.: Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński, Tadeusz Boy-Żeleński; 21 снежня 1874, Варшава — 4 ліпеня 1941, Львоў) — польскі паэт, сатырык, пісьменнік, літаратуразнаўца, тэатральны крытык, лекар. Удзельнік Польскай акадэміі літаратуры і ПЭН-клуба.

Жыццяпіс

Нарадзіўся ў сям’і кампазітара Уладыслава Жаленскага. У 1906 прылучыўся да польскага літаратурнага кабарэ «Zielony Balonik» пісаў сатырычныя тэксты, выданыя пазней — у 1911 — пад назваю «Слоўкі» (польск.: Słówka).

Вучыўся ў Ягелонскім універсітэце.

У час Першай сусветнай вайны працуе лекарам. З 1919 году пісаў тэатральныя рэцэнзіі для кракаўскага часопіса «Час» (польск.: Czas). Ад 1922 года зноў жыве ў Варшаве.

Партрэт Бой-Жаленскага (мастак — Віткацы)

Пераклаў з французскай мовы на польскую значны рад твораў розных аўтараў, у тым ліку п’есы Мальера, Расіна, Марыво, працы Франсуа Вілона, Вальтэра, Паскаля, Мантэск’ё, Лакло, Брантома, Дэні Дзідро, Мантэня, Русо, Бальзака, Стэндаля, Пруста. Стварыў «Бібліятэку Боя» — блізка як 100 тамоў французскіх перакладаў.

У тыднёвіку «Wiadomości Literackie» выступаў з палітычнымі творамі. Звярнуў увагу на празмерны ўплыў каталіцтва на жыццё палякаў.

У верасні 1939 — пасля таго, як пачалася Другая сусветная вайна — выехаў у Львоў. Савецкай уладай прызначаны кіраўніком на кафедру гісторыі французскай літаратуры Львоўскага ўніверсітэта. Публікаваў артыкулы ў газеце «Czerwony Sztandar». 19 красавіка 1939 падпісаў зварот польскіх пісьменнікаў, прывітаўшы далучэнне Заходняй Украіны да УССР. У снежні 1940 працуе над трохтомным падручнікам польскай літаратуры.

Пасля захопу Львова нямецкім гітлераўскім войскам — ноччу з 3 на 4 ліпня 1941 — знішчальная група пад кіраўніцтвам К. Шонгарта, праводзячы знішчэнне польскай інтэлегенцыі, арыштавала Бой-Жаленскага разам з прафесарам Янам Грэкам і яго жонкай. У тую ж ноч ён быў расстраляны. Месца пахавання невядомае.

Помнік Бой-Жаленскаму у Кракаве

Беларускія пераклады

Творы Боя перакладаў на беларускую мову Максім Танк.

Літаратура

• Józef Hen, Błazen — wielki mąż. Opowieść o Tadeuszu Boyu-Żeleńskim, wyd. Iskry.
• Boy we Lwowie, red. Barbara Winklowa, Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 1992.
• Henryk Markiewicz, Boy-Żeleński, wyd. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, seria A to Polska właśnie.
• Wojciech Natanson, Boy-Żeleński , Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983.