Юрай Якубіска

Юрай Якубіска
славацк.: Juraj Jakubisko
Дата нараджэння	30 красавіка 1938(1938-04-30)[…]
Месца нараджэння	Койшаў[d], раён Гелніца[d], Усходне-Славацкі край[d]
Дата смерці	24 лютага 2023(2023-02-24) (84 гады)
Месца смерці	Прага, Чэхія
Грамадзянства	Чэхаславакія  Славакія
Жонка	Deana Horváthová[d] і Ľudmila Vašová[d]
Дзеці	Jorik Jakubisko[d]
Адукацыя	Акадэмія музычнага мастацтва Film and TV School of the Academy of Performing Arts in Prague[d]
Прафесія	кінарэжысёр, сцэнарыст, кінааператар, рэжысёр, кінасцэнарыст, аператар-пастаноўшчык, дзеяч выяўленчага мастацтва, мастак, графік, ілюстратар
Узнагароды	Заслужаны артыст Чэхаславакіі[d] (1988) Czech Lion Award for Best Film Poster[d] (2001) Czech Lion Award for Best Stage Design[d] (2009)
IMDb	ID 0416036
jakubiskofilm.com (англ.)​ (чэшск.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ю́рай Я́кубіска (славацк.: Juraj Jakubisko; 30 красавіка 1938, Койшава, Славакія — 24 лютага 2023) — славацкі кінарэжысёр, сцэнарыст, аператар; адзін з прадстаўнікоў чэхаславацкай «новай хвалі».

Біяграфія

Нарадзіўся ў русінскай сям’і на ўсходзе Славакіі. Скончыў мастацка-прамысловую школу па спецыяльнасці «мастацкая фатаграфія» ў Браціславе, у 1966 годзе рэжысёрскае і аператарскае аддзяленні факультэта кіно і тэлебачання Акадэміі музычнага мастацтва ў Празе. Быў асістэнтам у Веры Хіцілавай і Яраміла Іраша.

Першыя фільмы Якубіска зрабілі яго адным з вядучых рэжысёраў «чэхаславацкай новай хвалі».

Карціна «Птушкі, сіроты і блажэнныя» 1969 года была адпраўлена «на паліцу», дзе праляжала да 1991 года. Сам рэжысёр быў практычна пазбаўлены магчымасці здымаць на працягу наступных пятнаццаці гадоў. Выключэннем былі некалькі кароткаметражных дакументальных стужак і фільм «Тры мяшкі цэменту і жывы певень» (1976), але і ён быў паказаны толькі праз два гады пасля таго, як быў скончаны. Канчаткова вярнуўся ў кіно з карцінай «Пабудуй дом, пасадзі дрэва» (1979).

У 2000 годзе па выніках апытання кінакрытыкаў і журналістаў быў прызнаны лепшым славацкім рэжысёрам XX стагоддзя.

Выкладае ў Пражскай кінаакадэміі. У 2005 годзе ўзначаліў журы конкурсу «Перспектывы» на XXVII Маскоўскім кінафестывалі. Заснаваў студыю «Якубіска Філм», на якой зняў шэраг сваіх карцін.

Займаецца жывапісю, яго працы былі прадстаўлены на некалькіх выстаўках.

Жанаты з актрысай Дэанай Хорватавай, якую шмат здымаў у сваіх фільмах. Жыве ў Празе.

Творчасць

Першы паўнаметражны фільм — «Узрост Хрыста» (1967, прэмія Міжнароднага кінафестывалю ў Мангейме). У фільмах «Дэзерціры і вандроўнікі» (1968), «Птушкі, сіроты і блажэнныя» (1969, з Францыяй), «Да сустрэчы ў пекле, сябры!» (1970, забаронены цэнзурай, выйшаў на экран праз 20 гадоў) экзістэнцыяльныя праблемы пошуку уласнага «я» ўвасабляў у складаных шматстылявых мастацкіх канструкцыях, імкнуўся да спалучэння мовы заходняга кінаавангарда з разнастайнай культурнай мовай Усходняй Славакіі.

У 1970-я гг. зняў шэраг дакументальных стужак, у т.л. «Будоўля веку» (прэмія Міжнароднага кінафестывалю кароткаметражных фільмаў у Будапешце), «Барабаншчык Чырвонага Крыжа» (Залаты медаль Міжнароднага кінафестывалю ў Варне) і інш., якім уласцівы асацыятыўнасць апавядання, ужыванне элементаў сюррэалізму.

Лепшая работа — гістарычная сага «Тысячагадовая пчала» (1983, прэмія Міжнароднага кінафестывалю ў Венецыі) — арганічна спалучае трагедыю, паэзію, фальклор, вытанчаную візуальную стыхію і філасофскае асэнсаванне гістарычных падзей.

Сярод іншых фільмаў: «Пабудуй дом, пасадзі дрэва» (1979), «Цётка Франкенштэйна» (1985), «Я сяджу на галіне, і мне добра» (1989), «Лепш быць багатым і здаровым, чым бедным і хворым» (1992), «Няясная вестка пра канец свету» (1997) і інш.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — 472 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Юрай Якубіска