Ёган Георг Эльзэр

Ёган Георг Эльзэр
Johann Georg Elser
Імя пры нараджэнні	ням.: Johann Georg Elser
Род дзейнасці	цясляр, цясляр, змагар Супраціўлення
Дата нараджэння	4 студзеня 1903(1903-01-04)
Месца нараджэння	Hermaringen[d], раён Гайдэнгайм[d], адміністрацыйная акруга Штутгарт[d], Бадэн-Вюртэмберг
Дата смерці	9 красавіка 1945(1945-04-09) (42 гады)
Месца смерці	Дахау, Дахау, Раён Дахау[d], Верхняя Баварыя, Баварыя ці Дахау, Раён Дахау[d], Верхняя Баварыя, Баварыя
Грамадзянства	Германія
Бацька	Людвіг Эльзер
Маці	Марыя Мюлер
Партыя	Камуністычная партыя Германіі
Сайт	georg-elser.de
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ёган Георг Эльзэр (ням.: Johann Georg Elser; 4 студзеня 1903, Гермарынген — 9 красавіка 1945, Дахау) — нямецкі антыфашыст, які здзейсніў замах на Адольфа Гітлера, Германа Герынга і Ёзэфа Гебельса у 1939 годзе.

Біяграфія

Нарадзіўся 4 студзеня 1903 года ў Гермарынгене ў сям'і Людвіга Эльзэра і Марыі Мюлер. Завяршыў навучанне па спецыяльнасці цясляра ў 1922 годзе, працаваў у сталярных майстэрнях у Кёнігсброне, Алене і Гайдэнгайме. Быў веруючым пратэстантам, членам прафсаюза працаўнікоў дрэваапрацоўчай прамысловасці, у 1928—1929 гг. членам Саюза чырвоных франтавікоў, баявой арганізацыі Камуністычнай партыі Германіі і членам Камуністычнай партыі Германіі. Ён не быў членам КПГ, але галасаваў за яе на выбарах і падтрымліваў сувязі з некаторымі яе членамі.

8 лістапада 1939 года здзейсніў няўдалы замах на Гітлера, быў арыштаваны і адпраўлены ў канцлагер. У якасці «асаблівага зняволенага» Эльзэр быў змешчаны ў канцлагер Заксенгаўзен, затым пераведзены ў Дахау. 9 красавіка 1945 года, за 20 дзён да вызвалення канцлагера саюзнікамі, па асабістым распараджэнні Гімлера, з ведама Гітлера, Эльзэра расстралялі.

Замах на Гітлера

Пасля прыходу нацыстаў да ўлады ў Германіі Эльзер асцерагаўся, што яны ўцягнуць краіну ў вялікую вайну і прыйшоў да высновы аб неабходнасці забіць Гітлера для прадухілення гэтага. Пачатак вайны ў Польшчы толькі ўзмацніў яго асцярогі. Паводле яго ўласнага прызнання, ён жадаў «пазбегнуць яшчэ большага кровапраліцця».

8 лістапада 1939 года ў мюнхенскай піўной «Бюргербройкелер», дзе Гітлер штогод у гадавіну «Піўнога путчу» выступаў перад ветэранамі Нацыянал-сацыялістычнай рабочай партыі Германіі, Эльзер умантаваў самаробнае выбуховае прыстасаванне з гадзіннікавым механізмам у калону, перад якой звычайна ўстанаўлівалі трыбуну для правадыра. У выніку тэрарыстычнага акту 7 чалавек былі забіты выбухам адразу (1 сканаў у бальніцы) і 63 паранены. Аднак Гітлера сярод пацярпелых не апынулася. Фюрар, абмежаваўшыся гэтым разам кароткім прывітаннем, пакінуў залу за сем (паводле іншых звестак трынаццаць) хвілін да выбуху, таму што яму трэба было вяртацца ў Берлін.

Тым жа вечарам Эльзер быў схоплены на швейцарскай граніцы. Пры асабістым вобыску ў яго выявілі паштоўкі з выявай піўной «Бюргербройкелер» і пасля некалькіх допытаў ён ва ўсім прызнаўся. Следчыя не маглі паверыць, што замах быў задуманы і падрыхтаваны ў адзіночку. Замах стаў спускавым кручком для запуску аперацыі па захопу эсэсаўцамі брытанскіх агентаў у Нідэрландах, паколькі Гімлер лічыў, што за замахам стаялі брытанскія сакрэтныя службы.

У якасці «асобага зняволенага» Эльзер быў кінуты ў канцлагер Заксенгаўзен, затым пераведзены ў Дахау. У сувязі з набліжэннем саюзнікаў, 9 красавіка 1945 года па асабістым загадзе Гімлера быў расстраляны ў Дахау.

Ушанаванне памяці

Мемарыяльная дошка ў гонар Ёгана Георга Эльзэра ўстаноўлена ў Кёнігсброне, яго імем названы шэраг вуліц і плошчаў, устаноўлены помнікі.

У гонар Эльзэра ў Германіі ў 2003 годзе выпушчана паштовая марка.

У кіно

• Нямецкі рэжысёр Клаус Брандаўэр у 1989 годзе зняў фільм «Георг Эльзер: чалавек з Германіі».
• У 2015 годзе выйшаў фільм Олівера Гіршбігеля «Узарваць Гітлера», заснаваны на падзеях з жыцця Георга Эльзера.

Літаратура

• Lothar Fritze. Der Fall Elser // Legitimer Widerstand?. — Berlin: BWV, 2009. — ISBN 978-3-8305-1672-9.
• Anton Hoch, Lothar Gruchmann. Der Anschlag auf Hitler im Münchener Bürgerbräu 1939 // Georg Elser: Der Attentäter aus dem Volke. — Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch 3485, 1980. — ISBN 3-596-23485-9.
• Hellmut G. Haasis. Eine Biographie // „Den Hitler jag’ ich in die Luft“. Der Attentäter Georg Elser. — Hamburg: Edition Nautilus, 2009 (Erstausgabe 1999). — ISBN 978-3-894016-06-7.
• Hellmut G. Haasis. Georg Elser schwäbisch bei der Gestapo. Ein Stück in 20 Szenen. — Paris, Reutlingen: Freiheitsbaum, 2008. — ISBN 978-3-922589-31-0.
• Christian Graf von Krockow. Georg Elser. — Berlin: List-Taschenbuch 60447, 2004. — ISBN 978-3-548604-47-3.
• Helmut Ortner. Georg Elser — der Mann, der Hitler töten wollte // Der Attentäter. — Tübingen: Klöpfer & Meyer, 1999. — ISBN 3-931402-50-9.
• Ulrich Renz. Georg Elser — Ein Meister der Tat. — Leinfelden, Echterdingen: DRW-Verlag Weinbrenner, 2009. — ISBN 978-3-87181-767-0.
• Peter Steinbach, Johannes Tuchel. Eine Dokumentation. Katalog zur Ausstellung // „Ich habe den Krieg verhindern wollen“. Georg Elser und das Attentat vom 8. November 1939. — Berlin: Gedenkstätte Deutscher Widerstand, 1997. — ISBN 3-926082-08-9.
• Peter Steinbach, Johannes Tuchel. Georg Elser. — Berlin: be.bra wissenschaft Verlag, 2008. — ISBN 978-3-937233-53-6.
• Peter-Paul Zahl. Ein deutsches Drama // Johann Georg Elser. — Grafenau: Trotzdem, 1996. — ISBN 3-922209-99-8.
• Peter Steinbach, Johannes Tuchel. Der Hitler-Attentäter // Georg Elser. — Berlin: be.bra Verlag, 2010. — ISBN 978-3-89809-088-9.
• Volker Koop. In Hitlers Hand: Die Sonder- und Ehrenhäftlinge der SS. Köln/ Weimar/ Wien, Böhlau, 2010, ISBN 978-3-412-20580-5, Inhaltsverzeichnis.
• 1960 — The Rise and Fall of the Third Reich (1960) (рускае выданне: Уильям Ширер. Взлет и падение Третьего рейха. — М., 1991. — ISBN 5-203-00475-7.)

Спасылкі

• «Гэты Гітлер узляціць у мяне на паветра»: Рабочы супраць фюрара Архівавана 3 студзеня 2014.
• The Carpenter Elser Versus the Führer Hitler from Der Spiegel (in English)
• Most extensive archive on Elser (German) at www.georg-elser-arbeitskreis.de
• Ulf Märtens: What does Georg Elser’s act of resistance against the Nazi regime tell us about the ability of ordinary people to resist?
• Georg Elser at www.georg-elser.de
• http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/ElserJohannGeorg/ Архівавана 28 лютага 2008.
• Georg Elser und das Attentat vom Bürgerbräukeller 1939 at www.shoa.de
• Heilige — Selige — Ehrwürdige — Namen — Geschichten — Ökumenisches Heiligenlexikon at www.heiligenlexikon.de
• «The Carpenter Elser Versus the Führer Hitler» Der Spiegel, 8 November 2005
• Georg Elser — Einer aus Deutschland (1989) на сайце «Internet Movie Database» (англ.) The 1989 Movie, also known as Georg Elser or Seven Minutes.
• YouTube: Murder attempt on 8 november 1939 against Hitler
• Mike Dash, One Man Against Tyranny Архівавана 6 кастрычніка 2011., August 18, 2011
• Рэжысёр Олівер Гіршбігель зняў фільм пра замах на Гітлера