Ёэнсу
Горад
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Ёэнсу (фінск.: Joensuu — «Вусце ракі») — горад і абшчына на ўсходзе Фінляндыі, размешчаны ў вусці ракі Піеліс'ёкі і на беразе возера Пюхяселькя — самым паўночным з азёр сістэмы Сайма. Адміністрацыйны цэнтр правінцыі Паўночная Карэлія з насельніцтвам больш за 75 тыс. жыхароў (12 па гэтым паказчыку горад Фінляндыі) (2015). Горад з'яўляецца буйным цэнтрам вышэйшай адукацыі (15 тысяч студэнтаў) і гандлёва-транспартным вузлом. У горадзе развіта пластмасавая і металургічная прамысловасць (Abloy), машынабудаванне (John Deere), друкарскія паслугі (Punamusta), харчовая прамысловасць (Valio), энергетыка (Fortum) і распрацоўкі ў сферы інфармацыйных тэхналогій.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Горад быў заснаваны ў 1848 годзе расійскім імператарам Мікалаем I у вусці ракі Піеліс'ёкі. У XIX стагоддзі Ёэнсу з'яўляўся прамысловым і гандлёвым горадам. У 1860 годзе горад атрымаў права на гандаль, у сувязі з чым абмежаванні прамысловай дзейнасці былі скасаваны і мясцовыя лесапільныя заводы пачалі расці і квітнець. У пасёлку Утра ўзнік цэнтр шкляной прамысловасці, прычым 11 % яго насельніцтва складалі замежнікі, у пасёлку існавала шведскамоўная школа. У 1856 годзе быў пабудаваны Сайменскі канал, які істотна палепшыў умовы воднага транспартавання. Дзякуючы яму актыўна развіваўся гандаль паміж Паўночнай Карэліяй, Санкт-Пецярбургам і Цэнтральнай Еўропай.
У канцы 1870-х гадоў, дзякуючы пабудаваным на рацэ Піеліс'ёкі каналам, істотна пашырыліся магчымасці суднаходства і сплаву. Рака Піеліс'ёкі стала важным маршрутам для лесасплаву і забяспечвала лесапільныя заводы і лесагаспадарчую прамысловасць Фінляндыі сыравінай. Да пачатку XX стагоддзя Ёэнсу стаў адным з найбуйнейшых унутраных портаў Фінляндыі.
На працягу апошніх дзесяцігоддзяў невялікі, у значнай меры сельскагаспадарчы і лесапрамысловы горад ператварыўся ў ажыўлены цэнтр рэгіёна Паўночнай Карэліі. У 1954 годзе колькасць насельніцтва Ёэнсу склала 24 тысячы чалавек. Пачынаючы з 1960-х гадоў паскорыўся эканамічны рост Фінляндыі. Адначасова з гэтым пачаўся працэс урбанізацыі. У 1960-х колькасць насельніцтва Ёэнсу павялічылася на 28 % і да 1970 склала 36 тысяч чалавек. У 1960-я гады Паўночнай Карэліі быў нададзены статус самастойнага адміністрацыйнага рэгіёна, і горад Ёэнсу стаў яго сталіцай. У 1970-х гадах у горадзе было праведзена мноства рэформ у сацыяльнай сферы[1].
У 1969 годзе ў Ёэнсу быў заснаваны ўніверсітэт. Дзейнасць універсітэта і сёння адыгрывае важную ролю ў жыцці горада. У наш час універсітэт складаецца з васьмі факультэтаў і дзевяці самастойных падраздзяленняў, а колькасць студэнтаў складае каля 8 тысяч чалавек. Актыўнае міжнароднае супрацоўніцтва ў галіне навукі, прамысловасці і гандлю дае карысць усяму рэгіёну[2].
З ростам горада ў склад Ёэнсу ўваходзілі суседнія паселішчы. Так у 1954 годзе была далучана камуна Піелісенсу (фінск.: Pielisensuu), а 1 студзеня 2005 года ў склад горада ўвайшлі камуны Кііхтэлюсваара (фінск.: Kiihtelysvaara) і Туўпаваара (фінск.: Tuupovaara).
У пачатку 2009 года ў склад Ёэнсу былі ўключаны два суседнія муніцыпалітэты — Эна (фінск.: Eno) і Пюхяселькя (фінск.: Pyhäselkä). У выніку гэтага зліцця колькасць насельніцтва Ёэнсу дасягнула значэнні каля 72 тысяч чалавек.
Навучальныя ўстановы
[правіць | правіць зыходнік]Клімат
[правіць | правіць зыходнік]Клімат Ёэнсу | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Паказчык | Сту | Лют | Сак | Кра | Май | Чэр | Ліп | Жні | Вер | Кас | Ліс | Сне | Год |
Сярэдні максімум, °C | −8,2 | −7,2 | −1,3 | 4,9 | 13,5 | 19,0 | 21,0 | 18,3 | 12,1 | 5,7 | −0,5 | −5,2 | 6,0 |
Сярэдняя тэмпература, °C | −11,6 | −10,7 | −5,4 | 0,7 | 8,3 | 14,2 | 16,4 | 14,0 | 8,6 | 3,2 | −2,7 | −8,2 | 2,2 |
Сярэдні мінімум, °C | −15,4 | −15 | −10,1 | −3,4 | 2,6 | 8,8 | 11,3 | 9,7 | 4,9 | 0,4 | −5,5 | −12,1 | −2 |
Норма ападкаў, мм | 37 | 29 | 32 | 35 | 36 | 61 | 75 | 84 | 65 | 59 | 54 | 45 | 612 |
Крыніца: World Climate |
Гарады-пабрацімы
[правіць | правіць зыходнік]- Гоф, Германія
- Ісаф'ярдарбайр, Ісландыя
- Лінчэпінг, Швецыя
- Роскіле, Данія
- Цёнсберг, Нарвегія
- Вільнюс, Літва
- Петразаводск, Расія
- Сортавала, Расія
- Суаярві, Расія
Вядомыя ўраджэнцы і жыхары
[правіць | правіць зыходнік]- Рольф Неванліна, фінскі матэматык
Зноскі
- ↑ Гісторыя Ёэнсу на афіцыйным сайце горада Архівавана 29 кастрычніка 2007.
- ↑ Агульныя звесткі пра ўніверсітэт на сайце Універсітэта Ёэнсу Архівавана 27 красавіка 2006.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ёэнсу
- Афіцыйны сайт горада (фін.) (руск.) (шведск.) (англ.)