Iskry Skaryny
| Iskry Skaryny | |
|---|---|
| Тып | часопіс |
| Выдавец | Беларускае (Крывіцкае) культурнае таварыства імя Ф. Скарыны |
| Краіна | |
| Заснавана | 1931 |
| Спыненне публікацый | 1935 |
| Мова | беларуская |
| Галоўны офіс | |
| Тыраж | |
«І́скры Скары́ны» (у арыгінале: Iskry Skaryny) — гісторыка-публіцыстычны часопіс, які выдаваўся ў Празе на беларускай мове Беларускім (Крывіцкім) таварыствам імя Францыска Скарыны ў 1931—1935 гадах[1] пры фінансавай падтрымцы Васіля Русака. Друкаваўся лацінкай. Выйшла 5 нумароў[2]. Асобны нумар каштаваў 3 чэшскіх кроны.
Характар выдання
[правіць | правіць зыходнік]Часопіс «Іскры Скарыны» праводзіў паслядоўную працу ў справе папулярызыцыі і асэнсавання ролі спадчыны асветніка–першадрукара Ф. Скарыны ў нацыянальным і агульнаеўрапейскім кантэкстах. У артыкуле Тамаша Грыба «Месца і значэнне Ф. Скарыны ў сучасным беларускім вызвольна–адраджэнскім руху» (№ 1) праводзілася думка, што нацыянальнае значэнне спадчыны Скарыны не толькі ў факце перакладу кніг Бібліі і іх тлумачэння ў прадмовах, а яшчэ і ў тым, што такім чынам былі закладзены «асноўныя падваліны беларускай філасофіі» — «асветнік даў нам сваю Біблію, сваю кнігу «Быцця».
У аснову выдання пакладзены ідэі пераемнасці духоўнай спадчыны Скарыны з сучаснымі праблемамі палітычна-дзяржаўнага і культурнага развіцця, нацыянальнай кансалідацыі беларускага народа, асэнсавання суб’ектна-творчай ролі беларусаў у гістарычным працэсе, імкнення да самастойнага і самабытнага шляху на цывілізацыйным скрыжаванні Усходу і Захаду[3].
У артыкуле Тамаша Грыба «Інтэлігенцыя і народ» (№ 2) праводзілася думка пра вялікае значэнне нацыянальнай культуры як першаасновы агульначалавечай, акцэнтавалася ўвага на праблемах нацыянальнай самасвядомасці беларусаў, асабліва ва ўмовах асіміляцыі з боку рускага і польскага этнасаў, на ролі інтэлігенцыі як выразніка і гаранта духоўнай жыццяздольнасці нацыі. У сувязі з абвастрэннем у канцы 1920–х — пачатку 1930–х гадоў палітычна–ідэалагічнага процістаяння паміж Усходняй і Заходняй часткамі Беларусі, часопіс выступіў з прапановай агульнабеларускага яднання на аснове гуртавання розных палітычных кірункаў дзеля карэнных нацыянальных інтарэсаў, найперш нацыянальна-дзяржаўнай незалежнасці Беларусі. У артыкуле Тамаша Грыба «На два франты!» (№ 3) сцвярджалася, што «кожны беларус, хто б ні быў па сваіх поглядах і перакананьнях, павінен выканаць сваю павіннасьць: адважна стаць у шэрагі змагароў за волю і незалежнасьць Беларусі»[4].
Выданне асвятляла пытанні беларускай гістарыяграфіі, геральдыкі, нацыянальных традыцый. У артыкуле Васіля Захаркі «На шляху беларускіх старадаўнасьцей» (№ 5) звернута ўвага на крыніцазнаўчую каштоўнасць у вывучэнні беларускай мінуўшчыны Густынскага летапісу і «Хронік з летапісаў старадаўніх», складзеных ігуменам Х. Шафановічам (1672). У часопісе крытычна ацэньвалася нацыянальная палітыка ў БССР (№ 3, артыкул «Бальшавіцкая «стратэгія» ў нацыянальным пытанні»).
Змест нумароў
[правіць | правіць зыходнік]№ 1 (1931)
- Hryb T. Kulturnaje budaunictva novaj Biełarusi (S. 2—9)
- Hryb T. Miejsca i značańnie Franciška Skaryny u sučasnym biełaruskim vyzvalna-adradženskim ruchu (S. 14—15)
№ 2 (1931)
- Hryb T. Intelihencyja i narod (S. 1—6)
- Hryb T. Miejsca i značańnie Franciška Skaryny u sučasnym biełaruskim vyzvalna-adradženskim ruchu (працяг, S. 12—14)
№ 3 (1934)
- Pad ściaham Skaryny (S. 1—2)
- Hryb T. Na dva fronty! (S. 5—13)
- Hryb T. Adryvak z ramanu «Paustancy» (S. 15—18)
- T-š. Vilenskaje pytańnie (S. 27—31)
- Hryb T. U 50-tyja uhodki časopisi «Homan» (S. 31—35)
- T. Što takoje nacyjanał-demakratyzm? (S. 35—36)
№ 4 (1934)
- Hryb T. Šlacham Skaryny (S. 1—10)
- Zacharka V. Biełarus na uschodzie
- Hryb T. Relihijnaja sprava na Biełarusi (S. 55—65)
- Zacharka V. Dzve kultury i dzve ekspansii
- T-š. Haspadarčaje adasableńnie Zachodniaj Biełarusi (S. 70—71)
№ 5 (1935)
- Adviečny šlach heta šlach Skaryny! (S. 1—4)
- Gleba T. Što takoje nacyjanał-demakratyzm? (S. 4—48)
- Zacharka V. Na šlachu biełaruskich staradaunascjau (S. 65—68)
- Hryb T. Da pytańnia ab pachodžańni herbu Pahonia (S. 69—77)
- N-ka. U Savieckaj Biełarusi (S. 82—85)
- 450-tyja uhodki narodžeńnia Franciška Skaryny (S. 86)
Спадчына
[правіць | правіць зыходнік]Камплекты выдання захоўваюцца ў Нацыянальнай бібліятэцы Чэхіі (Прага)[4] і Беларускай бібліятэцы імя Францішка Скарыны ў Лондане. У Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь захавалася карэспандэнцыя і матэрыялы часопіса[5].
Зноскі
- ↑ А. К. Каўка. «Іскры Скарыны» // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — С. 331.
- ↑ М. Чмарова. О белорусских студенческих изданиях в межвоенной Чехословакии(руск.) // Opera Slavica : часопіс. — 2001. — Vol. 11. — № 1. — P. 27. — ISSN 1211-7676.
- ↑ А. Каўка. «Іскры Скарыны» // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 505.
- ↑ а б А. Каўка. «Іскры Скарыны» // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 506.
- ↑ В. У. Коваль. Роля студэнцкіх і прафесійных арганізацый у працэсе сацыяльна-псіхалагічнай адаптацыі беларускіх эмігрантаў у Чэхаславакіі (1918—1939 гг.) // Труды БГТУ. Серия 6. — 2018. — № 2. — С. 43.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — 604 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 505—506.
- Буча А. І. Бібліяграфія Тамаша Грыба // Запісы БІНіМ. — 2014. — № 37. — С. 454—463.