Фермапільская бітва: Розніца паміж версіямі

Фермапільская бітва
Фермапільская бітва
	Асноўны канфлікт: Грэка-персідскія войны
	; «Леанід у Фермапілах» (Жак-Луі Давід, 1814 г.)
Дата	7-9 жніўня 480 г. да Н.Х.
Месца	Фермапілы (англ.) (бел. (вобласць Фтыятыда, Старажытная Грэцыя)
Прычына	Персідскае ўварванне ў Грэцыю
Вынік	Персідскае войска заняло Беотыю
Праціўнікі
Грэчаскія полісы	Дзяржава Ахеменідаў
Камандуючыя
Леанід I	Ксеркс I
Сілы бакоў
5,2 тыс. чалавек	70 тыс. чалавек
Страты
2 тыс. забітымі	20 тыс. забітымі
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 15:01, 21 лістапада 2015

Фермапільская бітва — 3-дзённая абарона 5 тысячамі грэкаў Фермапільскага перавала (цяпер вобласць Фтыятыда, Сярэдняя Грэцыя) ад праходу 70-тысячнага персідскага войска ў пачатку жніўня 480 г. да н.э. 3 жніўня 480 г. да н.э. персідскае войска падыйшло да Фермапільскай цясніны і стаяла насупраць грэчаскага войска ў перавале без пачатку баявых дзеянняў цягам 4 дзён (3-6 жніўня). Першыя 2 дні бітвы (7-8 жніўня) грэкі ўдавалі ўцёкі ўглыб перавала, дзе разбівалі персаў дробнымі групамі ў рукапашным баі. Уначы на 3-і дзень (9 жніўня) малейскі (грэч.) (бел. здраднік Эфіяльт (грэч.) (бел. з бліжэйшага горада Трахін (англ.) (бел. правёў 20 тыс. персідскіх салдат па горнай сцяжыне з усходу ў тыл грэчаскага войска^[2]. Спартанскі цар Леанід загадаў грэчаскім саюзнікам адступіць без яго дружыны, якая загінула ў той дзень разам з ім пры прыкрыцці адступлення з перавала асноўнай часткі грэчаскага войска^[1].

Першы дзень

7 жніўня 480 г. да н.э., пасля 4 дзён стаяння, Ксеркс загадаў 10 тыс. мідыйскіх і кісійскіх салдат персідскага войска напасці на грэкаў у Фермапільскім перавале. У выніку амаль усе персідскія нападнікі загінулі, бо мелі меншыя чым у грэкаў мячы і шчыты. Грэкі ж бараніліся ў найвузейшай частцы перавала, дзе размяшчалася Факійская сцяна, у паставе фалангі пры дапамозе вялізных круглых бронзавых шчытоў і доўгіх дзідаў. Сярод абаронцаў страты склалі толькі 3 спартанцы. Тады Ксеркс накіраваў у перавал 10 тыс. сваіх «неўміручых» гвардзейцаў (перс.) (бел., большасць якіх грэкі таксама забілі пры дапамозе тактыкі ўдаванага адступлення.

Другі дзень

8 жніўня Ксеркс накіраваў персідскую пяхоту на захоп Фермапільскага перавала, якая панесла нават большыя страты, чым у 1-ы дзень бітвы. Уначы малейскі (грэч.) (бел. здраднік Эфіяльт (грэч.) (бел. з бліжэйшага горада Трахін (англ.) (бел. за ўзнагароду паведаміў Ксерксу пра горную сцяжыну ў абыход Фермапільскага перавала і прапанаваў правесці ёй персідскае войска. Тады Ксеркс накіраваў той сцяжынай на ўсход ад перавала 20 тыс. салдат на чале з ваяводам Гідарнам (перс.) (бел..

Трэці дзень

На світанку 9 жніўня факійцы (грэч.) (бел. (тысяча воінаў), якіх Леанід паставіў ахоўваць выдадзеную Эфіяльтам сцяжыну на ўсход ад Фермапільскага перавала, заўважылі набліжэнне персідскага войска і адступілі на бліжэйшы пагорак. На зары Тырастыяд з горада Кіма (грэч.) (бел. (вобласць Эолія, дзяржава Ахеменідаў; цяпер Турцыя) паведаміў Леаніду аб пагрозе акружэння. Леанід адразу склікаў ваенную нараду (англ.) (бел., на якой пастанавалі адступіць асноўнымі сіламі ў Афіны для наступнай эвакуацыі гараджан. Для прыкрыцця адступлення грэчаскай пяхоты ад насцігання персідскай конніцай на перавале пакінулі тылавую ахову (англ.) (бел. на чале са спартанскім царом Леанідам агульнай колькасцю ў 1,5 тыс. воінаў. Ранкам Ксеркс накіраваў у перавал 10 тыс. персідскіх салдат у складзе лёгкай пяхоты і конніцы. Грэкі рушылі ім насустрач у шырэйшую частку перавала. У баі загінулі 2 браты персідскага цара Ксеркса (Абраком (перс.) (бел. і Гіперанф (англ.) (бел.) і спартанскі цар Леанід. Зламаўшы ўсе дзіды, грэкі перайшлі на кароткія мячы. Пасля прыбыцця персідскага падмацавання з рэшткаў «неўміручых» гвардзейцаў грэкі адступілі за Факійскую сцяну на Калонскі пагорак (англ.) (бел.. Тым часам рэшткі тэбанцаў з грэчаскага войска, якіх да бітвы налічвалася 400 воінаў, здаліся ў палон. Разбурыўшы частку Факійскай сцяны, Ксеркс загадаў акружыць Калонскі пагорак. Затым персідскія лучнікі пачалі абстрэл пагорка, у ходзе якога забілі ўсіх яго грэчаскіх абаронцаў.

Ушанаванне

На Калонскім магільным пагорку, дзе загінулі апошнія абаронцы Фермапільскага перавала, пасля грэчаска-персідскіх войнаў паставілі помнік з эпіграмай паэта Сіманіда Кеоскага (англ.) (бел. (556—468 г. да н.э.), які аднавілі 1955 годзе. Таксама на месцы бітвы ўзвялі бронзавую статую спартанскага цара Леаніда з надпісам унізе: «Прыйдзі і вазьмі»^?!. На метопах па баках змясцілі батальныя сцэны.

Статуя Леаніда

Статуя Леаніда
Помнік Леаніду

Помнік Леаніду
Метопа справа

Метопа справа

У 1997 г. урад Грэцыі адкрыў на месцы бітвы мармуровую статую з надпісам унізе: «У памяць аб 700 феспійцах (грэч.) (бел.», якія засталіся ў Фермапільскім перавале разам са спартанцамі на 3-і дзень бітвы.

У культуры

«Прыйдзі і вазьмі»^?! (480 г. да н.э., за 4 дні да бітвы) — адказ спартанскага цара Леаніда на пісьмовае патрабаванне персідскага цара Ксеркса «Здайце зброю»
«Фермапілы» (англ.) (бел. (1868—1907) — брытанскі гандлёва-марскі кліпер
Гімн Калумбіі (1887 г., 9-я страфа) — гімн аўтарства 1-га прэзідэнта адноўленай Рэспублікі Калумбія Рафаэля Нуньеса (ісп.) (бел. (1886—1894)
«Фермапілы» (1903) — паэма грэчаскага паэта Канстантынаса Кафавіса (грэч.) (бел. (1863—1933)
«Фермапілы» (англ.) (бел. (1945—1968) — брытанская падводная лодка
«300 спартанцаў» (англ.) (бел. (1962) — амерыканскі фільм рэжысёра Рудольфа Матэ (англ.) (бел. (1898—1964)
«Шчыт Таласа» (італ.) (бел. (1988) — раман італьянскага пісьменніка Валерыя Манфрэдзі (італ.) (бел. (нар. 1943)
«Вогненная брама» (англ.) (бел. (1998) — раман амерыканскага пісьменніка Стывена Прэсфілда (італ.) (бел. (нар. 1943)
«300» (англ.) (бел. (1998) — комікс амерыканскага пісьменніка Фрэнка Мілера (англ.) (бел. (нар. 1957), які экранізавалі ў 2006 г. і перарабілі ў відэагульню ў 2007 годзе. У 2008 г. на экранізацыю знялі пародыю.
«Апошняя лінія абароны 300» (англ.) (бел. (2007) — дакументальны фільм амерыканскага рэжысёра Дэвіда Педруша (нар. 1970)

Зноскі

↑ ^а ^б Дзве даты // Звязда : газета. — 9 жніўня 2008. — № 148 (26261). — С. 8. — ISSN 1990-763x.
↑ ^а ^б Фермапілы // Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2003. — Т. 16. — С. 358. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0263-6.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фермапільская бітва
Сайт пра Фермапільскую бітву (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 28 студзеня 2012. Праверана 14 верасня 2011.

[з-1] а ^б Дзве даты // Звязда : газета. — 9 жніўня 2008. — № 148 (26261). — С. 8. — ISSN 1990-763x.

[э-2] а ^б Фермапілы // Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2003. — Т. 16. — С. 358. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0263-6.

[1]

[2]

@@ Радок 20: / Радок 20: @@
 |заўвага               =
 }}
-'''Фермапільская бітва''' — 3-дзённая абарона 5 тысячамі [[Грэкі|грэкаў]] Фермапільскага перавала (цяпер вобласць [[Фтыятыда]], Сярэдняя Грэцыя) ад праходу 70-тысячнага [[Персы|персідскага]] войска ў пачатку жніўня [[480 да н.э.|480 г. да н.э.]] [[3 жніўня]] 480 г. да н.э. персідскае войска падыйшло да Фермапільскай цясніны і стаяла насупраць грэчаскага войска ў перавале без пачатку баявых дзеянняў цягам 4 дзён (3-[[6 жніўня]]). Першыя 2 дні бітвы (7-[[8 жніўня]]) грэкі ўдавалі ўцёкі ўглыб перавала, дзе разбівалі персаў дробнымі групамі ў рукапашным баі. Уначы на 3-і дзень (9 жніўня) {{нп3|Малейцы|малейскі|el|Μαλιείς}} здраднік {{нп3|Эфіяльт Трахіскі|Эфіяльт|el|Εφιάλτης ο Ευρυδήμου}} з бліжэйшага горада {{нп3|Трахіс||en|Trachis}} правёў 20 тыс. персідскіх салдат па горнай сцяжыне з усходу ў тыл грэчаскага войска<ref name="э">{{кніга|аўтар=|частка=Фермапілы|загаловак=[[Беларуская энцыклапедыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://files.knihi.com/Slounik/02/enc/Bielaruskaja_encyklapedyja.torrent|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданне=|месца=Мінск|выдавецтва=[[Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі]]|год=2003|том=16|старонкі=358|старонак=576|серыя=|isbn=985-11-0263-6|тыраж=10 000}}</ref>. Спартанскі цар Леанід загадаў грэчаскім саюзнікам адступіць без яго дружыны, якая загінула ў той дзень разам з ім пры прыкрыцці адступлення з перавала асноўнай часткі грэчаскага войска<ref name="з">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Дзве даты|спасылка=|выданне=[[Звязда]]|тып=[[газета]]|год=9 жніўня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-08-09 148 (26261)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/16562/9gni-8.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref>.
+'''Фермапільская бітва''' — 3-дзённая абарона 5 тысячамі [[Грэкі|грэкаў]] Фермапільскага перавала (цяпер вобласць [[Фтыятыда]], Сярэдняя Грэцыя) ад праходу 70-тысячнага [[Персы|персідскага]] войска ў пачатку жніўня [[480 да н.э.|480 г. да н.э.]] [[3 жніўня]] 480 г. да н.э. персідскае войска падыйшло да Фермапільскай цясніны і стаяла насупраць грэчаскага войска ў перавале без пачатку баявых дзеянняў цягам 4 дзён (3-[[6 жніўня]]). Першыя 2 дні бітвы (7-[[8 жніўня]]) грэкі ўдавалі ўцёкі ўглыб перавала, дзе разбівалі персаў дробнымі групамі ў рукапашным баі. Уначы на 3-і дзень (9 жніўня) {{нп3|Малейцы|малейскі|el|Μαλιείς}} здраднік {{нп3|Эфіяльт Трахінскі|Эфіяльт|el|Εφιάλτης ο Ευρυδήμου}} з бліжэйшага горада {{нп3|Трахін||en|Trachis}} правёў 20 тыс. персідскіх салдат па горнай сцяжыне з усходу ў тыл грэчаскага войска<ref name="э">{{кніга|аўтар=|частка=Фермапілы|загаловак=[[Беларуская энцыклапедыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://files.knihi.com/Slounik/02/enc/Bielaruskaja_encyklapedyja.torrent|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданне=|месца=Мінск|выдавецтва=[[Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі]]|год=2003|том=16|старонкі=358|старонак=576|серыя=|isbn=985-11-0263-6|тыраж=10 000}}</ref>. Спартанскі цар Леанід загадаў грэчаскім саюзнікам адступіць без яго дружыны, якая загінула ў той дзень разам з ім пры прыкрыцці адступлення з перавала асноўнай часткі грэчаскага войска<ref name="з">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Дзве даты|спасылка=|выданне=[[Звязда]]|тып=[[газета]]|год=9 жніўня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-08-09 148 (26261)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/16562/9gni-8.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref>.
 == Першы дзень ==
@@ Радок 26: / Радок 26: @@
 == Другі дзень ==
-жніўня Ксеркс накіраваў персідскую пяхоту на захоп Фермапільскага перавала, якая панесла нават большыя страты, чым у 1-ы дзень бітвы. Уначы {{нп3|Малейцы|малейскі|el|Μαλιείς}} здраднік {{нп3|Эфіяльт Трахіскі|Эфіяльт|el|Εφιάλτης ο Ευρυδήμου}} з бліжэйшага горада {{нп3|Трахіс||en|Trachis}} за ўзнагароду паведаміў Ксерксу пра горную сцяжыну ў абыход Фермапільскага перавала і прапанаваў правесці ёй персідскае войска. Тады Ксеркс накіраваў той сцяжынай на ўсход ад перавала 20 тыс. салдат на чале з ваяводам {{нп3|Гідарн|Гідарнам|fa|هایدرانوس}}.
+жніўня Ксеркс накіраваў персідскую пяхоту на захоп Фермапільскага перавала, якая панесла нават большыя страты, чым у 1-ы дзень бітвы. Уначы {{нп3|Малейцы|малейскі|el|Μαλιείς}} здраднік {{нп3|Эфіяльт Трахінскі|Эфіяльт|el|Εφιάλτης ο Ευρυδήμου}} з бліжэйшага горада {{нп3|Трахін||en|Trachis}} за ўзнагароду паведаміў Ксерксу пра горную сцяжыну ў абыход Фермапільскага перавала і прапанаваў правесці ёй персідскае войска. Тады Ксеркс накіраваў той сцяжынай на ўсход ад перавала 20 тыс. салдат на чале з ваяводам {{нп3|Гідарн|Гідарнам|fa|هایدرانوس}}.
 == Трэці дзень ==