Перайсці да зместу

Валонская мова

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Валонская мова
Саманазва Walon
Краіны Сцяг Бельгіі Бельгія, Сцяг Францыі Францыя, Сцяг ЗША ЗША
Рэгіёны Валонія, Брусель, Нор, Ардэны, Вісконсін
Агульная колькасць носьбітаў 600 000
Статус ёсць пагроза знікнення[d][1]
Класіфікацыя
Катэгорыя Мовы Еўразіі

Індаеўрапейская сям'я

Раманская група
Гала-раманская падгрупа
Мовы ойль
Пісьменнасць лацініца
Моўныя коды
ISO 639-1 wa
ISO 639-2 wln
ISO 639-3 wln
Atlas of the World’s Languages in Danger 1947
Ethnologue wln
ELCat 2991
IETF wa
Glottolog wall1255
Вікіпедыя на гэтай мове
Лінгвістычная карта Валоніі

Валонская мова — адна з раманскіх моў, на якой размаўляе частка насельніцтва Валоніі, Бельгія. Адносіцца да той жа групы, што і французская, аднак яе не разглядаюць у якасці дыялекту: франкамоўны чалавек з цяжкасцю разумее валонца. Таксама валонскую мову нельга блытаць з бельгійскім варыянтам французскай мовы.

Агульныя звесткі

[правіць | правіць зыходнік]

Валонская мова фармавалася ў перыяд між VIII і XII стагоддзямі. Мае значны кельцкі і германскі субстрат. На 100 класічных валонскіх слоў 90 будзе лацінскага паходжання, 9 — германскага, 1 — кельцкага. Аднак сённяшняя валонская мова мае шмат запазычаных слоў з французскай.

Геаграфічнае распаўсюджанне

[правіць | правіць зыходнік]

На валёнскай мове размаўляюць жыхары поўначы Францыі botte de Givet, у дэпартаменце Ардэны і розных вёсках у дэпартаменце Нор. Невялікая колькасць носьбітаў валонскай мовы пражывае ў ЗША, ў штаце Вісконсін. Афіцыйнага статусу гэтая мова не мае, але ў 1990 годзе яна была прызнаная мясцовай мовай. У цяперашні час па-валонску размаўляюць каля 600 тысяч чалавек, хаця на пачатку XX стагоддзя ёю карысталася 90 % насельніцтва Валоніі (больш за чатыры мільёны чалавек). Нязначная частка людзей, якія нарадзіліся ў паваенны час, вольна валодае гэтай мовай. Многія толькі ведаюць некаторыя словы і выразы па-валонску.

Цяпер валонская амаль цалкам выцесненая французскай, якая мае статус афіцыйнай мовы Бельгіі. Валонская мова знаходзіцца ў спісе 500 моў свету, якім пагражае выміранне ў XXI стагоддзі. Тым не менш, у апошнія гады ў Валоніі назіраецца адраджэнне цікавасці да валонскай мовы.

Валонская мова налічвае некалькі дыялектаў, якія можна суаднесці з рэгіёнамі Валоніі:

  • Цэнтральны дыялект, на якім размаўляюць у Намюры (фр.: Nameur) — сталіцы Валоніі. Гэта адзін з найбольш кансерватыўных і ідыосінкратычных дыялектаў.
  • Заходні дыялект — дыялект, які найбольш набліжаны да французскай мовы дзякуючы моцнаму ўплыву з Пікардыі. Распаўсюджаны ў раёне гарадоў Шарлеруа (фр.: Charleroi) ды Нівель (фр.: Nivele)
  • Паўднёвы — распаўсюджаны ў Ардэнскім рэгіёне Бельгіі.

Нягледзячы на мясцовыя фанетычныя асаблівасці, ў Валоніі назіраецца рух за прыняцце адзінага правапісу — «rfondou walon». Гэтая арфаграфія дае магчымасць розным чытачам па-рознаму вымаўляць словы. Гэтая канцэпцыя была ўзятая з брэтонскай мовы і дазваляе прымірыць сучасныя фанетычныя нормы з традыцыямі напісання слоў.

Прыклады фразаў

[правіць | правіць зыходнік]
Валонская Французская Нідэрландская Беларуская Phonetic
Walon Wallon Waals валонская walɔ̃
Diè wåde Adieu Vaarwel Пакуль / Бывай [djɛ woːt] / [djɛ wɔːt]
Bondjoû Bonjour Goedendag Дзень добры / Вітаю [bɔ̃dʒuː]
A Salut Hoi Прывітанне a
A rvey Au revoir Tot ziens Да пабачэння [arvɛj]
Cmint dit-st on Comment dit-on Hoe zegt men Як сказаць / Як кажуць [kmɛ̃ dɪstɔ̃]
Cmint daloz ? Comment allez-vous? Hoe gaat het? Як маешся? [kmɛ̃ dalɔ]
Dji n' sais nén Je ne sais pas Ik weet het niet Я не ведаю [dʒɪn sɛː nɛ̃ ] / [dʒɪn se nẽ]

Зноскі

  1. UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger Праверана 24 чэрвеня 2018.
Вікіпедыя

Вікіпедыя мае раздзел, напісаны
валонскай