Спіс герцагаў Нармандыі

Герцаг Нармандыі (фр.: Duc de Normandie; англ.: Duke of Normandy) — тытул кіраўнікоў сярэднявечнага Нармандскага герцагства, якое знаходзілася ў васальнай залежнасці ад караля Францыі. Пасля нармандскага заваявання Англіі ў 1066 г. герцагамі Нармандыі звычайна з'яўляліся каралі Англіі. Аднаўленне ўлады Францыі над Нармандыяй у 1204 г. прывяло да ўключэння герцагства ў склад французскага каралеўскага дамена. У далейшым тытул герцага Нармандыі насілі некаторыя члены сям'і караля Францыі. Акрамя таго да цяперашняга часу гэты тытул выкарыстоўваецца манархамі Вялікабрытаніі ў дачыненні да іх суверэнных правоў на Нармандскія астравы, якія з XI стагоддзі знаходзяцца ў складзе ўладанняў англійскай кароны.

Графы Руана

У канцы IX — пачатку X стагоддзя тэрыторыя Верхняй Нармандыі была заваявана нарвежска-дацкімі вікінгамі (нарманамі). Паводле пагаднення 911 г. кароль Францыі Карл III Дурнаваты перадаў правадыру нарманаў Ралону вобласць вакол Руана ў спадчыннае валоданне за прызнанне сюзерэнітэта караля і абавязацельства ваеннай службы. Пры Ралоне і яго сыне Вільгельме I тэрыторыя, размешчаная пад кантролем нарманаў, значна пашырылася і ўключыла ў сябе ўсю сучасную гістарычную вобласць Нармандыя. Скандынаўская культура і мова ў дзяржаве нарманаў досыць хутка былі выцеснены французскімі, а тытул ярла трансфармаваўся ў тытул герцага Нармандыі.

Імя на беларускай мове	Імя на французскай мове	Гады кіравання
Нармандская дынастыя
Ралон (Роберт I)	Rollon	911—927
Вільгельм I Доўгі Меч	Guillaume I Longue Épée	927—942

Герцагі Нармандыі

Першым тытул герцага Нармандыі стаў выкарыстоўваць Рычард I. Ва ўмовах паслаблення цэнтральнай улады ў Францыі, герцагства Нармандыя ператварылася ў фактычна незалежнае дзяржаўнае ўтварэнне. У 1066 г. герцаг Вільгельм Незаконнанароджаны заваяваў Англію і заснаваў адзіную англанармандскую манархію. Пасля смерці Вільгельма ў 1087 г. прастолы Англіі і Нармандыі былі, аднак, ізноў раз'яднаны: герцагам Нармандыі стаў старэйшы сын Заваёўніка Роберт Куртгёз, а каралём Англіі — другі сын Вільгельм Руфус. У 1106 г. Роберт Куртгёз пацярпеў паражэнне ад войскаў англійскага караля Генрыха I у бітве пры Таншбрэ, і Нармандыя была зноў аб'яднана з Англіяй. У 1202—1204 гг. французскі кароль Філіп II захапіў тэрыторыю Нармандыі і далучыў яе да свайго дамену.

Імя на беларускай мове	Імя на французскай мове	Гады кіравання	Іншыя тытулы
Нармандская дынастыя
Рычард I Бясстрашны	Richard I	943—996
Рычард II Добры	Richard II	996—1026
Рычард III	Richard III	1026—1027
Роберт II Цудоўны	Robert II le Magnifique	1027—1035
Вільгельм II Заваёўнік	Guillaume II le le Conquérant	1035—1087	кароль Англіі (з 1066)
Роберт III Куртгёз	Robert III Courteheuse	1087—1106
Генрых I Баклерк	Henri Ier Beauclerc	1106—1135	кароль Англіі (з 1100)
Вільгельм III Адэлін	William Adelin	1120—1120
Блуаская дынастыя
Стэфан I Блуаскі	Étienne de Blois	1135—1144	кароль Англіі (1035—1154), граф Булоні (1128—1151)
Яўстах I Блуаскі	Eustace de Blois	1137—1144
Плантагенеты
Готфрыд I Прыгожы	Geoffroy Plantagenêt	1144—1150	граф Анжу і Мэна (1129—1151)
Генрых II Кароткі Плашч	Henri II Plantagenêt	1150—1189	кароль Англіі (з 1154), герцаг Аквітаніі (c 1152), граф Анжу і Мэна (c 1151), граф Пуацье (c 1152)
Генрых III Малады	Henri II Le Jeune	1170—1183	кароль Англіі (з 1170), граф Анжу і Мэна (c 1170)
Рычард IV Львінае Сэрца	Richard I Cœur-de-Lion	1189—1199	кароль Англіі, герцаг Аквітаніі, граф Анжу і Мэна
Іаан I Беззямельны	Jean I Sans Terre	1199—1204	кароль Англіі, герцаг Аквітаніі (1199—1216), граф Анжу і Мэна (1199—1203), лорд Ірландыі (1185—1216)

Герцагі Нармандыі (французскі апанаж)

У 1204 г. кантынентальная частка Нармандыі ўвайшла ў склад дамена каралёў Францыі. Пазней яна некалькі разоў перадавалася ў апанаж старэйшым сынам каралёў — спадчыннікам французскага прастола, якія насілі тытул герцагаў Нармандыі.

Імя на беларускай мове	Імя на французскай мове	Гады кіравання	Іншыя тытулы
дынастыя Валуа
Іаан II Добры	Jean le Bon	1332—1350	кароль Францыі (1350—1364)
Карл I Мудры	Charles le Sage	1355—1364	кароль Францыі (1364—1380), дафін В'енскі (1349—1364)
Карл II Берыйскі	Charles de Berry	1465—1469	герцаг Берыйскі (1461—1465), герцаг Гіеньскі (1469—1472)
Бурбоны
Людовік I	Louis Charles	1785—1789	дафін Францыі (1789—1791), тытулаваны кароль Францыі Людовік XVII

Герцагі Нармандыі (англійскі тытул)

Пасля страты ў 1204 г. каралём Іаанам Беззямельным кантынентальнай Нармандыі пад уладай Англіі засталіся Нармандскія астравы. Паводле Парыжскага мірнага дагавора 1259 г. Англія адмовілася ад прэтэнзій на кантынентальную частку Нармандыі, аднак у дачыненні да Нармандскіх астравоў англійскія манархі працягвалі карыстацца тытулам герцага Нармандыі. Падчас Стагадовай вайны з 1418 па 1450 г. Нармандыя знаходзілася пад уладай англічан, прычым улада над гэтым рэгіёнам абгрунтоўвалася каралямі Англіі не столькі спадчыннымі правамі на герцагства, колькі прэтэнзіямі на французскі каралеўскі прастол. Ад гэтых прэтэнзій канчаткова адмовіліся толькі ў 1801 г., калі англійскі манарх перастаў карыстацца тытулам «кароль Францыі» і французскі каралеўскі герб быў выключаны з брытанскага дзяржаўнага герба. Тытул герцаг Нармандыі ў дачыненні да Нармандскіх астравоў выкарыстоўваецца каралямі Вялікабрытаніі да гэтага часу.

Пералік манархаў Англіі і Вялікабрытаніі з 1204 г. да цяперашняга часу гл.: Спіс манархаў Брытанскіх астравоў.

Гл. таксама

Спасылкі

Герцагі Нармандыі (фр.)