Грамадзянская вайна ў Алжыры

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Грамадзянская вайна ў Алжыры
Ваенныя на вуліцах г. Алжыр
Ваенныя на вуліцах г. Алжыр
Дата 26 снежня 1991 — 8 лютага 2002[1]
Месца Алжыр
Вынік Перамога ўрада; працяг узброеных сутыкненняў.
Праціўнікі
Алжыр Алжыр:

пры падтрымцы:
Егіпет Егіпет[2][3]
 Туніс[2][3]
Францыя[3][4]
Еўрапейскі Саюз[4]
Злучаныя Штаты Амерыкі ЗША
Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка ПАР[5]
Беларусь Беларусь[6] (з 1997)

Джыхад Ісламісты:

Лівія Лівія (да 1995)[3]
Саудаўская Аравія Саудаўская Аравія (да 1991)[4]
Іран Іран (заяўлена)[4][7][8][9]
Марока Марока (заяўлена)[3][10]
Судан (заяўлена)[7][8][9]
Саудаўскія прыватныя донары[4]
Егіпецкі ісламскі джыхад (да 1995)[11]
Аль-Каіда[7]

Камандуючыя
Мухамед Будыаф†
Алі Кафі
Ламін Зеруаль
Абдэль Азіз Бутэфліка 		Антар Зуабры
Джамел Зітаўні
Сілы бакоў
140 000 (1994)[12]
124 000 (2001)
100 000—300 000 мясцовых байцоў апалчэння[13] 		2000 (1992)
40000 (1994)
10000 (1996)[14]
300—1000 (2005)[15]
Агульныя страты
44 000 — 200 000 загінуўшых[16][17]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Грамадзянская вайна ў Алжыры («Чорнае дзесяцігоддзе», «Дзесяцігоддзе тэрору», «Гады свінцу», «Гады агню»[18]) — узброены канфлікт паміж урадам Алжыра і ісламісцкімі групоўкамі, які пачаўся ў 1991-м і доўжыўся па 2002 год.

Паводле розных ацэнак, ахвярамі канфлікту сталі ад 44 да 200 тысяч чалавек, у тым ліку больш за 70 журналістаў, забітых як урадавымі сіламі, так і ісламістамі[19]. Канфлікт скончыўся перамогай урада, пасля таго, як спачатку Ісламскі фронт выратавання (ІФС) абвясціў аб спыненні вайны, а затым у 2002 годзе Узброеная ісламская група была пераможана ўрадавымі сіламі. Аб мінулай вайне доўгі час, да 24 лютага 2011 года, нагадваў фармальна захаваны ў краіне рэжым надзвычайнага становішча. Узброеныя сутыкненні, хоць і даволі нізкай інтэнсіўнасці, працягваюцца і па цяперашні час.

Пачатак[правіць | правіць зыходнік]

Вайна пачалася ў снежні 1991 года, калі апазіцыйны «Ісламскі фронт выратавання» набраў велізарную папулярнасць сярод насельніцтва, і кіруючая партыя Фронт нацыянальнага вызвалення (ФНВ), баючыся паразы, адмяніла другі тур выбараў у Нацыянальную Асамблею. Улада ў краіне ўзялі ваенныя. Прэзідэнт Шадлі Бенджадзід 11 студзеня 1992 года быў зрушаны са сваёй пасады.

Пасля забароны ІФС і арышту тысяч яго членаў паўсталі ўзброеныя ісламісцкія фарміраванні, якія пачалі партызанскія дзеянні супраць урада і яго прыхільнікаў. Яны былі арганізаваны ў некалькі груповак, асноўнымі з якіх быў «Ісламскі ўзброены рух», што базаваўся ў гарах, і «Узброеная ісламская група», якая базавалася ў гарадах. Спачатку ісламісты атакавалі толькі армію і паліцыю, але неўзабаве пачаліся напады на мірнае насельніцтва.

У 1994 годзе на перамовах паміж урадам і лідарамі ў зняволенні ІФС быў дасягнуты істотны прагрэс, і тады Узброеная ісламская група абвясціла вайну ІФС і яго прыхільнікам. Ісламская ўзброены рух, аб’яднаўшыся з больш дробнымі групоўкамі, утварыла лаяльную ІФС Ісламскую армію выратавання.

Развіццё[правіць | правіць зыходнік]

Перамовы неўзабаве зайшлі ў тупік, і прэзідэнцкія выбары 1995 года (першыя выбары пасля перавароту 1992 года) выйграў кандыдат, падтрыманы арміяй, былы камандуючы сухапутнымі войскамі Ламін Зеруаль. Канфлікт паміж ІФС і Узброенай ісламскай групай узмацніўся. Апошняя пачала масавыя забойствы мірнага насельніцтва, выразаючы цэлыя вёскі ці гарадскія прадмесці. Некаторыя звесткі паказваюць на дачыненне да забойстваў урадавых сіл. Пік забойстваў прыйшоўся на 1997-ы, калі былі прызначаны парламенцкія выбары. На выбарах перамагла новаўтвораная партыя, Нацыянальны дэмакратычны кангрэс, за якім стаяла армія. ІФС, які атакаваў з абодвух бакоў, абвясціў аб аднабаковым спыненні агню з урадам, а Узброеная ісламская група рэзка губляла свой уплыў з-за ўнутраных канфліктаў, звязаных з тым, што многія яе члены не ўхвалялі тактыкі забойстваў грамадзянскага насельніцтва. У 1999 годзе адбыліся новыя прэзідэнцкія выбары, на якіх перамог Абдэль Азіз Бутэфліка, і быў прыняты закон, што гарантаваў амністыю большасці ўдзельнікаў узброеных груповак. Многія скарысталіся амністыяй, і гвалт істотна зменшыўся. Гэта стала фактычнай перамогай урада ў вайне. Рэшткі Узброенай ісламскай групы працягвалі аказваць супраціў яшчэ два гады і практычна зніклі да 2002 года.

Новы віток[правіць | правіць зыходнік]

У 1998 годзе ад Узброенай ісламскай групы адкалолася групоўка пад назвай «Салафіцкая група пропаведзі і джыхаду». Яна першапачаткова базавалася на поўначы краіны і дыстанцыявалася ад забойстваў мірнага насельніцтва[20]. У кастрычніку 2003-га лідары групоўкі выказалі публічную падтрымку Аль-Каідзе[21][22]. Яны адмовіліся ад амністыі і працягнулі ўзброены супраціў.

Актывізацыя[правіць | правіць зыходнік]

У 2004 годзе пачалася актывізацыя баевікоў, якія арганізоўвалі напады на аўтакалоны, мінаванне дарог. Па паведамленнях алжырскіх уладаў, ужо да 12 лютага 2004 года ў тэрактах і боесутыкненнях з ісламістамі загінулі 22 супрацоўнікі праваахоўных структур, 37 баевікоў і 10 мірных жыхароў[23]. 22 сакавіка занепакоеныя нарастаннем напружанасці брытанцы прынялі рашэнне аб часовым закрыцці свайго пасольства ў Алжыры[24]. Бакі канфлікту рабілі ўсё больш жорсткія заявы ў дачыненні да адзін аднаго[25][26].

20 чэрвеня паступіла паведамленне, што алжырскім вайскоўцам атрымалася знішчыць лідара Салафіцкай групы пропаведзі і джыхаду (алжырскага крыла АК) Набіў ас-Сахраўі і трох ягоных памочнікаў[27]. Новы кіраўнік экстрэмісцкай арганізацыі быў абраны 7 верасня — ім стаў Абу Мусаб Абд аль-Вадуда[28].

5 ліпеня лівійскім спецслужбам удалося выявіць базу экстрэмістаў, дзе адбывалася вярбоўка, навучанне і ўзбраенне добраахвотнікаў[29], а 2 лістапада лідар Лівіі Муамар Кадафі выдаў алжырскім уладам Амары Сайфі (таксама вядомага як Абдэрэзак эль Пара), які лічыўся другой асобай Салафіцкай групы пропаведзі і джыхаду[30].

Канец[правіць | правіць зыходнік]

У 2005 годзе Прэзідэнт Алжыра Абдэль Азіз Бутэфліка заявіў, што арганізацыі баевікоў былі разгромлены і парадак на тэрыторыі Алжыра адноўлены. Аднак неўзабаве ісламісты арганізавалі паказальную аперацыю застрашвання — 9 красавіка на дарозе, якая вядзе ў сталіцу, яны арганізавалі імправізаваны блок-пост, на якім спынялі аўтамабілі, выводзілі з іх людзей і расстрэльвалі іх. У выніку гэтага жорсткага акту тэрору было забіта 14 чалавек[31].

5 сакавіка 2006 года ў Алжыры была праведзена масавая амністыя ісламістаў, якія не ўчынілі цяжкіх злачынстваў — з турмаў было выпушчана 2629 чалавек[32]. Аднак ісламісцкія групы Алжыра ўліліся ў склад міжнароднай тэрарыстычнай сеткі Аль-Каіда[33]. У канцы года па Алжыры пракацілася новая хваля тэрарыстычных актаў. 30 кастрычніка каля двух паліцэйскіх участкаў былі падарваныя замінаваныя грузавікі, 2 чалавекі загінулі і яшчэ некалькі дзясяткаў былі параненыя[34], а 10 снежня быў падарваны аўтобус з замежнікамі, пры гэтым загінуў яго кіроўца, 9 пасажыраў былі параненыя. Адказнасць за гэтыя тэракты ўзялі на сябе алжырскія ісламісты[35].

У 2008-м колькасць нападаў экстрэмістаў прыкметна знізілася, але яны сталі больш дзёрзкімі — калі раней тэрарысты абмяжоўваліся выбухамі самаробных бомбаў, то ў 2008 пачаліся адкрытыя напады на гарады і абстрэлы пасольстваў, паліцэйскіх участкаў.

2 студзеня 2008 года адбыўся чарговы тэракт у Алжыры — у горадзе Насірыя, правінцыя Бумердэс, тэрарыст-смяротнік заехаў на замініраванай машыне на тэрыторыю паліцэйскага ўчастка і прывёў у дзеянне выбуховае прыстасаванне — загінула 3 паліцэйскіх, яшчэ 20 цяжка параненыя[36]. 7 лютага ў Алжыры быў здзейснены напад на групу жандараў, у выніку якога 8 жандараў было забіта, уся іх зброя і спецтэхніка былі захоплены баевікамі. У адказ алжырскія ўлады правялі ваенную аперацыю супраць ісламістаў з задзейнічаннем авіяцыі[37]. 8 чэрвеня ў выніку 2-х выбухаў у горадзе Лахдарыя на ўсходзе Алжыра загінула 12 чалавек[38]. 20 жніўня быў праведзены чарговы двайны тэракт у горадзе Буіра, у якім загінула 11 чалавек, а яшчэ 31 атрымаў раненні[39].

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Boot, Max. Appendix // Invisible Armies. — 2013.
  2. ↑ а б Rex Brynen, Bahgat Korany, Paul Noble. Political Liberalization and Democratization in the Arab World. — Lynne Rienner Publishers , 1995. — Vol. 1. — P. 289. — ISBN 9781555875794.
  3. ↑ а б в г д Sidaoui, Riadh. Islamic Politics and the Military: Algeria 1962–2008 // Religion and Politics: Islam and Muslim Civilization / Jan-Erik Lane, Hamadi Redissi, Riyāḍ Ṣaydāwī. — Ashgate, 2009. — P. 241—243. — ISBN 9780754674184.
  4. ↑ а б в г д Karl DeRouen, Jr., Uk Heo. Civil Wars of the World: Major Conflicts Since World War II. — ABC-CLIO, 2007. — P. 115—117. — ISBN 9781851099191.
  5. ↑ Arms trade in practice, Hrw.org, October 2000
  6. ↑ Торговля оружием и будущее Белоруссии
  7. ↑ а б в Mannes, Aaron. Profiles in Terror: The Guide to Middle East Terrorist Organizations. — Rowman & Littlefield, 2004. — P. 8. — ISBN 9780742535251.
  8. ↑ а б Cordesman, Anthony H. A Tragedy of Arms: Military and Security Developments in the Maghreb (англ.). — Greenwood Publishing Group, 2002. — P. 126. — ISBN 9780275969363.
  9. ↑ а б Brosché, Johan; Höglund, Kristine. The diversity of peace and war in Africa // Armaments, Disarmament and International Security (англ.). — Oxford University Press, 2015. — P. 116. — ISBN 9780198737810.
  10. ↑ Yahia H. Zoubir, Haizam Amirah-Fernández. North Africa: Politics, Region, and the Limits of Transformation. — Routledge, 2008. — P. 184. — ISBN 9781134087402.
  11. ↑ Tabarani, Gabriel G. Jihad's New Heartlands: Why The West Has Failed To Contain Islamic Fundamentalism (англ.). — AuthorHouse, 2011. — P. 329. — ISBN 9781467891806.
  12. ↑ Martinez 1998:162.
  13. ↑ Paul Collier, Nicholas Sambanis. Understanding Civil War: Africa (неопр.). — World Bank Publications, 2005. — С. 235. — ISBN 9780821360477.
  14. ↑ Martinez 1998:215.
  15. ↑ http://www.aljazeera.com/archive/2005/02/200849155453867369.html
  16. ↑ Hagelstein, Roman. Where and When does Violence Pay Off? The Algerian Civil War (англ.) // HICN : journal. — Households in Conflict Network, 2007. — P. 24.
  17. ↑ http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?id=1543&l=2
  18. ↑ Hamit Bozarslan, Cent mots pour dire la violence dans le monde musulman, Maisonneuve & Larose, 2005, p.141
  19. ↑ Entre menace, censure et liberté: La presse privé algérienne se bat pour survivre Архівавана 14 лютага 2007., March 31, 1998
  20. ↑ [Hugh Roberts, The Battlefield Algeria 1988—2002: studies in a broken polity, Verso: London 2003, p. 269: «Hassan Hattab’s GSPC which has condemned the GIA’s indiscriminate attacks on civilians and, since going it alone, has tended to revert to the classic MIA-AIS strategy of confining its attacks to guerrilla forces.»
  21. ↑ Whitlock, Craig (2006-10-05). Al-Qaeda's Far-Reaching New Partner. Washington Post. p. page A01. Праверана 2008-12-14. {{cite book}}: |page= мае залішні тэкст (даведка)
  22. ↑ Algerian group backs al-Qaeda. BBC News. 2003-10-23. Праверана 2008-12-14.
  23. ↑ Семеро полицейских убиты и трое ранены в результате столкновения с исламистами в Алжире newsru.com
  24. ↑ Великобритания закрыла своё посольство в Алжире Архівавана 22 верасня 2015. Lenta.ru
  25. ↑ Американский спецназ будет искать талибов в Африке Архівавана 21 верасня 2015. Lenta.ru
  26. ↑ Алжирские экстремисты объявили тотальную войну иностранцам. Архівавана 21 верасня 2015. Lenta.ru
  27. ↑ Алжирское крыло «Аль-Каиды» потеряло голову вслед за саудовским Архівавана 21 верасня 2015. Lenta.ru
  28. ↑ Алжирские террористы выбрали себе начальника Архівавана 22 верасня 2015. Lenta.ru
  29. ↑ Ливийские спецслужбы обнаружили в Сахаре базу сторонников «Аль-Каиды» Архівавана 21 верасня 2015. Lenta.ru
  30. ↑ Каддафи выдал Алжиру одного из главных террористов Северной Африки Архівавана 30 лістапада 2013. Lenta.ru
  31. ↑ В Алжире на подставном блок-посту расстреляли 14 человек Lenta.ru
  32. ↑ Массовая амнистия в Алжире — на свободу выходят более 2600 бывших боевиков newsru.com
  33. ↑ «Аль-Каида» официально объявила о союзе с алжирской повстанческой группировкой, которая воюет против Франции
  34. ↑ В Алжире взорваны два полицейских участка Lenta.ru
  35. ↑ Алжирские исламисты взяли на себя ответственность за подрыв автобуса Lenta.ru
  36. ↑ Теракт в Алжире: трое погибших, 20 тяжело раненых newsru.com
  37. ↑ «Аль-Каида» взяла ответственность за убийство в Алжире восьми жандармов newsru.com
  38. ↑ В результате теракта в Алжире погибли 12 человек Lenta.ru
  39. ↑ Алжир взрывают второй день подряд: в среду погибли 11 человек, 31 получил ранения newsru.com

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Marco Impagliazzo; Mario Giro. Algeria in ostaggio. — Milano: Guerini e Associati, 1997.
  • M. Al-Ahnaf; B. Botiveau; F. Fregosi. L'Algerie par ses islamistes. — Paris: Karthala, 1991. — ISBN 2-86537-318-5.
  • Roger Kaplan, «The Libel of Moral Equivalence» The Atlantic Monthly Boston: August 1998. Vol. 282, Iss. 2; pg. 18, 6 pgs.
  • Habib Souaidia. La sale guerre. — Paris: folio actuel, 2001.
  • Kepel, Gilles. Jihad: The Trail of Political Islam. — Harvard University Press., 2002.
  • Michael Willis. The Islamist Challenge in Algeria: A Political History. — New York: NYU Press, 1996. — ISBN 0-8147-9328-2.
  • Luis Martinez (translated by Jonathan Derrick). The Algerian Civil War 1990–1998. — London: Hurst & Co., 1998. — ISBN 1-85065-517-0.
  • William B. Quandt. Between Ballots and Bullets: Algeria's Transition from Authoritarianism. — Washington DC: Brookings Institution Press, 1998. — ISBN 0-8157-7301-3.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Грамадзянская_вайна_ў_Алжыры&oldid=4574545"