Джані Радары

Джані Радары
Gianni Rodari
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	італ.: Giovanni Francesco Rodari
Дата нараджэння	23 кастрычніка 1920(1920-10-23)[…]
Месца нараджэння	Амен'я, Вербана-Кузіа-Асола, П’емонт, Італія[…]
Дата смерці	14 красавіка 1980(1980-04-14)[…] (59 гадоў)
Месца смерці	Рым, правінцыя Рым, Лацыа, Італія
Пахаванне	Кампа Верана[d]
Грамадзянства	Італія
Альма-матар	Каталіцкі ўніверсітэт Святога Сэрца
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	дзіцячы пісьменнік і журналіст
Жанр	дзіцячая літаратура
Мова твораў	італьянская мова
Дэбют	Кніжка вясёлых вершаў (1950)
Грамадская дзейнасць
Партыя	Communist Party of Italy[d]
Прэміі	прэмія Ганса Хрысціяна Андэрсана (1970)
giannirodari.it (італ.)
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Джані Радары (італ.: Gianni Rodari; 23 кастрычніка 1920, Аменья, Італія — 14 красавіка 1980, Рым, Італія) — вядомы італьянскі дзіцячы пісьменнік і журналіст.

Біяграфія

Радары нарадзіўся 23 кастрычніка 1920 у мястэчку Аменья (паўночная Італія). Яго бацька, булачнік па прафесіі, памёр, калі Джані было толькі дзесяць гадоў. Радары і яго два браты, Чэзарэ і Марыа, раслі ў роднай вёсцы маці, Варэсота. Хваравіты і слабы з дзяцінства хлопчык захапляўся музыкай (браў урокі ігры на скрыпцы) і кнігамі (шанаваў Ніцшэ, Шапенгаўэра, Леніна, Сталіна і Троцкага). Пасля трох гадоў навукі ў семінарыі Радары атрымаў дыплом настаўніка і ва ўзросце 17 гадоў пачаў выкладаць у пачатковых класах мясцовых сельскіх школ. У 1939 г. некаторы час наведваў філалагічны факультэт Міланскага ўніверсітэта.

Падчас Другой сусветнай вайны Радары быў вызвалены ад службы з-за дрэннага здароўя. У 1941 увайшоў у фашысцкую партыю, аднак, пасля смерці двух блізкіх сяброў і зняволення брата Чэзарэ ў канцэнтрацыйным лагеры стаў удзельнікам Руху Супраціўлення, а ў 1944 годзе ўступіў у Італьянскую камуністычную партыю.

У 1948 Радары стаў журналістам у камуністычнай газеце L'Unita і пачаў пісаць кніжкі для дзяцей. У 1950 партыя прызначыла яго рэдактарам толькі што створанага штотыднёвага часопіса для дзяцей, Il Pioniere, у Рыме. У 1951 апублікаваў першай складанку вершаў, «Кніжка вясёлых вершаў», і свой найвядомейшы твор «Прыгоды Чыпаліна». Гэты твор атрымаў асабліва шырокую папулярнасць у СССР.

У 1952 упершыню паехаў у СССР, дзе потым бываў неаднаразова. У 1953 ажаніўся з Марыяй Тэрэзай Ферэці, якая праз чатыры гады нарадзіла яму дачку, Паолу. У 1957 Радары здаў іспыт на званне прафесійнага журналіста. У 1966—1969 Радары не публікаваў кніг і толькі працаваў над праектамі з дзецьмі.

У 1970 пісьменнік атрымаў прэстыжную прэмію Ханса Крысціяна Андэрсена, якая паспрыяла ягонай сусветнай вядомасці.

Радары памёр ад цяжкай хваробы 14 красавіка 1980 г. у Рыме.

Некаторыя творы

• Складанка «Кніжка вясёлых вершаў» (Il libro delle filastrocche, 1950)
• «Навучанне піянеру», (Il manuale del Pionere, 1951)
• «Прыгоды Чыпаліны» (Il Romanzo di Cipollino, 1951; выпушчаныя ў 1957 пад назвай Le avventure di Cipollino)
• Складанка вершаў «Цягнік вершаў» (Il treno delle filastrocche, 1952)
• «Джэльсаміна ў Краіне хлусаў» (Gelsomino nel paese dei bugiardi, 1959)
• Складанка «Вершы ў небе і на зямлі» (Filastrocche in cielo e in terra, 1960)
• Складанка «Казкі па тэлефоне» (Favole al telefono, 1960)
• «Джып у тэлевізары» (Gip nel televisore, 1962)
• «Планета навагодніх елак» (Il pianeta degli alberi di Natale, 1962)
• «Вандраванне Блакітнай Стралы» (La freccia azzurra, 1964)
• «Якія бываюць памылкі» (Il libro degli errori, Torino, Einaudi, 1964)
• Складанка «Торт у небе» (La Torta in cielo, 1966)
• «Як падарожнічаў Джаваніна па мянушцы Гультай» (I viaggi di Giovannino Perdigiorno, 1973)
• «Граматыка фантазіі» (La Grammatica della fantasia, 1973)
• «Жыў-быў двойчы барон Ламберто» (C’era due volte il barone Lamberto, 1978)
• «Бадзяжкі» (Piccoli vagabondi, 1981)

Абраныя аповяды

• «Гвідаберта і этрускі»
• «Дзесяць кілаграм Месяца»
• «Хата з марозіва»
• «Як Джаваніна пакратаў нос у караля»
• «Ліфт да зорак»
• «Чараўнікі на стадыёне»
• «Міс Сусвет з цёмна- зялёнымі вачамі»
• «Робат, якому захацелася спаць»
• «Сакала, пакала»
• «Уцёклы нос»
• «Сіраніда»
• «Чалавек, які купіў Стакгольм»
• «Чалавек, які жадаў украсці Калізей»