Евангелічна-лютэранская царква Фінляндыі

Евангелічна-лютэранская царква Фінляндыі

Кафедральны лютэранскі сабор Турку
Канфесія	Пратэстанцтва
Кірунак	Лютэранства
Кіраванне	Епіскапальнае
Глава	Кары Мякінен
Пагадненні	ССЦ, СЛФ, КЕЦ, Порва Супольнасць
Тэрыторыя	Фінляндыя
Заснавальнік	Густаў I Васа
Дата заснавання	1536
Адлучыліся ад	Рымска-каталіцкая царква
Адлучыліся	Царквы Швецыі (1809)
Афіцыйны сайт	http://evl.fi

Евангелічна-лютэранская царква Фінляндыі (фінск.: Suomen evankelis-luterilainen kirkko шведск.: Evangelisk-lutherska kyrkan i Finland) — фінская лютэранская абшчына, вернікамі якой з’яўляюцца 76,4 % фінаў, што складае каля 4.1 млн чалавек (2012).

Глава фінскіх лютэран — архібіскуп Турку Кары Мякінен.

Галоўнымі абрадамі царквы з’яўляюцца: хрышчэнне, еўхарыстыя, канфірмацыя (у 15-гадовым узросце), шлюб, пахаванне.

Гісторыя

Першапачаткова з’яўлялася часткай Царквы Швецыі, аднак была вылучана ў самастойную адзінку ў 1809 годзе пасля далучэння Фінляндыі да Расіі.

Апостальская пераемнасць была перарвана ў 1889 годзе, але адноўлена ў 1934 годзе ад шведскіх і англіканскіх епіскапаў.

Кафедральны лютэранскі сабор Хельсінкі

У наш час членамі евангелічна-лютэранскай царквы Фінляндыі з’яўляюцца 76,4 % фінаў (2012).

Фінансаванне

Дзейнасць царквы фінансуецца дзяржавай за кошт спецыяльнага царкоўнага падатка, які спаганяецца як з фізічных, так і юрыдычных асоб. Са студзеня 2012 года царкоўны падатак павялічыўся ў 37 прыходах Евангелічна-лютэранскай царквы. Рост падатку — умераны, ён склаў ад 0,1 да 0,15 працэнтных адзінак. Больш за ўсё падатак узрос у муніцыпалітэце Хумпіла, дзе ён падняўся на 0,3 % і ў выніку склаў 1,9 %. Разам з тым, з 2013 года царква пачала выпрабоўваць значныя эканамічныя цяжкасці.

Структура

Вышэйшы орган — царкоўны сход (фінск.: kirkolliskokous, шв. kyrkomötet), выканаўчы орган — царкоўная ўправа (фінск.: kirkkohallitus, шв. kyrkostyrelse), прадстаўнічыя органы дыяцэзій — дыяцэзіяльныя думы (фінск.: hiippakuntavaltuusto), прадстаўнічыя органы прыходаў — царкоўныя думы (фінск.: kirkkovaltuusto).

Епархіяльны падзел

Дыяцэзія	Цэнтр	Галоўны сабор	Біскупы	Дзеючы біскуп
Дыяцэзія Турку	Турку	Кафедральны сабор Турку	Спіс архібіскупаў Турку Спіс біскупаў Турку	Кары Мякінен (Kari Mäkinen)
Дыяцэзія Куопіа	Куопіа	Кафедральны сабор Куопіа	Спіс біскупаў Куопіа	Віле Рыекіненаў (Wille Riekkinen)
Дыяцэзія Лапуа	Лапуа	Кафедральны сабор Лапуа	Спіс біскупаў Лапуа	Сіма Пеўра (Simo Peura)
Дыяцэзія Мікелі	Мікелі	Кафедральны сабор Мікелі	Спіс біскупаў Мікелі	Сепа Хякінен (Seppo Häkkinen)
Дыяцэзія Оўлу	Оўлу	Кафедральны сабор Оўлу	Спіс біскупаў Оўлу	Самуэл Салмі (Samuel Salmi)
Дыяцэзія Порва	Порва	Кафедральны сабор Порва	Спіс біскупаў Порва	Густаў Б’ёркстранд (Gustav Björkstrand)
Дыяцэзія Тамперэ	Тамперэ	Кафедральны сабор Тамперэ	Спіс біскупаў Тамперэ	Маці Рэпа (Matti Repo)
Дыяцэзія Хельсінкі	Хельсінкі	Кафедральны сабор Хельсінкі	Спіс біскупаў Хельсінкі	Ір'я Аскала (Irja Askola)
Дыяцэзія Эспа	Эспа	Кафедральны сабор Эспа	Спіс біскупаў Эспа	Міка Хейка (Mikko Heikka)

Раскол

У ЕЛЦФ таксама маецца ўнутраны раскол, звязаны з дзейнасцю кансерватыўнага крыла з «Фонду Лютэра». У Швецыі ў абыход фінскага архібіскупа ў сан біскупа быў прысвечаны Маці Вяйсянен, якога ў Фінляндыі тут жа пазбавілі пастарскага сану. Тым не менш, Маці Вяйсянен працягнуў сваю дзейнасць біскупа і пасвяціў шэраг пастараў для кансерватыўнага блока

Колькасць

Дынаміка колькасці тых, хто прытрымліваецца лютэранства, у Фінляндыі паказвае няўхільнае зніжэнне колькасці вернікаў гэтай хрысціянскай дэнамінацыі ў адносінах да агульнага народанасельніцтва краіны. У 2010 годзе царкву пакінула каля 80 тысяч чалавек (у 2012 — 41 тысяча, у 2013 годзе — каля 50 тысяч чалавек).

Гады	1950	1980	1990	2000	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Лютэранства	95,7 %	▼ 90,3 %	▼ 87,9 %	▼ 85,1 %	▼ 83,1 %	▼ 82,5 %	▼ 81,8 %	▼ 80,7 %	▼ 79,9 %	▼ 78,3 %	▼ 77,2 %	▼ 76,4 %

Рашэннем кіраўніцтва ЕЛЦФ з мая 2012 года набудзе моц закон, паводле якога імігранты змогуць больш свабодна станавіцца членамі лютэранскіх абшчын (да гэтага ў чалецкі рэгістр уключаліся толькі вернікі, якія ўвесь час пражываюць на тэрыторыі Фінляндыі).

Жаночае святарства

Нягледзячы на тое, што жаночае святарства было зацверджана ў структуры царквы ў 1986 годзе (першыя ардынацыі ажыццёўлены ў сакавіку 1988 года), а на 2013 год колькасць жанчын-пастараў ацэньваецца амаль у 50 %, пытанне пра месца жанчыны ў царкоўнай іерархіі застаецца адкрытым. У адпаведнасці з рашэннем Вярхоўнага надворнага суда, праціўнікі жаночага святарства не маюць права адмаўляцца ад супрацоўніцтва з жанчынай-святаром.

У сакавіку 2007 года пастар Ары Нора адмовіўся праводзіць імшу разам з жанчынай-пастарам Петрай Пох’янрайта ў кірсе ў Хювінкяя, што прывяло да судовага разгляду. У кастрычніку 2010 год Вярхоўны Суд Фінляндыі вынес абвінаваўчы прысуд па справе з вердыктам, што «рэлігійныя перакананні не могуць служыць апраўданнем працоўнай дыскрымінацыі па палавой прыкмеце», і прысудзіў пастара Ары Нора да штрафу.

Разам з тым 3 чэрвеня 2010 года на выбарах на пасаду біскупа горада Хельсінкі атрымала перамогу жанчына-пастар Ір'я Аскала, якая стала першай у гісторыі Фінляндыі жанчынай-біскупам. Яе ардынацыю 12 верасня 2010 года здзейсніў новаабраны глава евангелічна-лютэранскай царквы Фінляндыі архібіскуп Кары Мякінен. У сваёй інсталяцыйнай пропаведзі біскуп Ір’я Аскала закранула, у прыватнасці, пытанні, звязаныя са становішчам жанчын. Абранне ў Фінляндыі першай жанчыны-біскупа вітаў генеральны сакратар Сусветнай лютэранскай федэрацыі Ішмаэль Нока.

Каталіцкая царква ў Фінляндыі ў асобе біскупа Тэму Сіпа выказала шкадаванне з нагоды абрання першай жанчыны-біскупа. У інтэрв’ю газеце «Kotimaa» (Радзіма) біскуп заявіў, што «абранне Ір’і Аскала на пасаду біскупа Фінляндыі яшчэ больш аддаляе царкоўныя абшчыны адна ад адной».

Для жанчын-пастараў у 1980-я гады дызайнерам Вуока Нурмесніемі было распрацавана спецыяльнае форменнае адзенне, якое 14 чэрвеня 2011 года было заменена на новы варыянт, створаны мадэльерам Кірсімары Кяркяйнен.

Пытанне аб правах ЛГБТ

Асноўны артыкул: Гомасексуальнасць і лютэранства

Гей-прайд у Хельсінкі 2007

Царква Фінляндыі не лічыць грахом гомасексуальнасць і змену полу. Цяпер у царкве вядуцца бязлітасныя дэбаты пра права гомасексуальных пар на царкоўны шлюб.

Па пытанні аб блаславенні аднаполых пар лютэранская царква Фінляндыі заняла палітыку чакання. Паводле апытанняў 2008 года, дзве траціны лютэранскіх святароў Фінляндыі гатовыя бласлаўляць аднаполыя саюзы, хоць новы глава фінскіх лютэран архібіскуп Кары Мякінен заклікае да актыўнага абмеркавання гэтага пытання, а біскуп Хельсінкі Ір’я Аскала не выключае права аднаполых пар атрымліваць блаславенне царквы пасля рэгістрацыі адносін.

У канцы 2010 года царкоўны Сабор прыняў рашэнне 78 галасамі супраць 30 аб складанні малітвы за аднаполыя пары, якія ўступаюць у афіцыйныя адносіны.

Біскуп Хельсінкі Эра Хуавінен заявіў у 2010 годзе, што царква можа адмовіцца ад права на заключэнне шлюбу, калі парламент краіны прыме закон аб аднаполых шлюбах. Яму запярэчыў біскуп Куопіа Віле Рыекінен, які настойвае на тым, што ў такім разе царква павінна будзе вянчаць аднаполыя пары.

Царква Фінляндыі стала першай у свеце, якая дазволіла чалавеку, які змяніў пол, застацца ў святарскім сане. Святарка Марыя-Сіска Аалта, якая праслужыла пастарам з 1986 года, прызналася ў сваёй транссексуальнасці і прайшла аперацыю па карэкцыі полу ў 2009 годзе. У гэтым жа годзе царкоўнае кіраўніцтва дазволіла ёй вярнуцца ў свой прыход. Аднак у 2010 годзе яна пакінула свой сан, спаслаўшыся на немагчымасць даверных адносін з вернікамі.

9 чэрвеня 2013 года біскуп Хельсінкі Ір’я Аскала ўпершыню ў гісторыі евангелічна-лютэранскай царквы Фінляндыі блаславіла аднаполую пару для місіянерскай паездкі ў раён ракі Меконг у Паўднёва-Усходняй Азіі.

Гл. таксама

• Царква Даніі
• Царква Ісландыі
• Царква Нарвегіі
• Царква Швецыі

Спасылкі

• Афіцыйны сайт Архівавана 8 жніўня 2009.