Касцёл Маці Божай Шкаплернай (Мядзел)

Каталіцкі храм
Касцёл Маці Божай Шкаплернай
Касцёл Маці Божай Шкаплернай пасля рэканструкцыі ў 2006 годзе
54°52′56″ пн. ш. 26°55′21″ у. д.
Краіна	Беларусь
Горад	Мядзел
Канфесія	Каталіцызм
Епархія	Мінска-Магілёўская архідыяцэзія
Ордэнская прыналежнасць	Ордэн босых кармелітаў
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснавання	1754
Будаўніцтва	1754
Стан	дзейнічае
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Касцёл Маці Божай Шкаплернай (Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі з гары Кармель) — каталіцкі храм, помнік архітэктуры позняга барока у Мядзеле, пабудаваны ў 1754 годзе.

У парафіі касцёла з часу яго пабудовы апякаюцца айцы кармеліты босыя. Кармеліты босыя — манахі жабрацкага каталіцкага ордэну, які бярэ свой пачатак на Святой Зямлі. Ордэн быў значна распаўсюджаны на тэрыторыі Беларусі.

Касцёл пабудаваны з цэглы і выкананы ў стылі барока. Інтэр’ер аздоблены ў стылі ракако.

Касцёл Маці Божай Шкаплернай часта блытаюць з касцёлам Святога Станіслава, аднак насамрэч Станіслаўскі касцёл знаходзіўся ў Новым Мядзеле за рэстаранам, быў збудаваны з дрэва і спалены падчас Другой сусветнай вайны.

Гісторыя

Цагляны касцёл быў пабудаваны ў Старым Мядзеле ў 1754 годзе. Фундатарам выступіў уладальнік Старога Мядзела Антоні Кошчыц. Разам з касцёлам былі пабудаваныя плябанія і кляштар. Бібліятэка пры кляштары на пачатку XIX стагоддзя налічвала 423 кнігі. У 1772 годзе на прылеглых ля касцёла палях і рынку мястэчка была збудаваная Мядзельская Кальварыя, якая ў той час налічвала 21 капліцу і 8 брам. Фундатар касцёлу Антоній Кошчыц быў пахаваны ў касцельнай крыпце, у строі з багатым слуцкім поясам.

За сваю гісторыю касцёл пэўны час выкарыстоўваўся як ўніяцкі кляштара, а таксама пазней быў пераабсталяваны ў праваслаўную царкву. У часы праваслаўя з касцёла былі вынесены алтары, роспісы ў стылі ракако замаляваныя вапнай, Мядзельская Кальварыя, якая налічвала каля 40 капліц, была разабраная. Парафіяльныя кніжкі, цудоўны абраз Маці Божай і статуі, якія стаялі ў нішах святыні, былі перанесены ў каталіцкі храм у Новым Мядзеле. Усё гэта было спалена разам з касцёлам Святога Станіслава 2 лістапада 1942 года.

Касцёл і капліца ў Старым Мядзеле, 1930-я.

У міжваенны час, калі Мядзел знаходзіўся пад уладай Польшчы, у Стары Мядзел вярнуліся кармеліты. Храм вярнуўся ў каталіцтва ў 1927 годзе, пасля чаго яго абнавілі, а ў галоўным алтары размясцілі абраз Маці Божай Шкаплернай. Таксама была адбудаваная Мядзельская Кальварыя, якая пачала прыцягваць натоўпы пілігрымаў. Далейшую працу па рамонту касцёла і Кальварыі перарвала Другая сусветная вайна.

У 1943 годзе будынак кляштара быў спалены, а храм цудам ацалеў. Пасля Другой сусветнай вайны касцёл быў зачынены і перададзены ў карыстанне мясцовай сельгасхіміі (магчыма, сельгастэхніцы). Кармеліты заставаліся ў Мядзеле да 1949 года, а потым былі высланы ў Польшчу.

Рэшткі капліцы і крыжы, усталяваныя на Кальварыйскім узгорку Мядзельскай Кальварыі

У 1982 годзе каля касцёла праводзілі раскопкі археолагі Міхаіл Чарняўскі і Зянон Пазняк. Даследавана плошча 18 м². Выяўлена кераміка XV—XVI стст., а таксама масіўны каменны падмурак і фрагмент цаглянага мура, якія, імаверна, рэшткі ўніяцкай царквы са шпіталем, вядомым па дакументах сярэдзіны XVII ст.

У 1989 годзе касцёл быў перададзены вернікам, а ў парафію вярнуліся айцы кармеліты босыя. У пачатку 2000-х гадоў на Кальварыйскім узгорку, вакол якога размяшчалася Кальварыя, усталявалі драўляныя крыжы. Да 2014 года Мядзельская Кальварыя была адноўленая. У 2006—2007 гадах быў адрамантаваны знешні фасад і дах касцёла. У 2017 годзе асвяцілі новапабудаваны кляштар.

У студзені 2019 года СМІ Беларусі апублікавалі навіну аб сенсацыйных знаходках, схаваных у тайніку Мядзельскага касцёла. У сцяне касцёла знайшлі мошчы святых і старыя парафіяльныя кнігі. Рэліквіі былі замураваны манахамі ў 1940 годзе. Пра схованку стала вядома з запіскі манаха, якая была знойдзена ў архіве ордэна босых кармелітаў у Кракаве. Сярод знаходак — мошчы святой Тэрэзы, папы Рыгора Вялікага і святой Цэцыліі.

Архітэктура

Плябанія ля касцёла

Будынак касцёла знаходзіцца на невысокім узгорку, недалёка ад парку і возера. Храм мураваны, у стылі барока, выкананы ў форме васьмярык на чацверыку, увянчаны кантаваным купалам. Архітэктура храма нетыповая для архітэктуры беларускага барока. Назіраюцца архітэктурныя паралелі з віленскім касцёлам Сэрца Ісуса.

Крыжовая кампазіцыя касцёла арганізавана вакол васьміграннага ядра, знадворку схавана ў кубічным аб’ёме. З трох бакоў храма (акрамя ўсходняга алтарнага боку) размяшчаюца порцікі. Канструкцыя масіўнага купала — двухчасная. Ніжняя частка, якая абапіраецца на васьмярык, прарэзана люнетамі і лучковымі праёмамі. Верхняя частка выканана ў выглядзе васьміграннай вежкі-ліхтара і завершана сферычным дахам. Пад купалам праходзіць абходная галерэя (захавалася часткова).

Інтэр’ер храма, аздоблены ў стылі ракако, некалі быў багата ўпрыгожаны фрэскамі, з выявамі Божага суду, ад якіх захаваліся толькі фрагменты.

На тэрыторыі храма таксама размешчаны двухпавярховы будынак плябаніі, які ў наш час патрабуе капітальнай рэстаўрацыі.

Пробашчы

• Павел Леліто (2009—2021)
• Бернард Радзік (2021—2021)
• Генрых Валeйка (2021—2023)
• Аляксандр Стока (2023 — цяперашні час)

Літаратура

• «Мядзел. Касцёл Маці Божай Шкаплернай» //Т. В. Габрусь «Мураваныя харалы беларускага барока». 2001 год
•  Кулагін А. М. Каталіцкія храмы Беларусі. — Мінск: 2008. ISBN 978-985-11-0395-5
• «Архітэктура Беларусі» 1993 г.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Касцёл Маці Божай Шкаплернай (Мядзел)
• Здымкі на Radzima.org
• Падрабязная гісторыя касцёла і кляштара Архівавана 9 студзеня 2009.
• Касцёл Мацi Божай Шкаплерная (св. Станiслава) у г. Мядзел Архівавана 4 студзеня 2011.
• Мядзел — парафія Маці Божай Шкаплернай // Канферэнцыя Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі