Касцёл Маці Божай Шкаплернай (Мядзел)

Касцёл Маці Божай Шкаплернай
	Каталіцкі храм
Касцёл Маці Божай Шкаплернай
	; Касцёл Маці Божай Шкаплернай пасля рэканструкцыі ў 2006 годзе
	54°52′56″ пн. ш. 26°55′21″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Горад	Мядзел
Канфесія	Каталіцызм
Епархія	Мінска-Магілёўская архідыяцэзія
Ордэнская прыналежнасць	Ордэн босых кармелітаў
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснавання	1754
Будаўніцтва	1754
Стан	дзейнічае
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Касцёл Маці Божай Шкаплернай (Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі з гары Кармель) — каталіцкі храм, помнік архітэктуры позняга барока у Мядзеле, пабудаваны ў 1754 годзе.

У парафіі касцёла з часу яго пабудовы апякаюцца айцы кармеліты босыя. Кармеліты босыя — манахі жабрацкага каталіцкага ордэну, які бярэ свой пачатак на Святой Зямлі. Ордэн быў значна распаўсюджаны на тэрыторыі Беларусі.

Касцёл пабудаваны з цэглы і выкананы ў стылі барока. Інтэр’ер аздоблены ў стылі ракако.

Касцёл Маці Божай Шкаплернай часта блытаюць з касцёлам Святога Станіслава, аднак насамрэч Станіслаўскі касцёл знаходзіўся ў Новым Мядзеле за рэстаранам, быў збудаваны з дрэва і спалены падчас Другой сусветнай вайны.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Цагляны касцёл быў пабудаваны ў Старым Мядзеле ў 1754 годзе. Фундатарам выступіў уладальнік Старога Мядзела Антоні Кошчыц. Разам з касцёлам былі пабудаваныя плябанія і кляштар. Бібліятэка пры кляштары на пачатку XIX стагоддзя налічвала 423 кнігі. У 1772 годзе на прылеглых ля касцёла палях і рынку мястэчка была збудаваная Мядзельская Кальварыя, якая ў той час налічвала 21 капліцу і 8 брам. Фундатар касцёлу Антоній Кошчыц быў пахаваны ў касцельнай крыпце, у строі з багатым слуцкім поясам.

За сваю гісторыю касцёл пэўны час выкарыстоўваўся як ўніяцкі кляштара, а таксама пазней быў пераабсталяваны ў праваслаўную царкву. У часы праваслаўя з касцёла былі вынесены алтары, роспісы ў стылі ракако замаляваныя вапнай, Мядзельская Кальварыя, якая налічвала каля 40 капліц, была разабраная. Парафіяльныя кніжкі, цудоўны абраз Маці Божай і статуі, якія стаялі ў нішах святыні, былі перанесены ў каталіцкі храм у Новым Мядзеле. Усё гэта было спалена разам з касцёлам Святога Станіслава 2 лістапада 1942 года.

У міжваенны час, калі Мядзел знаходзіўся пад уладай Польшчы, у Стары Мядзел вярнуліся кармеліты. Храм вярнуўся ў каталіцтва ў 1927 годзе, пасля чаго яго абнавілі, а ў галоўным алтары размясцілі абраз Маці Божай Шкаплернай. Таксама была адбудаваная Мядзельская Кальварыя, якая пачала прыцягваць натоўпы пілігрымаў. Далейшую працу па рамонту касцёла і Кальварыі перарвала Другая сусветная вайна.

У 1943 годзе будынак кляштара быў спалены, а храм цудам ацалеў. Пасля Другой сусветнай вайны касцёл быў зачынены і перададзены ў карыстанне мясцовай сельгасхіміі (магчыма, сельгастэхніцы). Кармеліты заставаліся ў Мядзеле да 1949 года, а потым былі высланы ў Польшчу.^[1]

У 1982 годзе каля касцёла праводзілі раскопкі археолагі Міхаіл Чарняўскі і Зянон Пазняк. Даследавана плошча 18 м². Выяўлена кераміка XV—XVI стст., а таксама масіўны каменны падмурак і фрагмент цаглянага мура, якія, імаверна, рэшткі ўніяцкай царквы са шпіталем, вядомым па дакументах сярэдзіны XVII ст.

У 1989 годзе касцёл быў перададзены вернікам, а ў парафію вярнуліся айцы кармеліты босыя. У пачатку 2000-х гадоў на Кальварыйскім узгорку, вакол якога размяшчалася Кальварыя, усталявалі драўляныя крыжы. Да 2014 года Мядзельская Кальварыя была адноўленая. У 2006—2007 гадах быў адрамантаваны знешні фасад і дах касцёла. У 2017 годзе асвяцілі новапабудаваны кляштар.

У студзені 2019 года СМІ Беларусі апублікавалі навіну аб сенсацыйных знаходках, схаваных у тайніку Мядзельскага касцёла. У сцяне касцёла знайшлі мошчы святых і старыя парафіяльныя кнігі. Рэліквіі былі замураваны манахамі ў 1940 годзе. Пра схованку стала вядома з запіскі манаха, якая была знойдзена ў архіве ордэна босых кармелітаў у Кракаве. Сярод знаходак — мошчы святой Тэрэзы, папы Рыгора Вялікага і святой Цэцыліі.

Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]

Будынак касцёла знаходзіцца на невысокім узгорку, недалёка ад парку і возера. Храм мураваны, у стылі барока, выкананы ў форме васьмярык на чацверыку, увянчаны кантаваным купалам. Архітэктура храма нетыповая для архітэктуры беларускага барока^[2]. Назіраюцца архітэктурныя паралелі з віленскім касцёлам Сэрца Ісуса^[2].

Крыжовая кампазіцыя касцёла арганізавана вакол васьміграннага ядра, знадворку схавана ў кубічным аб’ёме. З трох бакоў храма (акрамя ўсходняга алтарнага боку) размяшчаюца порцікі. Канструкцыя масіўнага купала — двухчасная. Ніжняя частка, якая абапіраецца на васьмярык, прарэзана люнетамі і лучковымі праёмамі. Верхняя частка выканана ў выглядзе васьміграннай вежкі-ліхтара і завершана сферычным дахам. Пад купалам праходзіць абходная галерэя (захавалася часткова)^[2].

Інтэр’ер храма, аздоблены ў стылі ракако, некалі быў багата ўпрыгожаны фрэскамі, з выявамі Божага суду, ад якіх захаваліся толькі фрагменты^[2].

На тэрыторыі храма таксама размешчаны двухпавярховы будынак плябаніі, які ў наш час патрабуе капітальнай рэстаўрацыі.