Княства Феадора
княства | |||
Феадора, Готыя | |||
---|---|---|---|
Θεοδόρο, Γοτθία | |||
|
|||
Княства Феадора (вылучана зялёным колерам) на карце Крыма |
|||
каля 1204 — 1475
|
|||
Сталіца | Мангуп (Феадора) | ||
Мова(ы) | грэчаская, крымскагоцкая, кыпчакская і інш. | ||
Афіцыйная мова | візантыйская мова[d] | ||
Рэлігія | праваслаўе | ||
Насельніцтва |
|
||
Дынастыя | Камніны і Палеалогі, Гаўрасы | ||
![]() |
Феадо́ра (грэч. Θεοδόρο) або Го́тыя (грэч. Γοτθία) — невялікае сярэднявечнае хрысціянскае княства на паўднёвым захадзе Крыма са сталіцай у горадзе Мангупе, якое існавала ў XII—XV стагоддзях.
Насельніцтва
[правіць | правіць зыходнік]
Насельніцтва княства складалася галоўным чынам з крымскіх готаў, грэкаў і аланаў, якія вызнавалі праваслаўе і складалі да канца існавання княства не менш 150 тыс. чалавек. Паступова ўзмацняўся цюркска-татарскі кампанент. Пасля ўваходжання княства ў склад Асманскай імперыі, большая частка яго насельніцтва (асабліва грэчаскага) падверглася рознай ступені ісламізацыі і цюркізацыі.
Геаграфія
[правіць | правіць зыходнік]Займала заходнюю частку горнага Крыма і паласу паўднёвага берага ад Ямбалі (Балаклавы) да Алустана (Алушты). У адміністрацыйна-ваенным плане тэрыторыя княства падзялялася на «турмы» (μέρους), якіх было не менш за 11. Сталіцу княства горад Мангуп у тую эпоху таксама часта звалі Феадора. У XIV стагоддзі паўднёвы бераг, які кіраўнікі Феадора называлі Параталасія (грэч. Παραθαλασσια — даслоўна «прымор'е») быў заваяваны генуэзцамі. Падчас генуэзскага валадарства былыя землі феадарытаў на паўднёвым беразе называліся «Капітанства Готыя».
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Кіруючы дом Феадора, называў сябе αυθέντου πόλεως Θεοδώρους και παραtαλασσίας (валадары (аўфент) горада Феадора і Памор'і). Паходжанне дагэтуль нявысветлена: былі бакавой галіной Камнінаў і Палеалогаў ці паходзілі з грэчаскага роду Гаўрасаў, які нідзе не згадваецца ў афіцыйных крыніцах. Марыя Палеалагіня, князёўна Мангупская была трэцяй жонкай Стэфана III Вялікага[1], яе цётка Марыя Гоцкая была ў шлюбе з трапезундскім спадчыннікам прастола Давідам Вялікім Камнінам[2].
Княства ўтварылася з той частцы былых візантыйскіх уладанняў у Крыме (фемы Кліматы), якая не перайшла пад уладу Генуі. Кіраўнікі Феадора называліся «аўтэнтамі» (αυθέντης). Адносіны Феадора з золатаардынскімі кіраўнікамі Крымскага Юрта былі мірнымі, у той час як з генуэзцамі княства вяло частыя войны, асабліва пасля будаўніцтва феадарытамі гандлёвага порта Аўліта, які заключыў сур'ёзную канкурэнцыю Кафе і нанёс удар па эканоміцы генуэзскіх калоній у Крыме. У 1475 годзе пасля пяцімесяцовай аблогі Мангупа Феадора (як і генуэзскія ўладанні) былі заваяваны асманскімі войскамі пад камандаваннем Гедык Ахмед-пашы. Усё насельніцтва Мангупа — 15 тысяч чалавек — было або забіта, або выведзена ў Канстанцінопаль. Пры гэтым, падчас аблогі Мангупа феадарытамі, у складзе якіх быў ваенны атрад з трохсот воінаў, дасланых малдаўскім гаспадаром Стэфанам III Вялікім, быў перабіты ўвесь янычарскі корпус, які існаваў у той перыяд у Асманскай імперыі. Пасля ў 1482 годзе султан Баязід II, незадаволены дзеяннямі Гедык Ахмед-ары падчас прыгнечання паўстання Джэма, загадаў пакараць смерцю яго ў Эдзірнэ.
Пасля заваявання з былых зямель княства быў утвораны Мангупскі кадылык, які ўваходзіў у склад эялета (правінцыі) з цэнтрам у Кафе (Феадосіі). Землі дамена султана, на якіх пражывала хрысціянскае насельніцтва, знаходзіліся па-за юрысдыкцыяй крымскіх ханаў. Татарам нават было забаронена на іх сяліцца. Лічыцца, што мовай мясцовых хрысціян быў германскі дыялект, крыніцай з'яўляецца ліст аўстрыйскага дыпламата Аж'е Гіслена дэ Бусбека, датаваны 1562 годам, і апублікаваны ўпершыню ў 1589 годзе. Ліст утрымлівае спіс з 96 слоў і фраз, а таксама песню на гоцкай мове, якую дыпламат пачуў ад крымчан, якія знаходзіліся ў Канстанцінопалі[3].
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Васильев А. В., Автушенко М. Н. Загадка княжества Феодоро. Севастополь, 2006.
- Фадеева Т. М., Шапошников А. К. Княжество Феодоро и его князья. Симферополь, 2005.
- Краткая история Феодоро и главы, посвященные культуре и искусству средневекового Крыма на сайте авторов книги «Загадка княжества Феодоро»
- О. А. Гавриленко. Феодоро // Юридична енциклопедія. Т.6. Т-Я. — К.: Вид-во «Українська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 2004. — С. 265—266.
- A.A.M. Bryer. A Byzantine Family: the Gabrades. University of Birmingham Historical Journal, 12, 1970, p. 165.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Феадора