Княства Феадора

Феадора, Готыя
	княства
Феадора, Готыя
	Θεοδόρο, Γοτθία
	Герб княства Готыя
	; Княства Феадора (вылучана зялёным колерам) на карце Крыма
< ; < > каля 1204 — 1475 ;
Сталіца	Мангуп (Феадора)
Мова(ы)	грэчаская, крымскагоцкая, кыпчакская і інш.
Афіцыйная мова	візантыйская мова[d]
Рэлігія	праваслаўе
Насельніцтва	каля 200 000 чал.;
Дынастыя	Камніны і Палеалогі, Гаўрасы
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Феадо́ра (грэч. Θεοδόρο) або Го́тыя (грэч. Γοτθία) — невялікае сярэднявечнае хрысціянскае княства на паўднёвым захадзе Крыма са сталіцай у горадзе Мангупе, якое існавала ў XII—XV стагоддзях.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Мангуп

Насельніцтва княства складалася галоўным чынам з крымскіх готаў, грэкаў і аланаў, якія вызнавалі праваслаўе і складалі да канца існавання княства не менш 150 тыс. чалавек. Паступова ўзмацняўся цюркска-татарскі кампанент. Пасля ўваходжання княства ў склад Асманскай імперыі, большая частка яго насельніцтва (асабліва грэчаскага) падверглася рознай ступені ісламізацыі і цюркізацыі.

Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Займала заходнюю частку горнага Крыма і паласу паўднёвага берага ад Ямбалі (Балаклавы) да Алустана (Алушты). У адміністрацыйна-ваенным плане тэрыторыя княства падзялялася на «турмы» (μέρους), якіх было не менш за 11. Сталіцу княства горад Мангуп у тую эпоху таксама часта звалі Феадора. У XIV стагоддзі паўднёвы бераг, які кіраўнікі Феадора называлі Параталасія (грэч. Παραθαλασσια — даслоўна «прымор'е») быў заваяваны генуэзцамі. Падчас генуэзскага валадарства былыя землі феадарытаў на паўднёвым беразе называліся «Капітанства Готыя».

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Кіруючы дом Феадора, называў сябе αυθέντου πόλεως Θεοδώρους και παραtαλασσίας (валадары (аўфент) горада Феадора і Памор'і). Паходжанне дагэтуль нявысветлена: былі бакавой галіной Камнінаў і Палеалогаў ці паходзілі з грэчаскага роду Гаўрасаў, які нідзе не згадваецца ў афіцыйных крыніцах. Марыя Палеалагіня, князёўна Мангупская была трэцяй жонкай Стэфана III Вялікага^[1], яе цётка Марыя Гоцкая была ў шлюбе з трапезундскім спадчыннікам прастола Давідам Вялікім Камнінам^[2].

Княства ўтварылася з той частцы былых візантыйскіх уладанняў у Крыме (фемы Кліматы), якая не перайшла пад уладу Генуі. Кіраўнікі Феадора называліся «аўтэнтамі» (αυθέντης). Адносіны Феадора з золатаардынскімі кіраўнікамі Крымскага Юрта былі мірнымі, у той час як з генуэзцамі княства вяло частыя войны, асабліва пасля будаўніцтва феадарытамі гандлёвага порта Аўліта, які заключыў сур'ёзную канкурэнцыю Кафе і нанёс удар па эканоміцы генуэзскіх калоній у Крыме. У 1475 годзе пасля пяцімесяцовай аблогі Мангупа Феадора (як і генуэзскія ўладанні) былі заваяваны асманскімі войскамі пад камандаваннем Гедык Ахмед-пашы. Усё насельніцтва Мангупа — 15 тысяч чалавек — было або забіта, або выведзена ў Канстанцінопаль. Пры гэтым, падчас аблогі Мангупа феадарытамі, у складзе якіх быў ваенны атрад з трохсот воінаў, дасланых малдаўскім гаспадаром Стэфанам III Вялікім, быў перабіты ўвесь янычарскі корпус, які існаваў у той перыяд у Асманскай імперыі. Пасля ў 1482 годзе султан Баязід II, незадаволены дзеяннямі Гедык Ахмед-ары падчас прыгнечання паўстання Джэма, загадаў пакараць смерцю яго ў Эдзірнэ.

Пасля заваявання з былых зямель княства быў утвораны Мангупскі кадылык, які ўваходзіў у склад эялета (правінцыі) з цэнтрам у Кафе (Феадосіі). Землі дамена султана, на якіх пражывала хрысціянскае насельніцтва, знаходзіліся па-за юрысдыкцыяй крымскіх ханаў. Татарам нават было забаронена на іх сяліцца. Лічыцца, што мовай мясцовых хрысціян быў германскі дыялект, крыніцай з'яўляецца ліст аўстрыйскага дыпламата Аж'е Гіслена дэ Бусбека, датаваны 1562 годам, і апублікаваны ўпершыню ў 1589 годзе. Ліст утрымлівае спіс з 96 слоў і фраз, а таксама песню на гоцкай мове, якую дыпламат пачуў ад крымчан, якія знаходзіліся ў Канстанцінопалі^[3].

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Спіс князёў Феадора

Зноскі

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Васильев А. В., Автушенко М. Н. Загадка княжества Феодоро. Севастополь, 2006.
Фадеева Т. М., Шапошников А. К. Княжество Феодоро и его князья. Симферополь, 2005.
Краткая история Феодоро и главы, посвященные культуре и искусству средневекового Крыма на сайте авторов книги «Загадка княжества Феодоро»
О. А. Гавриленко. Феодоро // Юридична енциклопедія. Т.6. Т-Я. — К.: Вид-во «Українська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 2004. — С. 265—266.
A.A.M. Bryer. A Byzantine Family: the Gabrades. University of Birmingham Historical Journal, 12, 1970, p. 165.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Феадора

[1] Кіруючы дом Феадора.

[2] The Chronicle of Michael Panaretos records the marriage in Nov 1429 of "the empress lady Maria from Gothia, the daughter of Alexios from Theodoro

[3] Busbecq’s account, in Latin

[1]

[2]

[3]