Стэфан III Вялікі

Стэфан III Вялікі
рум.: Ştefan cel Mare şi Sfânt
Стэфан III Вялікі, мініяцюра Гуморскага Евангелля
17-ы Гаспадар Малдавіі 1457 — 2 ліпеня 1504
Папярэднік	Пётр III Арон
Пераемнік	Багдан III Крывы
Нараджэнне	1429(1429) Барзешць
Смерць	2 ліпеня 1504(1504-07-02) Сучава, Малдаўскае княства
Месца пахавання	Манастыр Путна
Род	Мушаты
Бацька	Багдан II
Маці	Maria[d]
Жонка	1) Марушка 2) Еўдакія Алелькаўна 3) Марыя Мангупская 4) Марыя Войкіца
Дзеці	Сыны: Аляксандр, Багдан, Пётр, Ілля, Багдан III Крывы, Пётр IV Рарэш (байструк) дочкі: Алена, Марыя, Ганна
Веравызнанне	праваслаўе
Стэфан III Вялікі на Вікісховішчы

Стэфан III Вялікі, таксама Штэфан Вялікі (рум.: Ştefan cel Mare şi Sfânt; паміж 1429—1435 — 2 ліпеня 1504) — гаспадар малдаўскі (1457—1504).

Праводзіў цэнтралізацыйную палітыку, змагаючыся з баярскай апазіцыяй. Правёў сялянскую і вайсковую рэформу, стварыў моцнае войска і ўмацаваў абарону краіны. Ад пачатку валадарства шукаў саюзнікаў у барацьбе з асманамі, а таксама з венграмі і палякамі.

Біяграфія

У 1463 годзе ажаніўся з сястрою кіеўскага князя Сямёна Алелькавіча — Еўдакіяй, напэўна, гэта быў першы шлюб Стэфана. У 1465 годзе вызваліў ад венграў і вярнуў у склад Малдавіі крэпасць Кілію, а ў 1467 годзе разбіў венгерскае войска Мацьяша Корвіна, якое ўварвалася ў Малдавію.

У 1475 годзе перамог асманаў каля Васлуя, але ў 1476 годзе пацярпеў ад іх паразу ў Валя-Албэ, краіна была спустошана, але спробы асманаў захапіць крэпасці Нямца і Сучавы былі няўдалымі, камунікацыі атакоўваліся Стэфанам III і яны былі вымушаны пакінуць Малдавію, але вайна працягвалася.

У 1480 годзе пачаў складацца саюз Стэфана III з Рускай дзяржавай, накіраваны супраць Польшчы і Літвы, адначасова засцерагаючы Малдавію з боку Крымскага ханства і Венгрыі, саюзнікаў Масквы. Малдаўскі гаспадар спадзяваўся і на дапамогу супраць асманаў, але Масква сцераглася гэтага. Саюз Стэфана III з Іванам III быў замацаваны шлюбам дзяцей — Алены Стэфанаўны і Івана Іванавіча.

У 1484 годзе асманы захапілі крэпасці Кілія і Чэтаця-Албэ. Стэфан III не атрымаў дастатковай падтрымкі ад еўрапейскіх дзяржаў і саюзнікаў і, каб атрымаць мір, узнавіў выплату даніны Асманскай імперыі. Мір быў падпісаны ў 1486 годзе.

У 1497 годзе Стэфан III перамог палякаў каля Казьмінскага лесу, скончыўшы гэтым працяглую польска-малдаўскую вайну. Перамозе спрыяў саюз з Рускай дзяржавай, літоўскія магнаты-каталікі напаўдарозе адмовіліся ісці на дапамогу палякам, баючыся вайны з Масквой, вялікалітоўскае войска не паспела да бітвы.

Малдаўскае княства ў часы кіравання Стэфана III (каля 1500)

Валадарства Стэфана III было часам росквіту культуры, было пабудавана шмат цэркваў і манастыроў, актыўна вялося перапісванне кніг.

Пахаваны ў Путнянскім манастыры.

Захавалася шмат малдаўскіх народных паданняў і песень пра Стэфана III. У 1992 годзе кананізаваны Румынскай праваслаўнай царквой.

Гл. таксама

• Дуб Стэфана Вялікага

Літаратура

• Большая советская энциклопедия. — М.: Сов.энц., 1969—1978.
• Советская историческая энциклопедия / Под ред. Е. М. Жукова. — М.: Сов.энц., 1973—1982.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Стэфан III Вялікі