Стэфан III Вялікі

	Стэфан III Вялікі; рум.: Ştefan cel Mare şi Sfânt
	Стэфан III Вялікі, мініяцюра Гуморскага Евангелля
	17-ы Гаспадар Малдавіі
	17-ы Гаспадар Малдавіі
1457 — 2 ліпеня 1504
Папярэднік:	Пётр III Арон
Пераемнік:	Багдан III Крывы
Дзейнасць:	суверэн, lord of Moldavia
Веравызнанне:	праваслаўе
Нараджэнне:	1429; Барзешць
Смерць:	2 ліпеня 1504; Сучава, Малдаўскае княства
Пахаванне:	Манастыр Путна
Род:	Мушаты
Бацька:	Багдан II
Маці:	Q20431281?
Жонка:	1) Марушка; 2) Еўдакія Алелькаўна; 3) Марыя Мангупская; 4) Марыя Войкіца
Дзеці:	Сыны: Аляксандр, Багдан, Пётр, Ілля, Багдан III Крывы, Пётр IV Рарэш (байструк); дочкі: Алена, Марыя, Ганна
Стэфан III Вялікі на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Стэфан III.

Стэфан III Вялікі, таксама Штэфан Вялікі^[1] (рум.: Ştefan cel Mare şi Sfânt; паміж 1429—1435 — 2 ліпеня 1504) — гаспадар малдаўскі (1457—1504).

Праводзіў цэнтралізацыйную палітыку, змагаючыся з баярскай апазіцыяй. Правёў сялянскую і вайсковую рэформу, стварыў моцнае войска і ўмацаваў абарону краіны. Ад пачатку валадарства шукаў саюзнікаў у барацьбе з асманамі, а таксама з венграмі і палякамі.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

У 1463 годзе ажаніўся з сястрою кіеўскага князя Сямёна Алелькавіча — Еўдакіяй, напэўна, гэта быў першы шлюб Стэфана. У 1465 годзе вызваліў ад венграў і вярнуў у склад Малдавіі крэпасць Кілію, а ў 1467 годзе разбіў венгерскае войска Мацьяша Корвіна, якое ўварвалася ў Малдавію.

У 1475 годзе перамог асманаў каля Васлуя, але ў 1476 годзе пацярпеў ад іх паразу ў Валя-Албэ, краіна была спустошана, але спробы асманаў захапіць крэпасці Нямца і Сучавы былі няўдалымі, камунікацыі атакоўваліся Стэфанам III і яны былі вымушаны пакінуць Малдавію, але вайна працягвалася.

У 1480 годзе пачаў складацца саюз Стэфана III з Рускай дзяржавай, накіраваны супраць Польшчы і Літвы, адначасова засцерагаючы Малдавію з боку Крымскага ханства і Венгрыі, саюзнікаў Масквы. Малдаўскі гаспадар спадзяваўся і на дапамогу супраць асманаў, але Масква сцераглася гэтага. Саюз Стэфана III з Іванам III быў замацаваны шлюбам дзяцей — Алены Стэфанаўны і Івана Іванавіча.

У 1484 годзе асманы захапілі крэпасці Кілія і Чэтаця-Албэ. Стэфан III не атрымаў дастатковай падтрымкі ад еўрапейскіх дзяржаў і саюзнікаў і, каб атрымаць мір, узнавіў выплату даніны Асманскай імперыі. Мір быў падпісаны ў 1486 годзе.

У 1497 годзе Стэфан III перамог палякаў каля Казьмінскага лесу, скончыўшы гэтым працяглую польска-малдаўскую вайну. Перамозе спрыяў саюз з Рускай дзяржавай, літоўскія магнаты-каталікі напаўдарозе адмовіліся ісці на дапамогу палякам, баючыся вайны з Масквой, вялікалітоўскае войска не паспела да бітвы.