Крапіва пякучая
Крапіва пякучая | |||||||||||||||||
Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||
Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||
Urtica urens L. | |||||||||||||||||
|
Крапіва пякучая, Крапіва-жыгучка[3] (Urtíca úrens) — аднагадовая травяністая расліна, від роду Крапіва (Urtica).
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Жыгучка, стрэківа[4], крапіва, жыжка[5], джыгучка, жычкая крапіва[6], жгучка, крапіва вялікая[7], жыгучка[8].
Батанічнае апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Сцёблы прамыя, тупачатырохграневыя, барознавыя, з жорсткімі пякучымі валасінкамі, вышынёй 15-35 см.
Лісце супраціўнае, цёмна-зялёнае, дробнае, 2-6 см даўжынёй, авальнае або яйкападобнае, вострае, пільчатае, пакрытае пякучымі валасінкамі.
Расліна двухдомная. Кветкі дробныя, зялёныя, адзіночныя або ў суквеццях, пазухавыя, правільныя або няправільныя, тычынкавыя і песцікавыя, большай часткай з простым калякветнікам з трох лісточкаў. Кветкі сабраны ў коласападобнае суквецце, якое карацей або роўна па даўжыні хвосцікам лісця (у адрозненне ад крапівы двухдомнай, дзе яно даўжэй). Тычынак 6-12. Завязь ніжняя або паўніжняя, 4-6-гнёздавая, слупок адзін, лычык паасобны. Цвіце з мая да позняй восені.
Плод — сухая або сакавітая шматнасенная каробачка, зрэдку арэшак. Плоданасіць з чэрвеня.
Распаўсюджанне і экалогія
[правіць | правіць зыходнік]На тэрыторыі Расіі распаўсюджана паўсюдна, акрамя Крайняй Поўначы.
Расце на пустках, каля жылля, ля дарог, на агародах, каля платоў. Вялікіх зараснікаў не ўтварае, а фармуе невялікія курціны.
Нітрафільная расліна.
Таксанамія
[правіць | правіць зыходнік]Від Крапіва пякучая ўваходзіць у род Крапіва (Urtica) сямейства Крапіўныя (Urticaceae) парадку Ружакветныя (Rosales).
яшчэ 8 семейств (па Сістэме APG II) |
яшчэ каля 45—50 відаў | ||||||||||||
парадак Ружакветныя | род Крапіва | ||||||||||||
аддзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя | сямейства Крапіўныя | від Крапіва пякучая | |||||||||||
яшчэ 44 парадкі кветкавых раслін (па Сістэме APG II) |
яшчэ каля 60 родаў | ||||||||||||
Значэнне і прымяненне
[правіць | правіць зыходнік]Urtica urens у культуры
|
Выкарыстоўваюцца лісце і маладыя сцёблы расліны. Па сваёй пажыўнай каштоўнасці яна пераўзыходзіць крапіву двухдомную. У фазе цвіцення ў ёй змяшчаецца 25 % бялку, 20,7 % вугляводаў, 2,8 % тлушчаў, 34,1 % клятчаткі, 11,4 % БЭВ, 26,7 % попелу, 2,7 % кальцыя, 4,5 % калія, 0,57 % фосфару, 0,63 % магнію, ад 150 да 370 мг вітаміна С і да 188,1 мг каратыну. Змяшчае таксама мурашыную кіслату, дубільныя рэчывы, вітаміны групы B і K.
Лісце выкарыстоўваецца так жа, як і лісце крапівы двухдомнай. Лісце ідзе для падрыхтоўкі супоў, салат, бацвіння, расольніка і ў якасці прыправаў[9].
У лекавых мэтах выкарыстоўваюцца, у асноўным, лісце і карані. Пры некаторых захворваннях і прафілактычна ўжываецца і сок, атрымоўваны з маладых сцеблаў і лісця.
Яшчэ грэчаскі лекар Дыяскарыд ведаў пра лячэбныя ўласцівасці гэтага віду. Ён ўжываў яе для лячэння мачакаменнай хваробы. У XVIII стагоддзі рускія медыкі з дапамогай крапівы лекавалі розныя пашкоджанні скуры, у тым ліку язвы.
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 136. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ Антонов А. А. О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888
- ↑ Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
- ↑ З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
- ↑ Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
- ↑ Анненков Н. Ботанический словарь, Спб, 1878
- ↑ Кучеров Е. В. Дикорастущие пищевые растения Башкирии и их использование. — Уфа: РИО Госкомиздата БССР, 1990. — С. 38—39.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 443. Urtica urens L. — Крапива жгучая // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 41. — ISBN 9-87317-128-9.