Марк Ротка

Марк Ротка
лат.: Markuss Rotkovičs
Імя пры нараджэнні	руск.: Маркус Янкелевич Роткович
Дата нараджэння	25 верасня 1903(1903-09-25)[…]
Месца нараджэння	Дзвінск, Віцебская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	25 лютага 1970(1970-02-25)[…] (66 гадоў)
Месца смерці	Манхэтэн, Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк, ЗША
Месца пахавання	East Marion Cemetery[d]
Грамадзянства	ЗША  Расійская імперыя  Латвія
Жонка	Mary Ellen Beistle[d]
Дзеці	Kate Rothko[d] і Christopher Rothko[d]
Род дзейнасці	мастак, выкладчык універсітэта, рысавальнік, дзеяч мастацтваў
Месца працы	Бруклінскі каледж[d]
Жанр	абстракцыянізм
Вучоба	Ельскі ўніверсітэт (1921, 1923) Ліга студэнтаў-мастакоў Нью-Ёрка[d] Lincoln High School[d] (чэрвень 1921)
Мастацкі кірунак	абстрактны экспрэсіянізм
Уплыў на	Frances Baldwin[d]
Член у	Амерыканская акадэмія мастацтваў і літаратуры[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Марк Ротка (англ.: Mark Rothko), па нараджэнні Маркус Янкелевіч Ратковіч (25 верасня 1903, Дзвінск — 25 лютага 1970) — амерыканскі мастак.

Біяграфія

Выхоўваўся ў вялікай яўрэйскай сям’і фармацэўта, дзе размаўлялі на ідышы і рускай мове. У пяцігадовым узросце Маркус паступіў у яўрэйскую рэлігійную школу — хедэр. Напярэдадні Першай сусветнай вайны сям’я выехала ў ЗША. Праз некалькі месяцаў бацька памёр, і сям’я засталася без сродкаў, дзецям давялося працаваць. Маркус дапамагаў дзядзьку, прадаючы газеты і часопісы супрацоўнікам склада адзення, і паралельна навучаўся ў агульнаадукацыйнай школе. Ён стаў актыўна ўдзельнічаць у жыцці мясцовага яўрэйскага згуртавання. Пасля школы паступіў у Ельскі ўніверсітэт, дзе першы год вучыўся дзякуючы атрыманаму за выдатны школьны атэстат гранту, а пазней, калі датацыя скончылася, працаваў чорнарабочым, каб аплаціць навучанне. Але хутка ён кінуў універсітэт, і вярнуўся туды толькі праз 46 гадоў — каб атрымаць ганаровую ступень доктара прыгожых мастацтваў.

У 1929 стаў выкладаць выяўленчае мастацтва ў Цэнтральнай акадэміі, дзе працаваў да 1952. Сябраваў з прадстаўнікамі позняга абстрактнага экспрэсіянізму (Джэксан Полак, Уільям дэ Кунінг, Аршыле Горкі).

У 1938 атрымаў амерыканскае грамадзянства і змяніў сваё імя на творчы псеўданім Марк Ротка.

Дэпрэсіўны стан на глебе алкаголю прывёў да таго, што пад канец 1969 мастак пакінуў дом і адасобіўся ў сваёй майстэрні ў Нью-Ёрку, дзе скончыў жыццё самагубствам.

Творчасць

Сучасны графічны партрэт Марка Ротка

На сваёй персанальнай выстаўцы ў 1938 у портлендскім Музеі мастацтваў Маркус Ратковіч паказаў гарадскія ландшафты, партрэты і цыкл ню. Праз два гады ён з сябрамі арганізаваў «Групу дзесяці», канцэпцыя якой гучала наступным чынам: «Пратэставаць супраць распаўсюджанага меркавання пра роўнасць амерыканскага жывапісу і літаральнага жывапісу».

Арганічныя, паўабстрактныя формы, народжаныя фантазіямі і снамі мастака, атрымалі назву біяморфных.

Інавацыі так яго захапілі, што ў 1936 ён нават распачаў працу над кнігай аб падобных прынцыпах дзіцячага малюнка і твораў сучасных яму мастакоў, дзе параўноўваў уплыў прымітыўных культур на мадэрністаў з мімікрычнымі перадумовамі дзіцячай творчасці. Лічыў, што наватар мадэрніст як дзіця і чалавек прымітыўнай культуры, якая паўплывала на яго, павінен у ідэальнай і аптымальнай рабоце адлюстроўваць унутраныя адчуванні без умяшальніцтва розуму і інтэлектуальнага вопыту.

Канкрэтных назваў твораў у Ротка, як правіла, няма. Ёсць толькі нумары: гэта значыць, у кожнага гледача ўзнікаюць уласныя асацыяцыі, не звязаныя з назвамі карцін. З пачатку 1950-х г. структура карцін Ротка, у якіх прадмет і форма губляюць усякую сэнсавую нагрузку, мала змянілася. Праўда, замест нумароў з’явіліся назвы, такія, як, напрыклад, «Чорнае, фіялетавае і жоўтае на аранжавым», «Зямлістачырвонае і зялёнае» і г.д. Але творца па-ранейшаму з рэальнасцю «ажыўляў» прастору непасрэдна праз колер.

Да пачатку 1950-х гг. ён значна спрасціў структуру сваіх карцін, ствараючы цыкл так званых мультыформ — палотнаў, якія складаліся з некалькіх колеравых плоскасцей. Сам мастак фармуляваў сваю задачу як «простае выказванне складанай думкі». Марк Ротка прымяняў прыглушальны колер на выстаўках: колеравыя блокі ў выніку здаваліся «адвіслымі» ў бязмежнай прасторы, візуальнае ўражанне ўзмацнялася адсутнасцю рам у карцін. Колеравае поле расцякалася да самой мяжы палатна такім чынам, што палатно здавалася раствораным у плоскасці сцяны. Мастак раіў разглядаць яго карціны з вельмі блізкай адлегласці, каб колеравыя палі маглі «паглынуць» гледача.

Пад канец 1970-х гадоў Ротка прыйшоў да таго афармлення карцін, якое зрабіла яго славутым: цягам доўгага часу ён рэдукаваў свае ранішнія формы да гарызантальных прамавугольнікаў, што былі размаляваны яркімі насычанымі фарбамі і абрысаваны мяккімі расплывістымі межамі. Напрыклад, палатно «№ 12», на якім жоўта-апельсінавы каларыт нястрымана, моцна прыцягвае фантастычнай яркасцю і вастрынёй.

Апошнімі значнымі творамі Марка Ротка былі 14 карцін, створаных для капэлы царквы ў Х’юстане.

Літаратура

• Mark Rothko, 1903—1970: a retrospective / Diane Waldman, ed. — New York: H.N. Abrams, 1978.
• Chave A.C. Mark Rothko, subjects in abstraction. — New Haven: Yale UP, 1989.
• The art of Mark Rothko, into an unknown world / Marc Glimcher, ed. — London: Barrie & Jenkins, 1992.
• Breslin J. E. B. Mark Rothko: a biography. — Chicago: University of Chicago Press, 1993.
• Davis J. Mark Rothko: The Art of Transcendence. — Kidderminster: Crescent Moon, 1995.
• Golding J. Paths to the absolute: Mondrian, Malevich, Kandinsky, Pollock, Newman, Rothko, and Still. — Princeton: Princeton UP, 2000.
• Ottmann K. The essential Mark Rothko. — New York: Wonderland Press; Harry N. Abrams, 2003.
• Бааль-Тешува Я. Марк Ротко. — М.: Арт-Родник, 2006. — ISBN 5-9561-0192-X

Спасылкі

• Барыс КРЭПАК. Крыштальны шар Марка Ротка. Культура. № 32(952) 13.8.2010 Архівавана 4 сакавіка 2016.
• The Pace Gallery
• Mark Rothko at the Museum of Modern Art