Станіслаў Лем
| Станіслаў Лем | |
| Stanisław Lem | |
 | |
| Асабістыя звесткі | |
|---|---|
| Дата нараджэння: | 12 верасня 1921 |
| Месца нараджэння: | Львоў, Польшча |
| Дата смерці: | 27 сакавіка 2006 |
| Месца смерці: | Кракаў, Польшча |
| Пахаванне: | |
| Грамадзянства: |
 Польшча |
| Дзеці: | Tomasz Lem[d] |
| Альма-матар: | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці: | празаік |
| Гады творчасці: | 1946 — цяп. час |
| Жанр: | навуковая фантастыка, футуралогія |
| Мова твораў: | англійская і польская[1] |
| Дэбют: | Чалавек з Марса |
| Грамадская дзейнасць | |
| Член у | |
| Узнагароды: | |
| (англ.) (польск.) (руск.) | |
 Выявы на Вікісховішчы | |
 Цытаты ў Вікіцытатніку | |
Стані́слаў Херман Лем (польск.: Stanisław Herman Lem; 12 верасня 1921, Львоў — 27 сакавіка 2006, Кракаў) — польскі пісьменнік, сатырык, філосаф, фантаст і футуролаг з пакалення калумбаў. Член Польскай АН у Кракаве (1994).
Лічыцца польскім пісьменнікам, творы якога перакладаюць найчасцей, а ў пэўныя часы быў найбольш чытаным неанглійскамоўным пісьменнікам навуковай фантастыкі. Значная частка яго пісьменніцкай працы займае філасофія і футуралогія, прысвечаных разважаннем на тэматыку тэхналогій, прыроды інтэлігенцыі, цяжкасцям у пераказе інфармацыі і ўзаемным паразуменні разумных істот, абмежаванасці чалавека і месцы чалавека ў Сусвеце.
Змест
Біяграфічныя звесткі[правіць | правіць зыходнік]
Вучыўся ў Львоўскім медыцынскім інстытуце (1939—41), скончыў Ягелонскі ўніверсітэт у Кракаве (1948).
Пахаваны ў Кракаве.
Творчасць[правіць | правіць зыходнік]
Друкуецца з 1946. У шматлікіх творах у жанры навукова-філасофскай фантастыкі (раманы «Астранаўты», 1951; «Дзённік, знойдзены ў ваннай», «Салярыс», абодва 1961; «Голас Неба», 1968; «Насмарк», 1976; «Мір на зямлі», «Фіяска», абодва 1987, і інш.) разглядае ролю вынаходніцтваў у лёсе чалавецтва, узнімае праблемы маральнай адказнасці чалавека за вынікі сваіх дзеянняў. Аўтар дэтэкгыўнага («Следства», 1959) і аўтабіяграфічнага («Высокі замак», 1966) раманаў, зборнікаў навукова-фантастычных апавяданняў «Сезам» (1954), «Зорныя дзённікі» (1957), «Уварванне з Альдэбарана» (1959), «Кніга робатаў» (1961), «Казкі робатаў» (1964), «Кіберыяда», «Паляванне» (абодва 1965), «Апавяданні пра пілота Піркса» (1968), «Бяссонніца» (1971). Яго проза адметная драматызмам калізій, глыбокім псіхалагізмам, багаццем палітры камічнага. Аўтар літаратурных нарысаў.
Кнігі перакладаліся на 41 мову, агульны тыраж 27 млн асобнікаў.[2]. Уплыў Лема на сусветную навукова-фантастычную літаратуру крытыкі параўноўваюць з дзейнасцю такіх класікаў як Герберт Джордж Уэлс ці Олаф Стэплдон[3].
Светапогляд[правіць | правіць зыходнік]
Выдаў філасофска-сацыялагічныя даследаванні «Дыялогі» (1957), «Сума тэхналогіі» (1964), філасофска-літаратуразнаўчыя працы «Філасофія выпадку» (1968), «Фантастыка і футуралогія» (т. 1—2, 1970).
Вялікая частка тых разважанняў змешчана ў навукова-фантастычных творах, што робіць больш цяжкім іх разуменне. Адначасова гэткі спосаб пераказу філасофскіх думак палягчае іх паразуменне. Таму часта ў сусветнай літаратуры Лем бываў недаацэнены як філосаф і лічыцца галоўным чынам аўтарам навуковай фантастыкі.
Прэміі і ўзнагароды[правіць | правіць зыходнік]
Дзяржаўная прэмія Полыпчы (1976).
Ушанаванне памяці[правіць | правіць зыходнік]
Прозвішча пісьменніка атрымаў астэроід, а ў Кракаве імя пісьменніка нададуць адной з вуліц.[4][5][6].
Беларускія пераклады[правіць | правіць зыходнік]
Мастацкая літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Казка пра караля Мудраса (зборнік Ратуйма космас) — пер. Валерый Буйвал
- Прыгоды Піркса — пер. Анатоль Бутэвіч (пад пс. Максім Валошка), Мінск: Мастацкая лiтаратура, 1992, ISBN 5-340-00755-3
- Салярыс — пер. Анатоль Бутэвіч (пад пс. Максім Валошка), Мінск, 1994
- Уранавыя вушы (зборнік Байкі Робатаў) — пер. Руслан Равяка //Наша Ніва 31 сакавіка 2006
- «Непераможны» (ЛіМ, 2011)
Таксама паасобныя творы пераклаў М. К. Мірановіч.
Філасофія[правіць | правіць зыходнік]
- Фенаменалагічная тэорыя твору (зборнік Філязофія выпадку. Літаратура ў свеце эмпірыі) — зборнік Быць (або не быць) сярэднееўрапейцам. Сучаснае польскае мысленне
- Сыльвічныя разважанні XL (часопіс Odra, № 2 (408), 1995)— зборнік Быць (або не быць) сярэднееўрапейцам. Сучаснае польскае мысленне
Зноскі
- ↑ data.bnf.fr: платформа адкрытых дадзеных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ Старонка аўтара
- ↑ The Times, 2006-03-28
- ↑ Polska.pl, 2007-03-21
- ↑ UCHWAŁA NR VIII/122/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 14 marca 2007 r. w sprawie nazw ulic. Par.1, pkt.1
- ↑ Ruszyła budowa ulicy Stanisława Lema
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Лявонава Е. Лем // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — 560 с.: іл. ISBN 985-11-0155-9 (т. 9), ISBN 985-11-0035-8.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Станіслаў Лем- Афіцыйная старонка
- Адвярнуўшыся ад будучынi//Інтэрв'ю для часопiсу «Focus» № 25/1999, 21 чэрвеня
- Я нікуды не належу, бо я ніадкуль — гутарка Лема з Станіславам Бэрэсь
- Сямён Букчын: Лем бурчыць //Наша Ніва № 39-2001
- Салатавы мерседэс Станіслава Лема знайшоў пакупніка Беларуская праграма Польскага Радыё
- Творы Лема ў перакладзе на розных мовах
|
- Пахаваныя ў Кракаве
- Выпускнікі Львоўскага ўніверсітэта
- Выпускнікі Ягелонскага ўніверсітэта
- Члены Польскай акадэміі ведаў
- Кавалеры ордэна Белага арла
- Узнагароджаныя залатым медалём «За заслугі ў культуры Gloria Artis»
- Камандоры ордэна Адраджэння Польшчы
- Афіцэры ордэна Адраджэння Польшчы
- Узнагароджаныя Залатым Крыжам Заслугі
- Асобы
- Пісьменнікі паводле алфавіта
- Нарадзіліся 12 верасня
- Нарадзіліся ў 1921 годзе
- Памерлі 27 сакавіка
- Памерлі ў 2006 годзе
- Станіслаў Лем
- Нарадзіліся ў Львове
- Пісьменнікі Польшчы
- Польскамоўныя пісьменнікі
- Постаці польскай філасофіі
- Памерлі ў Кракаве
