Сярцея
Вёска
Сярцея
Сярцея на карце Расіі ±   |
Сярцея[1] (руск.: Сертея) — вёска ў Веліжскім раёне Смаленскай вобласці Расіі. Уваходзіць у склад Селязнёўскага сельскага паселішча.
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Назва паселішча ад назвы ракі Сярцея (левы прыток Дзвіны вышэй Веліжа), на якой паселішча паўстала. Адпачатная балцкая форма — *Serteja.
Гідранімічныя адпаведнікі — літоўскія водныя назвы Sert-upis, Sart-upis, Sartė, Sarta, Sartalė, Sartikė, Sart-valkys, латышскія Sārte, Sārt-upe. Звязана з літоўскім sartas «чырванаваты, светла-карычневы», латышскім sārts «чырвоны, румяны»[2].
Іншая, дняпроўская Сярцея цячэ ў іншы бок тут сама, у міжрэччы Дзвіны і Дняпра (адразу на поўдні ад смаленскай Рудні)[3].
У гэтай мясціне міжрэчча «чырванаватасць» рачных водаў адбілася таксама ў назвах рэк Рудамея і Рудамка, звязаных з літоўскім raudas «чырвоны, чырванаваты»[4], ад якога таксама паўднёвалітоўскі гідронім Raudamita з тым жа пашыральнікам -am-[5][6]. Яны цякуць зусім паблізу ад дзвінскай і дняпроўскай Сярцеяў адпаведна, утвараючы адназначны гідранімічны комплекс *Raud- : *Sert-, які дублюецца ў дзвюх суседніх мясцінах.
Корань *Sert- таксама ў назве ракі Сярціслаўка (левы прыток Дняпра ніжэй Оршы)[3]. Корань *Sert- пашыраны пашыральнікам -sl-, як у назвах дзесенскай ракі Вярэслінка[7] (Ver- > Вярэя), рэк Дамаслаўка і Нямеслаўка на Павоччы[8] (Dom- > Домса, Nem- > Нёман).
Далей да індаеўрапейскага *ser- «чырвоны, чырванаваты»[9], ад якога і назва сожскай ракі Сярпейка (< Сярпея < *Sirpeja)[3].
У назве Сярцея балцкі гідранімічны пашыральнік -ej-, як у водных назвах Асвея, Мярэя, Вярэя. Пашыральнік -ej- выкарыстоўваецца ў літоўскім слова- і назваўтварэнні (tekėti «цячы» — tekėja «цячэнне»)[10]. Блізкія пашыральнікі -ij-, -uj- у водных назвах Ілія, Бабруя.
Назва ракі Сярпея значыла «Чырванаватая (рака)» і адлюстроўвала адценне рачной вады.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]У гады Вялікай Айчыннай вайны вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка 1941 года, вызвалена ў сакавіку 1943 года[11].
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ГКНП 13-012-2011 «Тэхнічная інструкцыя па перадачы найменняў геаграфічных аб’ектаў з рускай мовы на беларускую мову»
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 291.
- ↑ а б в В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 207.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 205.
- ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 3. Vilnius, 1961. C. 539.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. IX. Warszawa, 1888. C. 546.
- ↑ П. Л. Маштаков. Список рек днепровского бассейна. С.-Петербург, 1913. С. 197.
- ↑ Г. П. Смолицкая. Гидронимия бассейна Оки. Москва, 1976. С. 35, 41.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 910—911.
- ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 84.
- ↑ Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці Архівавана 27 жніўня 2016.
