Хубілай
Хубілай манг.: Хубилай хаан кіт.: 忽必烈 |
||
 |
||
| Меркаваны партрэт Хубілая | ||
|
||
|---|---|---|
| 1260 — 1271 | ||
| Папярэднік: | Мункэ | |
| Пераемнік: | Тэмур | |
| Дзейнасць: | Імператар | |
| Нараджэнне: | 23 верасня 1215 Мангольская імперыя |
|
| Смерць: | 18 лютага 1294 (78 гадоў) Дайду |
|
| Пахаванне: | Burkhan Khaldun[d] | |
| Род: | 1) Чынгізіды 2) Юань |
|
| Бацька: | Талуй | |
| Маці: | Сархахтані | |
| Жонка: | Tëgülun[d], Chabi[d], Nambui[d], Talahai khatun[d], Nuhan[d], Bayaujin Khatun[d] і Khökhlun Khatan[d] | |
| Дзеці: | Dorji[d], Zhenjinandun[d], Mangala[d], Nomugan[d], Khökhechi[d], Ayachi[d], Auruyvci[d], Kuokuochu[d], Togoon[d], Hutulu Temür[d], Tamachi[d], Princess Jeguk[d], Yuelie[d], Wuluzhen[d], Yuelun[d], Wanze[d] і Nangjiazhen[d] | |
Хубілай (кіт.: 忽必烈，23 верасня 1215[1] — 18 лютага 1294[2]) — мангольскі хан, заснавальнік мангольскай дзяржавы Юань, у склад якога ўваходзіў Кітай. На Захадзе вядомы дзякуючы Марка Пола пад імем «Кублай-хан»; гэта імя вымаўлялася таксама як «Кубілай», ці «Кубла» (апошняе стала асабліва распаўсюджаным пасля паэмы С. Т. Кольрыджа «Кубла Хан»).
Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]
Чынгізід, унук Чынгісхана, сын Талуя і Сархахтані-бекі. У 1260 годзе перанёс сталіцу Мангольскай імперыі з Каракорума ў мясцовасць побач з былой сталіцай чжурчжэняў Чжунду («Сярэдняя сталіца»). Яе назвалі Даду (кіт.: 大都«Галоўная сталіца»), ці Ханбалык (пазней пераназваны ў Пекін). У 1279 заваяваў паўднёвы Кітай.
Галоўнаю яго мэтай па ўзыходжанні на прастол стала звяржэнне Сунскай дынастыі ў Кітаі. Пасля зацятай і працяглай барацьбы Хубілай да 1271 годзе авалодаў большай часткай Кітая, дзе вырашыў заснаваць новую дынастыю, даўшы ёй імя Юань, па якім стала звацца яго дзяржава. У 1279 годзе загінуў апошні сунскі імператар, і Хубілай канчаткова далучыў Кітай да Манголіі, заснаваўшы сваю сталіцу ў Ханбалыку.
Хубілай падпарадкаваў сваёй уладзе і суседнія з Кітаем краіны: Бірму, Камбоджу, Карэю, але яго паходы супраць Японіі і В'етнама скончыліся абсалютнай няўдачай. У справах унутранага кіравання Хубілай адрозніваўся мудрасцю; ім быў уведзены цэлы шэраг карысных рэформаў і паляпшэнняў. У 1291 годзе ён падзяліў усю імперыю на 12 правінцый. Ён быў заступнікам будызму, які зрабіў у Кітаі велічэзныя поспехі, а роўна будыйскіх прапаведнікаў і вучоных, якія карысталіся вялікай пашанай і значнымі палёгкамі.
Хубілай не забываў свайго мангольскага паходжання, увёў мангольскую мову ў справаводства Кітая, даручыў будыйскаму вучонаму Пагба-ламе вынайсці адмысловы алфавіт, які атрымаў назву, па форме літар, квадратнага пісьма і служыў дзяржаўным пісьмом для моў імперыі, у першую чаргу для мангольскай, падчас валадарання ў Кітаі дынастыі Юань.
У кітайскай гісторыі Хубілай вядомы пад пасмяротным дынастыйным імем Шы-цзу (кіт.: 始祖，«Заснавальнік дынастыі»).
Зноскі
- ↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 13. ISBN 0-520-06740-1.
- ↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 227-228. ISBN 0-520-06740-1.
Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]
- Мэн Джон. Хубилай: От Ксанаду до сверхдержавы. Москва-Владимир. 2008 ISBN 978-5-17-050702-3
- Россаби Моррис. Золотой век империи монголов. СПб. 480с. 2008 ISBN 978-5-8071-0326-0
- Кадырбаев А.Ш. Хубилай-хан - завоеватель или объединитель Китая? // Общество и государство в Китае: XXXIX научная конференция. М.: Восточная литература, 2009.- С.56-75.
- Хафизов Г. Распад Монгольской империи и образование улуса Джучи
