Хубілай

З пляцоўкі Вікіпедыя
Перайсці да навігацыі Перайсці да пошуку
Хубілай
Qubilai qaghan.svg

манг.: Хубилай хаан
кіт.: 忽必烈
YuanEmperorAlbumKhubilaiPortrait.jpg
Меркаваны партрэт Хубілая
5-ы Вялікі хан Мангольскай імперыі
1260 — 1271
Папярэднік Мункэ
Пераемнік Тэмур
Нараджэнне 23 верасня 1215[1][2][3]
Смерць 18 лютага 1294[1][2][3] (78 гадоў)
Месца пахавання
Род 1) Чынгізіды
2) Юань
Бацька Талуй[d][5]
Маці Сархахтані[d]
Жонка Tëgülun[d], Chabi[d], Nambui[d], Talahai khatun[d], Nuhan[d], Bayaujin Khatun[d], Khökhlun Khatan[d], Qoruchin Khatun[d] і Sugedasi[d]
Дзеці Dorji[d], Zhenjin[d][5], Mangala[d][5], Nomugan[d][5], Khökhechi[d][5], Ayachi[d][5], Auruyvci[d][5], Kuokuochu[d][5], Togoon[d][5], Hutulu Temür[d][5], Tamachi[d], Princess Jeguk[d][5], Yuelie[d][5], Wuluzhen[d][5], Yuelun[d][5], Wanze[d], Nangjiazhen[d][5], Qoridai[d], Asudai[d][5], Bantu[d][5], Boyalun[d][5], Shireki[d][5] і Shilin[d][5]
Дзейнасць ваенны
Званне генерал арміі[d]
Лагатып Вікісховішча Хубілай на Вікісховішчы

Хубілай (кіт.: 忽必烈，23 верасня 1215[6] — 18 лютага 1294[7]) — мангольскі хан, заснавальнік мангольскай дзяржавы Юань, у склад якога ўваходзіў Кітай. На Захадзе вядомы дзякуючы Марка Пола пад імем «Кублай-хан»; гэта імя вымаўлялася таксама як «Кубілай», ці «Кубла» (апошняе стала асабліва распаўсюджаным пасля паэмы С. Т. Кольрыджа «Кубла Хан»).

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Чынгізід, унук Чынгісхана, сын Талуя і Сархахтані-бекі. У 1260 годзе перанёс сталіцу Мангольскай імперыі з Каракорума ў мясцовасць побач з былой сталіцай чжурчжэняў Чжунду («Сярэдняя сталіца»). Яе назвалі Даду (кіт.: 大都«Галоўная сталіца»), ці Ханбалык (пазней пераназваны ў Пекін). У 1279 заваяваў паўднёвы Кітай.

Галоўнаю яго мэтай па ўзыходжанні на прастол стала звяржэнне Сунскай дынастыі ў Кітаі. Пасля зацятай і працяглай барацьбы Хубілай да 1271 годзе авалодаў большай часткай Кітая, дзе вырашыў заснаваць новую дынастыю, даўшы ёй імя Юань, па якім стала звацца яго дзяржава. У 1279 годзе загінуў апошні сунскі імператар, і Хубілай канчаткова далучыў Кітай да Манголіі, заснаваўшы сваю сталіцу ў Ханбалыку.

Хубілай падпарадкаваў сваёй уладзе і суседнія з Кітаем краіны: Бірму, Камбоджу, Карэю, але яго паходы супраць Японіі і В'етнама скончыліся абсалютнай няўдачай. У справах унутранага кіравання Хубілай адрозніваўся мудрасцю; ім быў уведзены цэлы шэраг карысных рэформаў і паляпшэнняў. У 1291 годзе ён падзяліў усю імперыю на 12 правінцый. Ён быў заступнікам будызму, які зрабіў у Кітаі велічэзныя поспехі, а роўна будыйскіх прапаведнікаў і вучоных, якія карысталіся вялікай пашанай і значнымі палёгкамі.

Хубілай не забываў свайго мангольскага паходжання, увёў мангольскую мову ў справаводства Кітая, даручыў будыйскаму вучонаму Пагба-ламе вынайсці адмысловы алфавіт, які атрымаў назву, па форме літар, квадратнага пісьма і служыў дзяржаўным пісьмом для моў імперыі, у першую чаргу для мангольскай, падчас валадарання ў Кітаі дынастыі Юань.

У кітайскай гісторыі Хубілай вядомы пад пасмяротным дынастыйным імем Шы-цзу (кіт.: 始祖，«Заснавальнік дынастыі»).

Зноскі

  1. ↑ 1,0 1,1 Great Russian Encyclopedia — Большая российская энциклопедия, 2004. — ISBN 978-5-85270-320-0 Праверана 25 ліпеня 2021.
  2. ↑ 2,0 2,1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968. Праверана 25 ліпеня 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag Праверана 25 ліпеня 2021.
  4. ↑ Хубилай // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 China Biographical Database
  6. ↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 13. ISBN 0-520-06740-1. https://archive.org/details/khubilaikhanhisl00ross/page/13. 
  7. ↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 227-228. ISBN 0-520-06740-1. https://archive.org/details/khubilaikhanhisl00ross/page/227. 

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Мэн Джон. Хубилай: От Ксанаду до сверхдержавы. Москва-Владимир. 2008 ISBN 978-5-17-050702-3
  • Россаби Моррис. Золотой век империи монголов. СПб. 480с. 2008 ISBN 978-5-8071-0326-0
  • Кадырбаев А.Ш. Хубилай-хан - завоеватель или объединитель Китая? // Общество и государство в Китае: XXXIX научная конференция. М.: Восточная литература, 2009.- С.56-75.
  • Хафизов Г. Распад Монгольской империи и образование улуса Джучи
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Хубілай&oldid=3930780"