Хрысціян Гюйгенс

Хрысціян Гюйгенс
Хрысціян Гюйгенс
	нідэрл.: Christiaan Huygens
Дата нараджэння	14 красавіка 1629[…]
Месца нараджэння	Гаага, Рэспубліка Злучаных правінцый[…];
Дата смерці	8 ліпеня 1695[…] (66 гадоў)
Месца смерці	Гаага, Рэспубліка Злучаных правінцый;
Месца пахавання	Вялікая царква Святога Якава;
Грамадзянства	Рэспубліка Злучаных правінцый;
Бацька	Constantijn Huygens[d]
Маці	Suzanna van Baerle[d]
Род дзейнасці	астраном, матэматык, фізік, музыказнавец, вынаходнік, тэарэтык музыкі, фізік-тэарэтык, энтамолаг, стваральнік інструментаў
Навуковая сфера	матэматыка, механіка, фізіка і астраномія
Месца працы	Французская акадэмія навук;
Альма-матар	Лейдэнскі ўніверсітэт (1647); Універсітэт Анжэ (1655); Orange College of Breda[d] (1649);
Навуковы кіраўнік	Франс Фан Схотэн[d] і Jan Jansz de Jonge Stampioen[d]
Вядомыя вучні	Дэні Папен і Готфрыд Лейбніц
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства; Французская акадэмія навук;
Узнагароды	член Лонданскага каралеўскага таварыства[d]
	Цытаты ў Вікіцытатніку
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Хрысціян Гюйгенс ван Зейліхем, таксама Крысціян Гюйгенс^[9] (listen^ⓘ) (нідэрл. Christiaan Huygens, 14 красавіка 1629, Гаага — 8 ліпеня 1695, тамака жа) — нідэрландскі механік, фізік, матэматык, астраном і вынаходнік.

Біяграфія

Гюйгенс нарадзіўся ў Гаазе. Бацька яго Канстанцін Гюйгенс (Хейгенс), тайны саветнік прынца Аранскага, быў выдатным літаратарам, які атрымаў таксама добрую навуковую адукацыю.

Малады Гюйгенс вывучаў права і матэматыку ў Лейдэнскім ўніверсітэце, затым вырашыў прысвяціць сябе навуцы.

У 1651 г. апублікаваў «Развагі аб квадратуры парабалы, эліпса і кола».

Разам з братам ён ўдасканаліў тэлескоп, давёў яго да 92-кратнага павелічэння, і заняўся вывучэннем неба. Першая вядомасць прыйшла да Гюйгенса, калі ён адкрыў кольцы Сатурна (Галілей іх таксама бачыў, але не змог зразумець, што гэта такое) і спадарожнік гэтай планеты, Тытан.

У 1657 г. Гюйгенс атрымаў галандскі патэнт на канструкцыю маятнікавага гадзінніка. У апошнія гады жыцця гэты механізм спрабаваў стварыць Галілей, але яму перашкодзіла прагрэсавальная слепата. Гадзіннік Гюйгенса рэальна працаваў і забяспечваў цудоўную для таго часу дакладнасць ходу. Цэнтральным элементам канструкцыі быў прыдуманы Гюйгенсам якар, які перыядычна падштурхоўваў маятнік і падтрымліваў незатухльныя ваганні. Сканструяваны Гюйгенсам дакладны і недарагі гадзіннік з маятнікам хутка атрымаў вельмі шырокае распаўсюджанне па ўсім свеце.

У 1665 г. па запрашэнні Кальбера пасяліўся ў Парыжы і быў прыняты ў лік членаў Акадэміі навук. У 1666 г. па прапанове таго ж Кальбера становіцца яе першым прэзідэнтам. Гюйгенс кіраваў Акадэміяй 15 гадоў.

У 1673 годзе пад назвай «маятнікавы гадзіннік» выходзіць выключна змястоўная праца па кінематыцы паскоранага руху. Гэтая кніга была настольнай у Ньютана, які завяршыў пачатае Галілеем і працяг Гюйгенс пабудова падмурка механікі.

1681 г.: у сувязі з вызначанай адменай Нантскага эдыкта Гюйгенс, не жадаючы пераходзіць у каталіцызм, вярнуўся ў Галандыю, дзе працягнуў свае навуковыя даследаванні.

Асноўныя працы

Horologium oscillatorium Архівавана 16 чэрвеня 2008., 1673 (Маятнікавыя гадзіннікі, на лацінскай).
Kosmotheeoros. (англійскі пераклад выдання 1698 года) — астранамічныя адкрыцці Гюйгенса, гіпотэзы пра іншыя планеты.
Treatise on Light (Трактат пра святло, англійскі пераклад).

Зноскі

↑ ^а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ ^а ^б Christiaan Huygens
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>
↑ Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19939115"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19025604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1232629"></a>
↑ ^а ^б Гюйгенс Христиан // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ Find a Grave — 1996.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ ^а ^б Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ ^а ^б Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 27 жніўня 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Напісанне прозвішча ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.5., Мн., 1997, С.554.

Літаратура

Джон Дж. О’Конар і Эдмунд Ф. Робертсан. Хрысціян Гюйгенс (англ.) у архіве MacTutor.
Працы Christiaan Huygens ў праекце «Гутэнберг»

[_1724aafd92499396-1] а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[_4b79795fb9b06182-2] а ^б Christiaan Huygens
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>

[_ccde0425d995f02e-3] Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19939115"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19025604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1232629"></a>

[_67979c2fbf03ed97-4] а ^б Гюйгенс Христиан // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_f1e41bfcf03a976f-5] Find a Grave — 1996.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>

[_fe609f7741bd7ca6-6] а ^б ^в ^г ^д MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[_736e502e1913cbea-7] а ^б Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_5c84796c7f2876dc-8] а ^б Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 27 жніўня 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[pr-9] Напісанне прозвішча ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.5., Мн., 1997, С.554.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]