Перайсці да зместу

Хрысціян Гюйгенс

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Х. Гюйгенс)
Хрысціян Гюйгенс
нідэрл.: Christiaan Huygens
Дата нараджэння 14 красавіка 1629(1629-04-14)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 8 ліпеня 1695(1695-07-08)[1][2][…] (66 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Constantijn Huygens[d]
Маці Suzanna van Baerle[d]
Род дзейнасці астраном, матэматык, фізік, музыказнавец, вынаходнік, тэарэтык музыкі, фізік-тэарэтык, энтамолаг, стваральнік інструментаў
Навуковая сфера матэматыка, механіка, фізіка і астраномія
Месца працы
Альма-матар
Навуковы кіраўнік Франс Фан Схотэн[d][8] і Jan Jansz de Jonge Stampioen[d][8]
Вядомыя вучні Дэні Папен і Готфрыд Лейбніц
Член у
Узнагароды

член Лонданскага каралеўскага таварыства[d]

Лагатып Вікіцытатніка Цытаты ў Вікіцытатніку
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Хрысціян Гюйгенс ван Зейліхем, таксама Крысціян Гюйгенс[9] (listen) (нідэрл. Christiaan Huygens, 14 красавіка 1629, Гаага — 8 ліпеня 1695, тамака жа) — нідэрландскі механік, фізік, матэматык, астраном і вынаходнік.

Гюйгенс нарадзіўся ў Гаазе. Бацька яго Канстанцін Гюйгенс (Хейгенс), тайны саветнік прынца Аранскага, быў выдатным літаратарам, які атрымаў таксама добрую навуковую адукацыю.

Малады Гюйгенс вывучаў права і матэматыку ў Лейдэнскім ўніверсітэце, затым вырашыў прысвяціць сябе навуцы.

У 1651 г. апублікаваў «Развагі аб квадратуры парабалы, эліпса і кола».

Разам з братам ён ўдасканаліў тэлескоп, давёў яго да 92-кратнага павелічэння, і заняўся вывучэннем неба. Першая вядомасць прыйшла да Гюйгенса, калі ён адкрыў кольцы Сатурна (Галілей іх таксама бачыў, але не змог зразумець, што гэта такое) і спадарожнік гэтай планеты, Тытан.

У 1657 г. Гюйгенс атрымаў галандскі патэнт на канструкцыю маятнікавага гадзінніка. У апошнія гады жыцця гэты механізм спрабаваў стварыць Галілей, але яму перашкодзіла прагрэсавальная слепата. Гадзіннік Гюйгенса рэальна працаваў і забяспечваў цудоўную для таго часу дакладнасць ходу. Цэнтральным элементам канструкцыі быў прыдуманы Гюйгенсам якар, які перыядычна падштурхоўваў маятнік і падтрымліваў незатухльныя ваганні. Сканструяваны Гюйгенсам дакладны і недарагі гадзіннік з маятнікам хутка атрымаў вельмі шырокае распаўсюджанне па ўсім свеце.

У 1665 г. па запрашэнні Кальбера пасяліўся ў Парыжы і быў прыняты ў лік членаў Акадэміі навук. У 1666 г. па прапанове таго ж Кальбера становіцца яе першым прэзідэнтам. Гюйгенс кіраваў Акадэміяй 15 гадоў.

У 1673 годзе пад назвай «маятнікавы гадзіннік» выходзіць выключна змястоўная праца па кінематыцы паскоранага руху. Гэтая кніга была настольнай у Ньютана, які завяршыў пачатае Галілеем і працяг Гюйгенс пабудова падмурка механікі.

1681 г.: у сувязі з вызначанай адменай Нантскага эдыкта Гюйгенс, не жадаючы пераходзіць у каталіцызм, вярнуўся ў Галандыю, дзе працягнуў свае навуковыя даследаванні.

Асноўныя працы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Horologium oscillatorium Архівавана 16 чэрвеня 2008., 1673 (Маятнікавыя гадзіннікі, на лацінскай).
  • Kosmotheeoros. (англійскі пераклад выдання 1698 года) — астранамічныя адкрыцці Гюйгенса, гіпотэзы пра іншыя планеты.
  • Treatise on Light (Трактат пра святло, англійскі пераклад).

Зноскі

  1. а б MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
  2. а б Christiaan Huygens
  3. Berry A. A Short History of AstronomyLondon: John Murray, 1898.
  4. а б Гюйгенс Христиан // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  5. Find a Grave — 1996.
  6. а б в г д MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
  7. а б Матэматычная генеалогія — 1997.
  8. а б Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 27 жніўня 2018.
  9. Напісанне прозвішча ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.5., Мн., 1997, С.554.