Юрый Карлавіч Алеша

Юрый Карлавіч Алеша
Асабістыя звесткі
Псеўданімы	Зубіла
Дата нараджэння	19 лютага (3 сакавіка) 1899
Месца нараджэння	Елісаветград, Елісаветградскі павет[d], Херсонская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	10 мая 1960(1960-05-10)[…] (61 год)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Пахаванне	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Бацька	Карл Аляксандр Алеша[d]
Маці	Алімпія з Герловічаў[d]
Альма-матар	Рышэльеўскі ліцэй[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, драматург, празаік, сцэнарыст, раманіст, пісьменнік
Жанр	проза, сатыра, апавядальная паэзія[d], казка і публіцыстыка
Мова твораў	руская
Дэбют	«Тры таўстуны» (руск.: Три толстяка)
Подпіс
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Юрый Карлавіч Алеша (19 лютага (3 сакавіка) 1899, Елісаветград, Херсонская губерня — 10 мая 1960(1960-05-10)^[…], Масква, РСФСР, СССР; Псеўданімы: Зубіла) — рускі савецкі пісьменнік-празаік, паэт, драматург, сатырык.

Біяграфія

Нарадзіўся ў збяднелай шляхецкай сям’і з роду Алешаў. Ягоны дзед, Антон Пётр Алеша, у 1856 годзе набыў у абцяжаранага даўгамі графа М. А. Солтана маёнтак Юнішча ў Пінскім павеце. Антон Пётр ажаніўся з Мальвінай Камарніцкай, і 12 мая 1863 года ў іх нарадзіўся старэйшы сын, Мамерт Усцін, а 2 сакавіка 1871 года — Карл Аляксандр, бацька Юрыя. Абодва з’явіліся на свет у Юнішчы і былі ахрышчаныя ў касцёле ў Асавой, які ўжо стаў сямейным.

У пачатку 1895 года Карл, папрасіў рукі 21-гадовай Алімпіі з Герловічаў, дачкі свайго старэйшага стрыечнага брата Уладзіслава Герловіча і ўнучатай пляменніцы маці Карла. Бацька пісьменніка працаваў акцызным служачым, дамашняй мовай у сям’і была польская. Некаторы час сям’я жыла ў Гродне, дзе бацька працаваў кіраўніком гасцініцы.

У 1902 годзе сям’я пераехала ў Адэсу. Тут Юрый паступіў у Рышальеўскую гімназію; яшчэ ў гады вучобы пачаў пісаць вершы. Верш «Кларымонда» (1915) быў апублікаваны ў газеце «Паўднёвы веснік». Скончыў у 1917 годзе гімназію і паступіў у Адэскі ўніверсітэт, два гады вывучаў юрыспрудэнцыю. Вядома, што Юрый Алеша добра гуляў у футбол на пазіцыі паўабаронцы, выступаў у адной дружыне з вядомым футбалістам зборнай Расіі Рыгорам Багемскім. У Адэсе ён разам з маладымі літаратарамі Валянцінам Катаевым, Эдуардам Багрыцкім і Іллёй Ільфам стварыў таварыства «Калектыў паэтаў».

У гады Грамадзянскай вайны Алеша заставаўся ў Адэсе, у 1921 годзе пераехаў па запрашэнні У. Нарбута на працу ў Харкаў. Працаваў журналістам і друкаваў вершы ў газетах. У 1922 годзе бацькі Алешы эмігравалі ў Польшчу, аднак Юрый застаўся ў СССР.

У 1922 годзе Алеша пераехаў у Маскву, пісаў фельетоны і артыкулы, падпісваў іх псеўданімам Зубіла. У 1924 годзе Алеша напісаў свой першы вялікі празаічны твор — раман-казку «Тры таўстуны» (руск.: Три толстяка), пасля аўтар стварыў аднайменную п’есу, якая мела вялікі поспех на сцэне. У 1927 годзе апублікаваны раман «Зайздрасць» (руск.: Зависть), адзін з найлепшых твораў савецкай літаратуры пра месца інтэлігенцыі ў паслярэвалюцыйнай Расіі. У 1929 годзе аўтар напісаў паводле гэтага рамана п’есу «Змова пачуццяў» (руск.: Заговор чувств), па матывах якой быў зняты фільм «Cтрогі юнак».

Сітуацыя ў краіне і культуры ў часы сталінскага рэжыму аказвала на Алешу прыкметнае прыгнятальнае ўздзеянне. У 1930-х многія сябры і знаёмыя пісьменніка былі рэпрэсаваны, галоўныя творы самога Алешы з 1936 году не друкаваліся і не ўпаміналіся афіцыйна. Ён распавёў пра сябе ў сваёй апошняй аўтабіяграфічнай кнізе «Ні дня без радка» (апублікавана ў 1961 годзе, пасля смерці пісьменніка).

Пахаваны на Новадзявочых могілках у Маскве.

Сям'я

• Бабуля — Мальвіна Францаўна Гярловіч;
• маці — Вольга Уладзіславаўна Алеша (пам. 1963);
• бацька — Карл Антонавіч Алеша (пам. 194?);
• сястра — Ванда Карлаўна Алеша (1897—1919);
• жонка — Вольга Густаваўна Суок (1899—1978).

Творы

• «Гульня ў плаху» (аднаактовая драма, 1921)
• «Вершы» (зборнік, 1924)
• «Тры таўстуны» (1924)
• «Салют» (зборнік вершаў, 1927)
• «Зайздрасць» (1927)
• «Змова пачуццяў» (п'еса па матывах «Зайздрасці», 1929)
• «Вішнёвая костачка» (зборнік апавяданняў, 1931)
• «Спіс дабрадзействаў» (п'еса, 1931)
• «Ні дня без радка» (1965, пасмяротная публ.)

Беларускія пераклады

Раман «Зайздрасць» па-беларуску выйшаў у 1931 годзе ў Менску ў перакладзе Лукаша Калюгі.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).