Ян Карлавіч Берзін

Ян Карлавіч Берзін
лат.: Pēteris Ķuzis
Дата нараджэння	13 (25) лістапада 1889
Месца нараджэння	Яўнпілс, Яўнпілская воласць[d], Тукумскі павет[d], Курляндская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	29 ліпеня 1938(1938-07-29) (48 гадоў)
Месца смерці	Камунарка, Q4238230?, Маскоўская вобласць, РСФСР, СССР або Lubyanka Building[d], Краснасельскі раён[d], Цэнтральная адміністрацыйная акруга, Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Расстрэльны палігон «Камунарка»
Грамадзянства	Латвія  Расійская імперыя  СССР
Прыналежнасць	СССР
Званне	генерал і армейскі камісар 2-га рангу
Камандаваў	Галоўнае разведвальнае ўпраўленне СССР
Бітвы/войны	грамадзянская вайна ў Іспаніі Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі Першая сусветная вайна Лютаўская рэвалюцыя, Расія October riots in Petrograd[d]
Узнагароды і званні
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ян Карлавіч Бе́рзін, сапраўднае імя Петэрсіс Янавіч Кю́зіс (лат.: Pēteris Ķuzis; 13 (25) лістапада 1889, Яўнпілс, Курляндская губерня — 29 ліпеня 1938(1938-07-29), Камунарка, Маскоўская вобласць ці Lubyanka Building^[d]) — адзін са стваральнікаў і кіраўнікоў савецкай ваеннай разведкі, армейскі камісар 2-га рангу (1937).

Біяграфія

З 1905 года быў членам латышскай сацыял-дэмакратычнай партыі. Падчас першай расійскай рэвалюцыі знаходзіўся ў атрадах рабочай міліцыі ў Ліфляндскай губерні. У маі 1906 года паранены і арыштаваны. У 1907 годзе прысуджаны да 8 гадоў пазбаўлення волі, але з прычыны непаўналецця тэрмін скарочаны да 2 гадоў.

Пасля вёў рэвалюцыйную сацыялістычную прапаганду ў Рызе. У 1911 годзе зноў арыштаваны і асуджаны да высылкі на пасяленне ў Іркуцкую губерню, адкуль збег у 1914, здабыўшы фальшывыя дакументы на імя Берзіна.

У часы Першай сусветнай вайны ўхіліўся ад прызыву, вёў падрыўную агітацыю сярод салдат Паўночна-Заходняга фронту. У 1916 годзе прыбыў у Петраград, стаў члам Выбаргскага і Петраградскага раённых камітэтаў бальшавікоў. У снежні 1917—сакавіку 1919 працаваў у НКУС РСФСР, займаў пасаду намесніка загадчыка аддзелам мясцовага кіравання, удзельнічаў у падаўленні Яраслаўскага паўстання 1918 года. У сакавіку—маі 1919 быў намеснікам наркама ўнутраных спраў Савецкай Латвіі. З мая 1919 года служыў у РСЧА. Кіраваў Асобым аддзелам 15-й арміі да лістапада 1920 года. Са снежня 1920 года быў у рэгістрацыйным упраўленні (папярэднік ГРУ СССР) Палявога штаба РВСР, з 1921 года намеснік яго начальніка.

У 1922 годзе з разведвальнай мэтай наведаў Чэхаславакію, Германію і Францыю. З сакавіка 1924 па красавік 1935 займаў пасаду начальніка Разведупраўлення Штаба РСЧА. Актыўна супрацоўнічаў з Камінтэрнам. Стварыў шырокую агентурную сетку за мяжой, займаўся падрыхтоўкай да разгортвання партызанскай барацьбы на выпадак вайны.

У 1935—1936 гадах быў намеснікам камандуючага Асаблівай Чырванасцяжнай Далёкаўсходняй арміяй па палітчастцы. Далей, з верасня 1936 па май 1937, з’яўляўся галоўным ваенным саветнікам у Іспаніі. Пасля вяртання ў СССР займаў пасаду кіраўніка разведвальнага ўпраўлення Генштаба РСЧА (чэрвень—лістапад 1937).

Арыштаваны ў 1937 годзе. Прысуджаны Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда да вышэйшай меры пакарання па абвінавачванні ва ўдзеле ў тэрарыстычнай дзейнасці. Рэабілітаваны ў 1956 годзе.

Літаратура

• М. Ю. Моруков. Берзин Ян Карлович // Большая российская энциклопедия.