Перайсці да зместу

Дортмунд

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Горад
Дортмунд
ням.: Dortmund
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Каардынаты
Кіраўнік
Заснаваны
882
Першая згадка
882
Плошча
280,401 км²
Вышыня цэнтра
76 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
582 756 чалавек (2009)
Часавы пояс
Тэлефонны код
0231, 02304
Паштовы індэкс
44135-44388
Аўтамабільны код
DO
Афіцыйны сайт
dortmund.de (ням.)
Дортмунд на карце Германіі
Дортмунд (Германія)
Дортмунд
Дортмунд (Германія)
Дортмунд

Дортмунд (ням.: Dortmund) — горад зямельнага падпарадкавання на захадзе Германіі, у федэральнай зямлі Паўночны Рэйн-Вестфалія. Насельніцтва 587,1 тыс. чалавек (2007).

Гравюра Дортмунда, 1618 год.
Паштоўка Дортмунда, 1913 год.

Першыя паселішчы на тэрыторыі сучаснага Дортмунда адносяцца яшчэ да бронзаваму веку. Першы ўспамін пра горад пад назвай Тротмані (ням.: Throtmanni) адносіцца да 880 года[1]. У 990 годзе Дортмунду было пададзена права гандлю.

На працягу IX—XI стагоддзяў уяўляў сабой невялікую вёску. У 1152 годзе тут пасяліўся Фрыдрых Барбароса, які перабудаваў горад пасля пажару. Дортмунд увайшоў у Ганзейскую лігу, атрымаў статус імперскага горада, у 1293 годзе атрымаў дазвол на вытворчасць піва. Пасля 1320 года ў дакументах назва горада становіцца блізкай да цяперашняй — Дорпмундэ (Dorpmunde).

Трыццацігадовая вайна адмоўна адбілася на горадзе. У 1793 годзе насельніцтва Дортмунда складала ўсяго 4500 чалавек[2].

Да 1803 года ён лічыўся свабодным імперскім горадам акругі Ніжні Рэйн — Вестфалія, затым стаў эксклавам княства Ораніен-Насау. У 1806 годзе Дортмунд, як частка французскага вялікага герцагства Бергскага ўвайшоў у склад прэфектуры Рурдэпартамент.

Пасля перамогі над Напалеонам горад перайшоў да прускай правінцыі Вестфалія. Тут Дортмунд стаў цэнтрам акругі ў складзе рэгіёна Арнсберг, адкуль быў выключаны ў 1875 годзе, бо стаў горадам зямельнага падпарадкавання.

З сярэдзіны XIX стагоддзя дзякуючы вуглездабычы і сталеплавільнай індустрыі пачаўся новы перыяд росквіту Дортмунда і ператварэнне яго ў індустрыяльны горад. Пасля адкрыцця ў 1847 годзе Кёльнска-Міндэнскай чыгункі Дортмунд стаў адным з найбуйнейшых чыгуначных вузлоў Рурскага рэгіёна. Наступным важным штуршком эканамічнага развіцця горада стала адкрыццё ў 1899 годзе суднаходнага канала Дортмунд — Эмс і гарадскога порта.

У 1905 годзе ўваходжаннем у склад Дортмунда абшчыны Кёрнэ пачаўся перыяд інтэнсіўнага паглынання навакольных сёлаў і вёсак, які дасягнуў свайго піка ў 1928 годзе, калі быў паглынуты горад Хёрдэ, які атрымаў статус горада яшчэ ў 1340 годзе.

Падчас Другой сусветнай вайны горад (у тым ліку і яго гістарычная частка) быў практычна цалкам разбураны. 98 % цэнтра горада ляжалі ў руінах і крыніцы таго часу лічылі, што яго аднаўленне не мае сэнсу. Аднак высокі попыт на вугаль і сталь ва ўсім свеце прывёў да нечакана хуткага аднаўлення горада. Ужо да чэрвеня 1945 года былі адноўлены ўсе вугальныя шахты, а 31 снежня 1945 года была адноўлена першая даменная печ. У 1950 годзе Дортмунд ужо налічваў 500 000 чалавек.

Год Колькасць
1970 642 680
1975 630 609 [3]
1980 608 297
1990 599 055
1997 597 000 [4]
Год Колькасць
2000 588 994
2010 580 444
2011 571 403
2012 572 087
2013 575 944
Год Колькасць
2014 580 511
2015 586 181 [5]
2016 585 813 [6]
2017 586 600 [7]
2019 587 010 [8][9]
Год Колькасць
2021 587 696 [10]
2021 586 852 [11]
2022 593 317 [12]

Гарады-пабрацімы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. Rudolf Kötzschke (Hrsg.): Die Urbare der Abtei Werden a. d. Ruhr (= Publikationen der Gesellschaft für rheinische Geschichtskunde XX: Rheinische Urbare). Bd. 2: A. Die Urbare vom 9.-13. Jahrhundert. Hrsg. von Rudolf Kötzschke, Bonn 1908, Nachdruck Düsseldorf 1978, Bd. 3: B. Lagerbücher, Hebe- und Zinsregister vom 14. bis ins 17. Jahrhundert, Bonn 1908, Nachdruck Düsseldorf 1978, Bd. 4,I: Einleitung und Register. I. Namenregister. Hrsg. von Fritz Körholz, Düsseldorf 1978, Bd. 4,II: Einleitung, Kapitel IV: Die Wirtschaftsverfassung und Verwaltung der Großgrundherrschaft Werden. Sachregister. Hrsg. von Rudolf Kötzschke, Bonn 1958
  2. Дортмунд у XVIII стагоддзі Архівавана 23 чэрвеня 2007. (ням.) — інфармацыя з афіцыйнага сайта горада
  3. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.1975Federal Statistical Office, 2018.
  4. Большой словарь географических названий / под ред. В. М. КотляковЕкатеринбург: Русское географическое общество, 2003. — С. 209. — 832 с. — ISBN 5-94799-148-9
  5. https://www.it.nrw.de/statistik/a/daten/bevoelkerungszahlen_zensus/index.html
  6. https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html
  7. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal)Federal Statistical Office. Праверана 10 сакавіка 2019.
  8. https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnisFederal Statistical Office. Праверана 29 лютага 2020.
  9. https://www.destatis.de/DE/Themen/Laender-Regionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/04-kreise.html
  10. https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnisFederal Statistical Office. Праверана 14 студзеня 2022.
  11. register of German municipalities (4th quarter 2022)DESTATIS, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
  12. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022DESTATIS, 2023. Праверана 7 кастрычніка 2023.
  13. https://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/leeds/index.html
  14. https://www.leeds.gov.uk/Pages/International-Relations.aspx
  15. https://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/netanya/index.html
  16. https://v2.netanya.muni.il/Eng/?CategoryID=1779&ArticleID=1460
  17. https://www2.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/novi_sad/index.html
  18. https://www2.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/start_sp_1/index.html
  19. https://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/rostow_am_don/index.html
  20. http://old.rostov-gorod.ru/aboutrostov/citypartners/