Перайсці да зместу

Подзебрады

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Подзебрады
чэшск.: Poděbrady
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Край
Раён
Каардынаты
Мэр
Ладзіслаў Лангр
Першая згадка
Ранейшыя назвы
Подыбрад
 з
Плошча
33,7 км²
Вышыня цэнтра
185 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
▼ 13 891 чалавек (2012)
Часавы пояс
Паштовы індэкс
290 01
Аўтамабільны код
S (старыя NB)
Афіцыйны сайт
Подзебрады на карце Чэхіі
Подзебрады (Чэхія)
Подзебрады

По́дзебрады (чэшск.: Poděbrady, ням.: Podiebrad) — курортны горад у Чэхіі. Размешчаны ў Палабскай нізіне на беразе ракі Эльбы, за 50 км ад Прагі (30 хвілін на аўто па магістралі D11). Муніцыпалітэт з пашыранымі паўнамоцтвамі. Знакаміты Подзебрадскім замкам і сваімі мінеральнымі крыніцамі.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Дзякуючы зручнаму размяшчэнню над ракой і мяккаму клімату, першыя паселішчы на тэрыторыі сучасных Подзебрадаў з’явіліся ў раннім палеаліце, археалагічныя раскопкі пацвярджаюць наяўнасць паселішчаў лужыцкай культуры ў бронзавым веку , і латэнскай культуры ў жалезным веку. Акрамя таго, на гарадской плошчы перад замкам былі выяўлены сляды развітага паселішча рымскай эпохі, рымскія манеты.

Найстарэйшая выява Подзебрадаў на гравюры Матэуса Мерыяна 1650 года

Першы ўспамін пра Подзебрады як паселішча датуецца 1224 годам. Праз некаторы час па загадзе караля Пржэмысла Отакара II у Подзебрадах быў пабудаваны замак на вадзе, які стаў ключавой крэпасцю на гандлёвым шляху каля броду цераз Эльбу, т.зв. Кладскі шлях. Пісьмовыя ўспаміны пра гэту крэпасць датуюцца 1268 годам. Назва горада паходзіць ад чэшскага pode brody («каля броду»). Непадалёк існавалі і іншыя буйныя паселішчы — крэпасць Олдржыш, Садска і інш.

Найбольшага росквіту подзебрадскі маёнтак дасягнуў у часы роду паноў з Подзебрадаў, якія атрымалі яго ад Карла IV у так званы «шляхетны лен». Шэсць пакаленняў гэтага роду, з 1345 па 1495 год добраўпарадкоўвалі свой маёнтак. Самай яскравай фігурай гэтага роду быў Іржы з Подзебрадаў, які ў 1458 годзе быў выбраны чэшскім каралём. Гэты выдатны дыпламат, якога часам называюць гусіцкім каралём, стаў першым еўрапейскім палітыкам, які паспрабаваў заснаваць паміж­народную унію еўрапейскіх кіраўнікоў. Па яго загадзе ў 1472 годзе Подзебрады атрымалі статус горада, а таксама важныя правы, прывілеі і гарадскі герб. У часы кіравання Фердынанда I горад атрымаў новае развіццё. Пры сваім наведванні горада ў 1539 годзе імператар ацаніў магчымасці палявання ў наваколлях, а маёнткі, якія знаходзіліся на гэтай тэрыторыі, выкупіў і вырашыў уключыць іх у так званыя маёнткі каралеўскай палаты.

Паўднёвая частка гарадской плошчы з відам на ўжо перабудаваны замак у стылі барока, канец XVIII стагоддзя

У сярэдзіне XVIII стагоддзя цікавасць да замка праявіла імператрыца Марыя Тэрэзія, па яе распараджэнні ў 1754—1756 гадах у стылі барока быў перабудаваны замак, таксама яна неаднаразова наведвала горад. Да пачатку XIX стагоддзя ўвага каралеўскіх асоб да горада павялічылася.

У часы кіравання Іосіфа II у замку, замест першапачаткова задуманых казармаў, пражывалі толькі афіцэры імператарскай арміі, якія выйшлі на пенсію. Пасля пажараў, якія здарыліся ў 1800 і 1832 гадах, былі разбураны рэшткі брамы, а на месцы крапасной сцяны выраслі новыя вуліцы. Рэнесансная плошча, акружаная да таго часу двухпавярховымі мяшчанскімі дамамі з аркадамі, страціла сваё аблічча.

Першая фатаграфія подзебрадскага замка, прыблізна 1865

год

У 1840 годзе Подзебрадскі маёнтак купіў венскі банкір барон фон Сіна. Праз дзесяцігоддзі праўнучка банкіра Харыклея (народжаная князёўна Іпсіланці; 1863—1912) пераехала сюды жыць разам са сваім мужам князем Філіпам Эрнстам Гогенлоэ-Шылінгсфюрстам (1853—1915), сынам германскага канцлера Хлодвіга Гогенлоэ. У замак вярнулася жыццё, а яго развіццё прыносіла выгоду і гораду. Паводле чутак, сяброўскія сувязі князя з прадпрымальнікамі братамі Герхардамі сталі прычынай узнікнення шкляной прамысловасці ў вобласці без сыравіны і традыцыі шкляной вытворчасці.

Пасля адкрыцця мінеральных крыніц новая частка горада была забудавана віламі ў стылі мадэрн

Гістарычным у жыцці горада стаў 1905 год, калі горад наведаў нямецкі памешчык фон Бюлаў. Гэты вядомы экстрасэнс з дапамогай дубчыка вызначыў ва ўнутраным двары замка месца моцнай крыніцы, якая сапраўды была выяўлена на глыбіні 96,7 м. Адкрыццё мінеральнай вуглякіслай вады прывяло да адкрыцця ў 1908 годзе першага курортнага сезона. Пасля заканчэння Першай сусветнай вайны горад імкліва ператвараўся ў курорт з лячэбніцамі, якія з 1926 года спецыялізуюцца на сардэчна-сасудзістых захворваннях. Курорт набыў вядомасць не толькі ў краіне, але і за мяжой. Немалую ролю ў гэтым адыграў вядомы пражскі кардыёлаг Вацлаў Лібенскі. Развіццё горада падтрымаў Францішак Янда, які распрацаваў план забудовы горада да чыгункі, заснаваў цэнтральны парк.

Каланада ў цэнтральным парку ўначы

Да 1960 года Подзебрады былі цэнтрам Подзебрадскага раёна, але ў час адміністрацыйнай рэформы 1960 года[1] і скарачэння колькасці адміністрацыйных адзінак, Подзебрады былі ўключаны ў склад раёна Німбурк, хоць і захавалі шырокую аўтаномію.

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
Год Колькасць
1869 4 976 [2]
1880 5 736 [2]
1890 6 096 [2]
1900 6 738 [2]
1910 7 165 [2]
1921 7 589 [2]
1930 8 967 [2]
1950 12 414 [2]
Год Колькасць
1950 10 569 [3]
1961 13 162 [2]
1961 12 238 [3]
1970 13 353 [2]
1970 12 935 [3]
1980 13 782 [2]
1991 13 213 [2]
2001 13 364 [2]
Год Колькасць
2001 13 364 [3]
2011 14 133 [3]
2012 13 891
2014 14 013 [4]
2016 14 219 [5]
2017 14 025 [6]
2018 14 111 [7]
2019 14 186 [8]
Год Колькасць
2020 14 377 [9]
2021 14 469 [10]
2021 14 536 [11]
2022 14 317 [12]
2023 14 902 [13]
2024 15 156 [14]

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]
  • Подзебрадскі замак
    Подзебрадскі замак
  • Помнік каралю Іржы з Подзебрадаў
    Помнік каралю Іржы з Подзебрадаў
  • Марыянскі слуп
    Марыянскі слуп
  • Старая ратуша
    Старая ратуша
  • Подзебрадская ГЭС
    Подзебрадская ГЭС
  • Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі
    Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі

Гарады-пабрацімы

[правіць | правіць зыходнік]

Вядомыя асобы

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Poděbradsko region — Historie správy území Архівавана 1 ліпеня 2007.
  2. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м Historický lexikon obcí České republiky – 1869–2011 — ČSÚ, 2015.
  3. ↑ а б в г д Historický lexikon obcí České republiky 1869–2005: 1. díl / пад рэд. J. Růžková, J. Škrabal — ČSÚ, 2006. — 759 с. — ISBN 978-80-250-1310-6 Праверана 4 верасня 2018.
  4. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2014 — Praha: 2014.
  5. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2016 — Praha: 2016. Праверана 3 верасня 2016.
  6. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2017 — Praha: 2017. — ISBN 978-80-250-2770-7 Праверана 4 мая 2017.
  7. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2018 — Praha: ČSÚ, 2018. — ISBN 978-80-250-2843-8 Праверана 1 мая 2018.
  8. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2019 — Praha: ČSÚ, 2019. — ISBN 978-80-250-2914-5 Праверана 4 мая 2019.
  9. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2020 — Praha: ČSÚ, 2020. Праверана 1 мая 2020.
  10. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2021 — Praha: ČSÚ, 2021. Праверана 30 красавіка 2021.
  11. ↑ Český statistický úřad (unspecified title) Праверана 18 красавіка 2022.
  12. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích - k 1. 1. 2022 — Praha: ČSÚ, 2022. Праверана 2 мая 2022.
  13. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2023 — Praha: ČSÚ, 2023. Праверана 25 мая 2023.
  14. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2024 — Praha: ČSÚ, 2024. Праверана 19 мая 2024.
  15. ↑ https://new.netanya.muni.il/News/Pages/Article197.aspx
  16. ↑ Macht, Jiří,Tryml, Michal. Praha 6: Prague 6. Praha: Městská část Praha 6; 1994 isbn 80-901388-0-6

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Подзебрады&oldid=4804686"