Фердынанд I Габсбург

Фердынанд I
Ferdinand I.
імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі 1556 — 1564
Папярэднік	Карл V
Пераемнік	Максіміліян II
Кароль Чэхіі 24 лютага 1527 — 25 ліпеня 1564 (пад імем Фердынанд I Габсбургскі)
Папярэднік	Людовік II
Пераемнік	Максіміліян II
эрцгерцаг Аўстрыі 28 красавіка 1521 — 25 ліпеня 1564
Нараджэнне	10 сакавіка 1503(1503-03-10)[…] ці 10 сакавіка 1503 Алькала-дэ-Энарэс, Каралеўства Кастылія і Леон
Смерць	25 ліпеня 1564(1564-07-25)[…] (61 год) ці 25 ліпеня 1564 (61 год) Вена, Габсбургская манархія
Месца пахавання	Сабор Святога Віта
Род	Габсбургі
Бацька	Філіп I Прыгожы
Маці	Хуана I Вар’ятка
Жонка	Ганна Ягелонка
Дзеці	Елізавета Аўстрыйская, Іаган Аўстрыйскі[d], Барбара Аўстрыйская[d], Карл II, эрцгерцаг Аўстрыі, Урсула фон Габсбург[d], Алена Аўстрыйская[d], Іаана Аўстрыйская[d], Максіміліян II Габсбург, Ганна Аўстрыйская, Фердынанд II, Марыя Аўстрыйская, Магдаліна Аўстрыйская[d], Кацярына Аўстрыйская, Элеанора Аўстрыйская і Маргарэт Аўстрыйская[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Фердына́нд I Га́бсбург (10 сакавіка 1503 — 25 ліпеня 1564) — аўстрыйскі эрцгерцаг з 1521 года, кароль рымлян з 1531 года, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 1558 года.

Актыўны ўдзельнік барацьбы супраць княжацкай Рэфармацыі ў Германіі, якая падрывала пазіцыі імператарскай улады. Разам з тым, прыхільнік памяркоунай рэформы каталіцкай царквы, схіляўся да кампрамісу з пратэстантамі і гусітамі, на Трыдэнцкім саборы (1545—1563) спрабаваў дабіцца скасавання цэлібату і надання вернікам права прычашчацца з чары. Адзін з ініцыятараў заключэння Аўгсбургскага рэлігійнага міру 1555.

Палітыка

Як кіраўнік Аўстрыі, Багеміі і Каралеўскай Венгрыі, Фердынанд прыняў палітыку цэнтралізацыі і агульнага з іншымі манархамі свайго часу будаўніцтва абсалютнай манархіі. У 1527 ён выдаў канстытуцыю для сваіх спадчынных абласцей і ўсталяваў палітыку на аўстрыйскі лад у Прэсбургу для Венгрыі, у Празе для Багеміі і ў Брэслаў для Сілезіі. Апазіцыя ў тых землях вымусіла Фердынанда саступіць незалежнасць гэтых абласцей ад назірання Аўстрыйскім урадам (1559).

У 1547 войскі Багеміі, паўсталі супраць Фердынанда пасля таго, як ён загадаў ім выступіць супраць нямецкіх пратэстантаў. Пасля захопу Прагі з дапамогай іспанскіх сіл яго брата Карла V ён прыняў зваротныя меры, абмежаваўшы прывілеі гарадоў Багеміі і ўсталяваўшы новую бюракратыю каралеўскіх службовых асоб для кіравання гарадскімі ўладамі. Фердынанд выступаў супраць пераўтварэнняў. Дапамагаў каталіцкай царкве весці вайну супраць пратэстанства. Напрыклад, у 1551 ён запрасіў езуітаў у Вену і ў 1556 — у Прагу. Нарэшце, у 1561 Фердынанд аднавіў Мітраполію Прагі, якая была папярэдне ліквідаваная з-за поспеху пратэстантаў. Фердынанд памёр у Вене, пахаваны ў Празе.

Фердынанд у беларускай гісторыі

Партрэт Ганны Ягелонкі. Марцін Кобер (1595)

На венскім кангрэсе 1515 у выніку дыпламатычнай місіі Мікалая Радзівіла (сына Мікалая Старога), які атрымаў за гэта тытул імперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з Ганнай Ягелонкай, дачкой чэшскага і венгерскага караля Уладзіслава Ягелона, унучкай Казіміра (шлюб заключаны ў 1521), і аб магчымасці пераходу Чэхіі і Венгрыі ад Ягелонаў да Габсбургаў. Жыгімонт II Аўгуст быў двойчы (1543—1545 і з 1553) жанаты на дочках Фердынанда і Ганны Ягелонкі: Лізавеце (1526—1545) і Кацярыне (1533—1572), адным з ініцыятараў гэтых шлюбаў быў Мікалай Радзівіл Чорны. Пасля разгрома Венгрыі туркамі пры Мохачы ў 1526 і гібелі свайго швагра Людовіка II Ягелона Фердынанд абраны каралём Чэхіі і Венгрыі, што выклікала серыю грамадзянскіх войнаў паміж прыхільнікамі яго і венгерскага магната Янаша Запальяі, таксама абранага венгерскім каралём і падтрыманага Польшчай. Жорстка падавіу рух за незалежнасць Чэхіі, спрыяў кансалідацыі спадчынных уладанняў аўстрыйскіх Габсбургаў у адзіны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю ў «сепаратысцкай» часткі беларуска-літоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процівагу Польшчы. Яго паслы ў Вільні ў 1528 адзначалі, што літоўскія паны-рада больш спрыяюць Габсбургам, чым палякі, апрача Канстанціна Астрожскага, які сімпатызаваў Запальяі. Выхадцы з ВКЛ непасрэдна ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, І. Перасветаў, які ў 1535 быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара Пятра Рарэша. У 1532 Ілья Астрожскі насуперак рашэнням сойму ВКЛ прапаноўваў Фердынанду выставіць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з Турцыяй. У 1535—1539 у батанічным садзе Фердынанда ў Празе працаваў Ф. Скарына, па некаторых звестках, быў яго асабістым доктарам.

Літаратура

• Алесь Белы. Фердынанд I Габсбург // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн. : БелЭн

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фердынанд I Габсбург

Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)

800 814 840 843 855 875 877 881 887 891    Карл I Людовік I  —  Лотар I Людовік II Карл II  —  Карл III  —

891 894 898 899 901 905 915 924 962 973 983    Гвіда Ламберт Арнульф  —  Людовік III  —  Берэнгар I  —  Атон I Атон II

983 996 1002 1014 1024 1027 1039 1046 1056 1084 1105 1111 1125 1133 1137 1155     —  Атон III  —  Генрых II  —  Конрад II  —  Генрых III  —  Генрых IV  —  Генрых V  —  Лотар II  —

1155 1190 1197 1209 1215 1220 1250 1312 1313 1328 1347 1355 1378 1410    Фрыдрых I Генрых VI  —  Атон IV  —  Фрыдрых II  —  Генрых VII  —  Людовік IV  —  Карл IV  —

1410 1437 1452 1493 1508 1519 1530 1556 1564 1576 1612 1619 1637    Жыгімонт — Фрыдрых III — Максіміліян I — Карл V Фердынанд I Максіміліян II Рудольф II Маціяс Фердынанд II

1637 1657 1705 1711 1740 1742 1745 1765 1790 1792 1806    Фердынанд III Леапольд I Іосіф I Карл VI  —  Карл VII Франц I Іосіф II Леапольд II Франц II

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі