Фердынанд I Габсбург

Фердынанд I Ferdinand I.
імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі
1556 — 1564
Папярэднік:	Карл V
Пераемнік:	Максіміліян II
Кароль Чэхіі
24 лютага 1527 — 25 ліпеня 1564
(пад імем Фердынанд I Габсбургскі)
Папярэднік:	Людовік II
Пераемнік:	Максіміліян II
эрцгерцаг Аўстрыі
28 красавіка 1521 — 25 ліпеня 1564
Дзейнасць:	арыстакрат
Веравызнанне:	каталіцтва
Нараджэнне:	10 сакавіка 1503(1503-03-10) Алькале-дэ-Энарэс, Іспанія
Смерць:	25 ліпеня 1564(1564-07-25) (61 год) Вена, Свяшчэнная Рымская імперыя
Пахаванне:	Сабор Святога Віта
Дынастыя:	Габсбургі
Бацька:	Філіп I Кастыльскі
Маці:	Хуана Вар'ятка
Жонка:	Ганна Ягелонка
Дзеці:	Лізавета, Максіміліян, Ганна, Фердынанд, Марыя, Магдалена, Катарына, Элеанора, Маргарыта, Іаан, Барбара, Карл, Урсула, Алена, Іаана
Узнагароды:

Фердына́нд I Га́бсбург (10 сакавіка 1503 — 25 ліпеня 1564) — аўстрыйскі эрцгерцаг з 1521, кароль рымлян з 1531, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 1558.

Актыўны ўдзельнік барацьбы супраць княжацкай Рэфармацыі ў Германіi, якая падрывала пазіцыі імператарскай улады. Разам з тым, прыхільнік памяркоунай рэформы каталіцкай царквы, схіляўся да кампрамісу з пратэстантамі i гусітамі, на Трыдэнцкім саборы (1545—1563) спрабаваў дабіцца скасавання цэлібату i надання міранам права прычашчацца з чашы. Адзін з ініцыятарау заключэння Аўгсбургскага рэлігійнага міру 1555.

Палітыка

Як кіраўнік Аўстрыі, Багеміі і Каралеўскай Венгрыі, Фердынанд прыняў палітыку цэнтралізацыі і, агульнага з іншымі манархамі свайго часу, будаўніцтва абсалютнай манархіі. У 1527 ён выдаў канстытуцыю для сваіх спадчынных абласцей і ўсталяваў палітыку на аўстрыйскі лад у Прэсбургу для Венгрыі, у Празе для Багеміі, і ў Брэслау для Сілезіі. Апазіцыя ў тых царствах вымусіла Фердынанда саступіць незалежнасць гэтых устаноў ад назірання Аўстрыйскім урадам (1559).

У 1547 войскі Багеміі, паўсталі супраць Фердынанда пасля таго, як ён загадаў, ім выступіць супраць нямецкіх пратэстантаў. Пасля захопу Прагі з дапамогай іспанскіх сіл яго брата Карла V, ён прыняў зваротныя меры, абмяжоўваючы прывілеі гарадоў Багеміі і ўстанаўліваючы новую бюракратыю каралеўскіх службовых асоб, для кіравання гарадскімі ўладамі. Фердынанд быў выступаў супраць пераўтварэнняў. Дапамагаў каталіцкай царкве весці вайну супраць пратэстанства. Напрыклад, у 1551 ён запрасіў езуітаў у Вену, і ў 1556 у Прагу. Нарэшце, у 1561 Фердынанд аднавіў Мітраполію Прагі, якая была папярэдне ліквідаваная з-за поспеху пратэстантаў. Фердынанд памёр у Вене, пахаваны ў Празе.

Фердынанд у беларускай гісторыі

Партрэт Ганны Ягелонкі. Марцін Кобер (1595)

На венскім кангрэсе 1515, у выніку дыпламатычнай місіi Мікалая Радзівіла (сына Мікалая Старога), які атрымаў за гэта тытул імперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з Ганнай Ягелонкай, дачкой чэшскага i вянгеpскага каpаля Уладзіслава Ягелона, унучкай Казіміpа (шлюб заключаны ў 1521), i аб магчымасці пераходу Чэхіi i Венгpыі ад Ягелонаў да Габсбургаў. Жыгімонт II Аўгуст быў двойчы (1543—1545 i з 1553) жанаты з дачкамі Фердынанда i Ганны Ягелонкі: Лізаветай (1526—1545) i Кацярынай (1533—1572), адным з ініцыятараў гэтых шлюбаў быў Мікалай Радзівіл Чорны. Пасля разгрома Венгрыі туркамі пры Мохачы ў 1526 i гібелі свайго швагра Людовіка II Ягелона Фердынанд абраны каpалём Чэхіi i Венгpыі, што выклікала серыю грамадзянскіх войн паміж прыхільнікамі яго i венгерскага магната Янаша Запальяі, таксама абранага венгерскім каралём i падтрыманага Польшчай. Жорстка падавіу рух за незалежнасць Чэхіi, спрыяў кансалідацыі спадчынных уладанняў аўстрыйскіх Габсбургаў у адзіны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю ў “сепаратысцкай” часткі беларуска-літоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процівагу Польшчы. Яго паслы ў Вільні у 1528 адзначалі, што літоўскія паны-рада больш спрыяюць Габсбургам, чым палякі, апрача Канстанціна Астрожскага, які сімпатызаваў Запальяі. Выхадцы з ВКЛ непасрэдна ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, I. Перасветаў, які ў 1535 быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара Пятра Рарэша. У 1532 Iлья Астрожскі, насуперак рашэнням сойму ВКЛ, прапаноўваў Фердынанду выставіць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з Турцыяй. У 1535—1539 у батанічным садзе Фердынанда ў Празе працаваў Ф. Скарына, па некаторых звестках, быў яго асабістым урачом.

Крыніцы

• Алесь Белы. Фердынанд I Габсбург // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фердынанд I Габсбург

Папярэднік: Людовік II Ягелон	Кароль Багеміі 1526–1564	Пераемнік: Максіміліян II
Папярэднік: Людовік II Ягелон	Кароль Венгрыі 1526–1564	Пераемнік: Максіміліян II
Папярэднік: Карл V Габсбург	Кароль Італіі 1556–1564	Пераемнік: Максіміліян II
Папярэднік: Карл V Габсбург	Імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі 1558–1564	Пераемнік: Максіміліян II

Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)

800 814 840 843 855 875 877 881 887 891    Карл I Людовік I  —  Лотар I Людовік II Карл II  —  Карл III  —

891 894 898 899 901 905 915 924 962 973 983    Гвіда Ламберт Арнульф  —  Людовік III  —  Берэнгар I  —  Атон I Атон II

983 996 1002 1014 1024 1027 1039 1046 1056 1084 1105 1111 1125 1133 1137 1155     —  Атон III  —  Генрых II  —  Конрад II  —  Генрых III  —  Генрых IV  —  Генрых V  —  Лотар II  —

1155 1190 1197 1209 1215 1220 1250 1312 1313 1328 1347 1355 1378 1410    Фрыдрых I Генрых VI  —  Атон IV  —  Фрыдрых II  —  Генрых VII  —  Людовік IV  —  Карл IV  —

1410 1437 1452 1493 1508 1519 1530 1556 1564 1576 1612 1619 1637    Жыгімонт — Фрыдрых III — Максіміліян I — Карл V Фердынанд I Максіміліян II Рудольф II Маціяс Фердынанд II

1637 1657 1705 1711 1740 1742 1745 1765 1790 1792 1806    Фердынанд III Леапольд I Іосіф I Карл VI  —  Карл VII Франц I Іосіф II Леапольд II Франц II

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі