Перайсці да зместу

Юрый Карлавіч Алеша

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Юрый Карлавіч Алеша
Юрый Карлавіч Алеша
Алеша ў 1958
Алеша ў 1958
Асабістыя звесткі
Псеўданімы Зубіла
Дата нараджэння 19 лютага (3 сакавіка) 1899[1][2]
Месца нараджэння
Дата смерці 10 мая 1960(1960-05-10)[3][4][…] (61 год)
Месца смерці
Пахаванне
Грамадзянства Расійская імперыя, СССР
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці празаік, паэт, драматург, сатырык
Жанр проза, сатыра, narrative poetry[d], казка і публіцыстыка
Мова твораў руская
Дэбют «Тры таўстуна» (руск.: Три толстяка)
Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікікрыніц Творы ў Вікікрыніцах
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Юрый Карлавіч Алеша (19 лютага (3 сакавіка) 1899, Елізаветград, цяпер Крапыўныцкы — 10 мая 1960, Масква; Псеўданімы: Зубіла) — рускі савецкі пісьменнік-празаік, паэт, драматург, сатырык.

Нарадзіўся ў збяднелай шляхецкай сям’і з роду Алешаў. Бацька пісьменніка — акцызны служачы, дамашняй мовай у сям’і была польская. Некаторы час сям’я жыла ў Гродна, дзе бацька працаваў кіраўніком гасцініцы. У 1902 годзе сям’я пераехала ў Адэсу. Тут Юрый паступіў у Рышальеўскую гімназію; яшчэ ў гады вучобы пачаў пісаць вершы. Верш «Кларымонда» (1915) быў апублікаваны ў газеце «Паўднёвы веснік». Скончыў гімназію (1917) і паступіў у Адэскі ўніверсітэт, два гады вывучаў юрыспрудэнцыю. Вядома, што Юрый Алеша добра гуляў у футбол на пазіцыі паўабаронцы, выступаў у адной дружыне з вядомым футбалістам зборнай Расіі Рыгорам Багемскім. У Адэсе ён разам з маладымі літаратарамі Валянцінам Катаевым, Эдуардам Багрыцкім і Іллёй Ільфам стварыў таварыства «Калектыў паэтаў». У гады Грамадзянскай вайны Алеша заставаўся ў Адэсе, у 1921 годзе пераехаў па запрашэнні У. Нарбута на працу ў Харкаў. Працаваў журналістам і друкаваў вершы ў газетах. У 1922 годзе бацькі Алешы эмігравалі ў Польшчу, аднак Юрый застаўся ў СССР.

У 1922 годзе Алеша пераехаў у Маскву, пісаў фельетоны і артыкулы, падпісваў іх псеўданімам Зубіла. У 1924 годзе Алеша напісаў свой першы вялікі празаічны твор — раман-казку «Тры таўстуны» (руск.: Три толстяка), пасля аўтар стварыў аднайменную п’есу, якая мела вялікі поспех на сцэне. У 1927 годзе апублікаваны раман «Зайздрасць» (руск.: Зависть), адзін з найлепшых твораў савецкай літаратуры пра месца інтэлігенцыі ў паслярэвалюцыйнай Расіі[5]. У 1929 годзе аўтар напісаў паводле гэтага рамана п’есу «Змова пачуццяў» (руск.: Заговор чувств), па матывах якой быў зняты фільм «Cтрогі юнак».

Сітуацыя ў краіне і культуры ў часы сталінскага рэжыму аказвала на Алешу прыкметнае прыгнятальнае ўздзеянне. У 1930-х шматлікія сябры і знаёмыя пісьменніка былі рэпрэсаваны, галоўныя творы самога Алешы з 1936 году не друкаваліся і не ўпаміналіся афіцыйна. Ён распавёў пра сябе ў сваёй апошняй аўтабіяграфічнай кнізе «Ні дня без радка» (апублікавана ў 1961 годзе, пасля смерці пісьменніка).

Пахаваны на Навадзявочых могілках у Маскве.

Бабуля — Мальвіна Францаўна Гярловіч; маці — Вольга Уладзіславаўна Алеша (пам. 1963); бацька — Карл Антонавіч Алеша (пам. 194?); сястра — Ванда Карлаўна Алеша (1897—1919); жонка — Вольга Густаваўна Суок (1899—1978).

  • «Гульня ў плаху» (аднаактовая драма, 1921)
  • «Вершы» (зборнік, 1924)
  • «Тры таўстуны» (1924)
  • «Салют» (зборнік вершаў, 1927)
  • «Зайздрасць» (1927)
  • «Змова пачуццяў» (п'еса па матывах «Зайздрасці», 1929)
  • «Вішнёвая костачка» (зборнік апавяданняў, 1931)
  • «Спіс дабрадзействаў» (п'еса, 1931)
  • «Ні дня без радка» (1965, пасмяротная публ.)

Беларускія пераклады

[правіць | правіць зыходнік]

Раман «Зайздрасць» па-беларуску выйшаў у 1931 годзе ў Менску ў перакладзе Лукаша Калюгі.

Зноскі

  1. а б Большая российская энциклопедияМ.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 31 кастрычніка 2021.
  2. Олеша Юрий Карлович // ПроДетЛит — 2019.
  3. а б Олеша Юрий Карлович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  4. Юрий Олеша // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  5. prajdzisvet.org