Якаў Барысавіч Зяльдовіч

Якаў Барысавіч Зяльдовіч
Дата нараджэння	23 лютага (8 сакавіка) 1914
Месца нараджэння	Мінск, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	2 снежня 1987(1987-12-02) (73 гады)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  РСФСР  СССР
Дзеці	Барыс Якаўлевіч Зяльдовіч[d]
Род дзейнасці	фізік, астрафізік, вынаходнік, хімік, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	фізіка, фізічная хімія
Месца працы	Інстытут хімічнай фізікі імя М. М. Сямёнава РАН Нацыянальны даследчы ядзерны ўніверсітэт «МІФІ» МДУ
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук (1939)
Навуковае званне	прафесар, акадэмік АН СССР (1958)
Альма-матар	фізіка-матэматычны факультэт Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта[d] Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны політэхнічны ўніверсітэт імя Пятра Вялікага Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Леў Давідавіч Ландау
Вядомыя вучні	М. І. Шакура Г. А. Аскар'ян А. А. Старабінскі Р. А. Сюняеў
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Акадэмія навук СССР Венгерская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Леапальдзіна
Прэміі	Friedmann Prize[d] (2002)
Узнагароды	Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.» Медаль «Ветэран працы» Медаль «У памяць 800-годдзя Масквы» Файл:Medal RAS I. V. Kurchatov avers.jpg Файл:Medal Numa Manson.jpg
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Я́каў Бары́савіч Зяльдо́віч (8 сакавіка 1914, Мінск — 2 снежня 1987, Масква) — савецкі фізік і фізіка-хімік. Акадэмік АН СССР (1958). Тройчы Герой Сацыялістычнай Працы (1949, 1951, 1954).

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям'і адваката Барыса Навумавіча Зяльдовіча і Ганны Паўлаўны Ківеліёвіч. Вучыўся экстэрнам на фізіка-матэматычным факультэце Ленінградскага дзяржаўнага ўніверсітэта і фізіка-механічным факультэце Ленінградскага політэхнічнага інстытута, у аспірантуры Інстытута хімічнай фізікі АН СССР у Ленінградзе (1934), кандыдат фізіка-матэматычных навук (1936), доктар фізіка-матэматычных навук (1939).

Адзін са стваральнікаў атамнай бомбы (29 жніўня 1949) і вадароднай бомбы (1953) у СССР.

Найбольш вядомыя працы Якава Барысавіча па дэтанацыі, апісанню працэсаў гарэння, ядзернай фізіцы, астрафізіцы, гравітацыі. У 1939—1941 гадах Я. Б. Зяльдовіч і Ю. Б. Харытон упершыню ажыццявілі разлік ланцуговай рэакцыі дзялення ўрану.

У 1955 годзе падпісаў «Ліст трохсот».

Зяльдовіч і Солпітэр у 1964 годзе першымі (незалежна адзін ад аднаго) выказалі здагадку (цяпер яна стала агульнапрынятаю), што крыніцамі энергіі квазараў служаць акрэцыйныя дыскі вакол масіўных чорных дзір.

У працах Зяльдовіча па касмалогіі асноўнае месца займала праблема ўтварэння буйнамасштабнай структуры Сусвету. Вучоны даследаваў пачатковыя стадыі пашырэння Сусвету. Разам з супрацоўнікамі пабудаваў тэорыю ўзаемадзеяння гарачай плазмы пашыраемага Сусвету і выпраменьвання, стварыў тэорыю росту ўзмучэнняў у «гарачым» Сусвеце ў ходзе касмалагічную пашырэння, разгледзеў некаторыя пытанні, звязаныя з узнікненнем галактык у выніку гравітацыйнай няўстойлівасці гэтых узмучэнняў, паказаў, што ўзнікаюць утварэнні высокай шчыльнасці, якія з'яўляюцца, верагодна, протаскопішчамі галактык, маюць плоскую форму.

Гл. таксама

• Эфект Сюняева — Зяльдовіча

Літаратура

• Зяльдовіч Якаў Барысавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. С. 128.

Спасылкі

• Зельдович Яков Борисович (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
• Зельдович, Яков Борисович // Энцыклапедыя Кругасвет (руск.)
• Зяльдовіч Якаў Барысавіч на сайце часопіса «Успехи физических наук» (фотаздымкі, публікацыі) (руск.)